Vikipedi

Çepniler

Türkiye ve Türkmenistan'da yaşayan bir Oğuz boyu
(Çepni boyu sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Çepni (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Çepniler (Osmanlıca: چپني, romanize: Çepni, Eski Anadolu Türkçesi: جآپنِ, romanize: Çepni) veya Çepni boyu, yoğunlukla Doğu Karadeniz ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde yaşayan, Oğuz boylarından Üçoklara mensup olan yerleşik Türk halkıdır.

Çepniler
Erniş
Çepni tamgası
  Yoğun Çepni nüfusu
  Azınlık yerli Çepni nüfusu
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye Türkiye
Çoğunluk:
Doğu Karadeniz: Giresun, Ordu, Trabzon, Gümüşhane
Yerli azınlık:
Gaziantep (Rumkale Çepnileri), İzmir, Balıkesir, Manisa, Rize, Samsun, Van (Küresünniler)
Türkmenistan Türkmenistan:
Balkan Vilayeti
Diller
Türkiye Türkçesi, Çepni Türkçesi
Din
İslam (Hanefi Sünni), Alevilik
Tarihi:
Alevi-Bektaşîlik

Oğuz Kağan Destanı'ndaki yirmi dört, Dîvânu Lugâti't-Türk'teki yirmi iki Oğuz boyundan birisi olan Çepniler, Selçuklu'nun Anadolu'yu fethi ile birlikte bölgeye gelip Doğu Karadeniz bölgesi başta olmak üzere Güneydoğu Anadolu ve Batı Anadolu bölgelerine yerleşmişlerdir. Başta Hacıemiroğulları Beyliği olmak üzere devletler ve yapılar kuran Çepniler; Karadeniz'in Türkler tarafından fethi, iskanında ve Karadeniz kültürel yapısında önemli rol oynamışlardır. Osmanlı hakimiyetine girene kadar çoğu Alevi-Bektaşi mezheplere mensup olan Karadeniz Çepnileri çoğunlukla Sünniliğe geçmiş olsalar da Anadolu'da yaşayan diğer Çepni grupları hâlâ Alevi mezhebine mensuptur.

Etimoloji

değiştir

Oğuz Kağan Destanı'nda kelimenin anlamından ”mert, yiğit, asi, cesur” olarak bahsedilmektedir.[1][2] Türkmen tarihçi Soltanşa Ataniyazov’a göre etnonim "küçük parça", "grup", "sürü" anlamına gelmektedir.[3] Macar Türkolog Gyula Németh ise "Çepni" isminin Kırgızca "çep" (kalkan) ve Türkçe "çeper" kelimelerinden geldiğini belirtmektedir.[4] Çepni boyundan gelenler yaşadıkları bölgelere göre; "Çepni", "Çetme", "Çitme" olarak anılagelmiş, Anadolu'nun birçok yerinde yerleştikleri belde ve köylere de bu adları vermişlerdir.[5][6] Bu etnonim ayrıca Batı Anadolu'da Çetmi, Özbekistan'da Çepbe ve Yunanlarca Τζιαπνίδαι (çev. Tziapnidai) biçiminde kullanılmaktadır.[7]

Tarihçe

değiştir

Erken dönem

değiştir
 
Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılan Dîvânu Lugâti't-Türk'teki Çepni tamgası, 1074

Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kâşgarlı Mahmud'a göre yirmi iki Oğuz bölüğünden olan Çepniler Dîvânu Lugâti't-Türk'te şöyle tanımlanır: "Yirmibirincisi: جآپنِ Çepnilerdir. Belgeleri şudur :  ". Oğuz Kağan Destanında boy hakkında "nerde yağu (düşmanı) görse orda savaşır" ve "Boyun genel özelliği asi, atılgan, cesur, mert ve savaşçı olmalarıdır" denmiştir. Çepni boyunun, Üçoklar kolundan Oğuz Han'ın oğlu Gök Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.[1][8][9] 1312 yılında Endülüslü Ebu Hayyan tarafından Kahire'de Memlük Kıpçakçasında yazılan Kitâbü'l-İdrâk li-Lisâni'l-Etrâk'ta Kınıklarla beraber Çepnilerden de bahsedilmiştir.[10]

