Andorra

Andorra
*Principat d'Andorra* (Katalanca)
Andorra Prensliği
Andorra Principat d'Andorra (Katalanca); Andorra Prensliği
	Bayrak Arma
	Slogan; Latince: "Virtus Unita Fortior" (Latince); "Birleşik güç daha güçlüdür"
	Millî marş; Katalanca: El Gran Carlemany, Mon Pare (Katalanca); Atam Büyük Şarlman;
Başkent; ve en büyük şehir	Andorra la Vella; 42°30′K 1°31′D / 42.500°K 1.517°D
Resmî dil(ler)	Katalanca1
Tanınan bölgesel dil(ler)	İspanyolca, Fransızca, Portekizce
Etnik gruplar	%36,6 Andorralı; %33 İspanyol; %16,3 Portekizli; %1,4 diğer;
Demonim	Andorralı
Hükûmet	Monarşi
• Prens
• Prens	Joan Enric Vives i Sicília; Emmanuel Macron
• Genel Vali	Josep Maria Mauri; Patrick Strzoda
• Hükûmet başkanı	Xavier Espot Zamora; Roser Suñé Pascuet
Tarihçe
• Paréage
• Paréage	1278
Yüzölçümü
• Toplam	468 km2 (179.)
• Su (%)	0,26
Nüfus
• 2020 tahminî	77.543 (203..)
• Yoğunluk	179,8/km2 (71.)
GSYİH (nominal)	2018 tahminî
• Toplam	3,237 milyar $
• Kişi başına	42.035 $
Gini (2003)	27.21d; düşük
İGE (2019)	0.868; çok yüksek · 36.
Para birimi	Euro (€, EUR)2
Zaman dilimi	UTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYS)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+376
İnternet alan adı	.ad3
	Constitution of Andorra, Madde 2.1. Ayrıca İspanyolca, Fransızca ve Portekizce yaygın olarak konuşulur ve anlaşılır.; 1999'a kadar Fransız frangı ve İspanyol pesetası kullanılmış, 2002'ye kadar tedavülde kalmıştır.; Ayrıca Katalanca konuşan bölgelerle birlikte .cat ortak olarak kullanılır.;

Andorra, resmi adıyla Andorra Prensliği,^[4] İber Yarımadası'nda Pirene Dağları üzerinde denize kıyısı olmayan egemen bir mikrodevlettir. Kuzeyde Fransa, güneyde ise İspanya ile çevrilidir. Şarlman tarafından kurulduğu düşünülen Andorra, 988 yılında Urgell Piskoposluğu'na devredilene kadar Urgell kontlarınca yönetilmiştir. Günümüz prensliği 1278 yılında yapılan bir antlaşma ile oluşturulmuştur. Prenslik; Katalonya'da bulunan Urgell piskoposu ve Fransa cumhurbaşkanı olmak üzere iki eş prens tarafından yönetilen bir diarşidir.

Andorra 468 km² yüzölçümü ile Avrupa'nın en küçük altıncı ülkesidir ve yaklaşık 77.000 nüfusa sahiptir.^[5] Andorra halkı Katalan soyundan gelen İtalik bir etnik gruptur.^[6] Andorra yüzölçümüne göre 16., nüfusa göre ise 11. en küçük ülkedir.^[7] Başkenti Andorra la Vella, deniz seviyesinden 1.023 m yüksekliğiyle Avrupa'nın en yüksek rakımlı başkentidir.^[8] Resmi dil Katalancadır; ayrıca İspanyolca, Portekizce ve Fransızca da yaygın biçimde konuşulur.^[9]^[10]

Andorra'da turizm gelişmiştir, yılda yaklaşık 10,2 milyon turist ülkeyi ziyaret etmektedir.^[11] Andorra Avrupa Birliği üyesi değildir ancak Euro resmi para birimi olarak kullanılmaktadır. 1993'ten beri Birleşmiş Milletler üyesidir.^[12] Küresel Hastalık Yükü Araştırması'na göre 2013 yılında 81 yıl ile Andorra en uzun beklenen yaşam süresine sahipti.^[13]

Tarih

Andorra'nın bağımsızlığını kazanmasını, bölgeyi 803'te Müslümanlardan geri alan Şarlman'ın ve imparatorluğunun bir bölümünü 819'da İspanya'daki Urgel piskoposuna bağışlayan oğlu I. Louis'nin (Sofu) sağladığı kabul edilir.

1278 yılında Andorra biri İspanya'da, öteki Fransa'da bulunan iki prensin ortaklaşa yönetimine bağlanmış ve ülkenin sınırları netleşmiştir. Anılan yıldan beri ülkenin sınırları hiç değişmemiştir. Kurulan feodal düzen, Fransız Devrimi sırasında geçici olarak kalkmakla birlikte, 1806'da Napolyon tarafından yeniden kuruldu. Andorra, o günden bu yana Urgel piskoposu ve Fransa devlet başkanı tarafından ortaklaşa yönetilir; bunların ikisine de her yıl sembolik bir vergi ödenir.

Ekonomi

Tahminen yılda 10,2 milyon turist ağırlayan^[14] Andorra ekonomisinin, gayrisafî yurt içi hasılasının yaklaşık %80'ini turizm gelirleri oluşturmaktadır. Tarımsal alanda toprak alanının sadece %2'si ekilebilir olan ülkede tütün tarımı ağırlıktadır. Hayvancılık faaliyetinde yerli koyunların yetiştirildiği ülkenin imalat sanayisini sigara, puro ve mobilya üretimi oluşturmaktadır.

Avrupa Birliği üyesi olmadığı halde Avrupa Birliği ülkeleriyle doğrudan ihracat faaliyetinde bulunan ülkenin kendine ait bir para birimi bulunmayıp ülkeyi çevreleyen Avrupa Birliği ülkesi İspanya ve Fransa'nın para birimleri yaygın olarak kullanılmaktadır. 1 Ocak 2002'den bu yana ülkede Avrupa Birliği'nin resmi para birimi euro da yaygın kullanıma sahiptir. Andorra, %100 istihdam gösteren, 2009 Haziran ayındaki istatistiklere göre, dünyanın en düşük işsizlik oranlarından birine sahip ülkedir.

Coğrafya

Doğu Pireneler'deki konumu nedeniyle Andorra ağırlıklı olarak engebeli bölgelerden oluşur. En yüksek noktası 2.942 metre ile Coma Pedrosa'dır ve Andorra'nın ortalama yükseltisi 1996 metredir.^[15]