Anadolu'ya gelmeden önce bugünkü Türkmenistan'ın batısında öbür Türkmen boylarıyla birlikte yaşayan Çepnilerin büyük kısmı, Selçuklu akınlarına katılıp Anadolu'ya girmiştir.[3] Çepniler'in Anadolu'ya girdikten sonra bir kolu Karadeniz'e göçerken bir diğer kol da Güneydoğu Anadolu'ya göçmüştür. Burada Rumkale yöresine yerleşenlere "Oturak Çepni" ve "Rumkale Çepnileri" denmiştir.[11][12][13]

Beylikler dönemi

değiştir
Ana madde: Hacıemiroğulları Beyliği
 
Hacıemiroğulları Beyliği en geniş sınırlarında, Süleyman Bey dönemi

Yoğunlukla Doğu Karadeniz'e yerleşen Çepniler bu bölgenin Türkleşmesinde rol oynamışlardır. Çepniler; 1071'de Anadolu'nun, 1277 yılından itibaren de Sinop'tan Trabzon'a kadar olan Karadeniz Bölgesi'nin iskan edilmesinde başta Güvenç Abdal olmak üzere görevler üstlenmiştirler.[14] 1277 yılında Çepniler, Sinop'a saldıran Trabzon İmparatorluğu askerlerini bozguna uğratmıştır.[15] Bu fetihlerin ardından Çepni aşiretleri ve önde gelenlerinin birleşmesiyle Hacıemiroğulları Beyliği ortaya çıkmıştır.[16] Hanedanın tarih sahnesinde beliren ilk üyesi 1301 yılında Giresun'a saldırmasıyla Kuştoğan Bey'dir.[17][18] Beyliğin kurucusu olarak bazı kaynaklar Bayram Bey'i, bazı kaynaklar ise onun oğlu Hacı Emir İbrahim Bey'i göstermektedir.[19]

Hacı Emir İbrahim Bey aynı zamanda tahta çıktığı yıl olan, 1357'de Trabzon Tekfuru III. Aleksius'a karşı sefer düzenlemiştir. Bu dönemde Çepniler, Maçka'ya kadar ilerlemiş ve bölgeyi yağmalamışlardır. Hacı Emir İbrahim Bey 1387 yılında hastalandıktan sonra yerini tahta geri dönmemek şartıyla oğlu Süleyman Bey'e bıraksa da bu sözü tutmamış ve iyileştikten sonra taht mücadelesine girmiştir. Bu dönemde kendisi de Çepni olan Taceddinoğulları beyi Taceddin, emirlikteki karışıklıktan yararlanarak iki kez saldırmışsa da bu saldırılar etkili olmamış Süleyman Bey tahtı 1387'de tamamen ele geçirmiştir. Aynı yıl on iki bin kişilik ordusuyla yendiği Taaceddinoğulları Beyliğini topraklarına katmıştır.[20] Süleyman Bey'in saltanatı dönemi beyliğin en parlak dönemidir.[21] İlerleyen yıllarda beyliğin başkenti Eskipazar'a taşınmış ve şehre başkent anlamına gelen "Ordu" adı verilmiştir.[22] 1397'de Süleyman Bey daha önce Hacıemiroğulları tarafından birkaç kez alınmasına rağmen Rumlar tarafından geri alınan Giresun'u son kez olmak üzere fethetmiştir.[23] 1398 yılında Yıldırım Bayezid'in Samsun'u Kadı Burhanettin'den almasının ardından Hacıemiroğulları Beyliği Osmanlı hakimiyetini kabul etmiştir. Ancak 1402'de Ankara Savaşı'ndan sonra Osmanlıların zayıflamasıyla birlikte Hacıemiroğulları tekrar bağımsız olmuştur.

1403 yılında Timur'a giden İspanyol Papalık elçisi Clavijo seyahatnamesinde Çepnilerin Torul bölgesinde yeni kaleler inşa edip yoğun nüfuslu şekilde Trabzon Rum İmparatorluğu'nun sınırına konuşlandıklarını ve Rumlaşmış Doğu Karadeniz yerlisi Kabazitesler ile savaş halinde olduklarını yazar.[24] Clavjio, Arzamir/Erzamir lakaplı bir beyin Orta Karadeniz bölgesine hükmettiğini ve on bin atlı askerinin bulunduğunu da belirtmiştir.[25] Fetret devrinden sonra ise bu bölge 1427 yılında Osmanlı Devleti’ne kesin olarak katılmış, 1455-1613 yılları arasında ise Hacıemiroğulları’na ait topraklar Osmanlı idaresi tarafından bölünüp kazalar hâline getirilmiştir.[26]

Osmanlı dönemi

değiştir

1515 yılındaki tahrir defterlerine göre şimdiki Giresun ve civarındaki iller Çepni yerleşimi olmalarından dolayı Vilayet-i Çepni olarak adlandırılmıştır.[13][27] Çepniler Akkoyunluların esas kuvvetini teşkil eden boylarındandır.[28] Çepniler aynı zamanda, Akkoyunlu sonrası, bin üç yüz asker sayısı ile Şah İsmail'in ordusunu oluşturan on yedi oymaktan ve Safevi Kızılbaş gruplarını oluşturan on iki küçük gruptan biridir.[29][30]

18. yüzyılda Doğu Karadeniz'de ortaya çıkan âyanların önemli kısmı Çepnidir. Tarihçi Mahmut Goloğlu'nun Çepni-Laz mücadelesi olarak nitelendirdiği Tirebolu, Göreleli ayanlar ile Rizeli ayanlar arasında 18. yüzyıl ortalarına doğru bölgede yaşanan güç mücadeleleri yer yer silahlı mücadeleye dönüşmüştür. 1733 yılında Osmanlı tarafından, Trabzon Eyaletinde yaşayan Çepni taifesinden eşkıyalık yapanların cezalarının düzenlenmesi ve uygulanması konusunda Vali Şahin Paşa'ya hitaben bir hüküm gönderilmiştir. Bundan sonra bölgedeki derebeyler arasındaki mücadeleler kısa süreliğine durulmuşsa da 1750 yılından itibaren tekrar başlamış, 1751 yılında Hekimoğlu Ali Paşa'nın bölgeye vali atanmasıyla kısa sürede sükûnet sağlanmıştır.[31]

Yine 18. yüzyılda Kantemir Çepnilerinin, Osmanlı tarafından Rakka'ya iskân edilmemek için, Halep Vilayeti'nden Balıkesir, Bergama ve Manisa'ya göç etmesiyle Batı Anadolu'daki Çepni varlığı oluşmuştur.[32][33] Göçebe yaşam tarzını Anadolu'ya geldikten sonra da koruyan boylardan biri olan Batı Anadolu Çepnilerinin çoğu 1860'larda Osmanlı İmparatorluğu'nun baskısıyla yerleşik yaşama geçmeye zorlandı.[34][35] İngiliz Deniz İstihbarat Bölümünün 1919'da yayımladığı Batı Asya el kitabına göre Batı Anadolu'da deve yetiştiriciliği, başlangıçta göçebe olan ancak o dönem büyük ölçüde yerleşik hayata geçmiş olan Çetmi veya Çepni boyunun elindedir. Bu boy, kervan rehberliğinin çoğunu sağlar ve özellikle Balıkesir'in batısındaki köylerde bulunurdu.[35]

Çepnilere ait kabileler, değişik tarihlerde farklı cephelerde savaşmışlar ve ordu ile gittikleri bölgelere yerleşmişler. Savaşlarda nüfusları azalmıştır.[13][36] Rusların Doğu Karadeniz'i işgali sırasında Harşit Vadisindeki Çatak köyünden kuzeydeki sahile kadar olan savunma hattında yaşayan Çepniler askerlik çağrıları haricinde bulundukları köyleri terk etmemişlerdir.[37]

Kurtuluş Savaşı dönemi

değiştir
 
Abazıpka yerel üniformalı Giresun Gönüllü Çepni Müfrezesi üyeleri, Topal Osman Ağa soldan üçüncü sırada

Çepniler I. Dünya Savaşı akabinde Rum ve Ermeni isyancı milislerine karşı savaşıp Doğu Karadeniz'de sivil isyanları bastırmışlardır. Atatürk 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktığında Giresun Çepnilerinden olan Topal Osman Ağa ve arkadaşlarını milli mücadeleye davet etmiş ve Kâzım Karabekir'in de tavsiyesiyle de kendisine Giresun civarı Çepnilerinden oluşan bir muhafız kıtası seçmiştir. Topal Osman ve muhafız alayı bu görevi yerine getirmiş ve Cumhuriyetin ilanına kadar Atatürk'ün yakın silahlı unsurları olmuşlardır.[38][39][40] Tirebolulu Hüseyin Avni (Alparslan), kurduğu Alparslan Grubu ise bölgesel direnişi örgütlemiş, Erzincan Mütarekesi sonrasında Türk ordusunun geri çekilmesini takiben Batum’a kadar olan alanı izlemiştir.[41]

Sivas kongresinden sonra Atatürk'e karşı Padişah yanlısı muhalefet artınca Kâzım Karabekir, Topal Osman ve arkadaşlarından oluşan Muhafız kıtasının sayısının artırılmasını ve Atatürk'e karşı olan muhalefetin kuvvetle bastırılmasını emretmiştir. Çepni muhafızların baskılarından sonra muhalefetin alanı daralmıştır. Çepnilerden oluşan Mustafa Kemal Atatürk'ün muhafız kıtası, 1953 yılında Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayına dönüştürülüp 2016'da son verilmesine kadar olan süreçteki Muhafız Kıtasının temelini oluşturur.[40]

Din

değiştir

Anadolu'nun değişik yerlerinde yoğun olarak yaşayan Çepnilerin zamanında Alevi olduklarını ve sonradan Sünnileşmişlerdir.[34][36] Türkolog Irene Melikoff, Hacı Bektaş-ı Veli ve onun ilk müritlerinden olan Kadıncık Ana ve Abdal Musa'nın da Çepni olduğunu yazar.[42] Vilayet-nameye göre Kırşehirin Suluca Kara-Hüyük köyüne gelen Hacı Bektaş-ı Veli'nin ilk müridleri Çepni'dendiler. Bu husus aynı zamanda bu boyun mensuplarından mühim bir kısmının niçin Alevi olduğunu izah edebilir. Çepnilerin mühim bir kısmı 1240'taki Baba İshak isyanına katılmıştır.[43] Tarihçi Enver Şerifgil, Oğuz boyları içinde Aleviliği en sıkı benimseyen boyun Çepniler olduğunu iddia etmiştir. 16. yüzyılda Âşık Mehmed tarafından yazılan Menâzıru'l-Avâlim adlı esere göre o dönemde Trabzon Sancağında yaşayan Müslümanların ekseriyeti Çepnilerden oluşmaktadır. Yine aynı eserde Alevi olan Çepnilerden dinsiz olarak bahsedilmiştir.[44]

Günümüzde ise Karadeniz'e yerleşen Çepniler çoğunlukla Sünni mezhebine mensupken Batı Anadolu ve Rumkale Çepnileri Alevi mezhebine mensuptur.[11]

Dil

değiştir
Ana madde: Çepnice

Çepnilerin çoğu yöresel bir ağza dayalı Anadolu Türkçesi konuşsa bile bir de Anadolu Türkçesinden farklı şekillenmiş, yabancıların ya da yabancı saydıkları kişilerin yanında anlaşılmamak için konuştukları özel bir Türk dili olan Çepnice dilcesi bulunur. Aynı dilbirliği içinde, kendine özgü sözcükleriyle Çepni dili bilenler kendi aralarında anlaşmalarını sağlayan bir özel dildir.[45]

Âşık Mehmed'in Menâzıru'l-Avâlim eserinde Çepni dilinin, Türkî ismiyle bahsettiği Eski Anadolu Türkçesine akraba bir dil olduğundan bahsedilmiştir.[46] Günümüzde ise Türkçede, Çepni ağzı (Giresun ağzı) bulunmaktadır. Bu Çepni ağzı, Çepni dilinin Türkçeleşmiş halidir. Çepni ağzı ve Çepni dili birbirinden farklıdır aynı zamanda birbirine yakın söz öbekleri bulunur. Çepniler kendilerini Çepni dilinde aynı zamanda Alevi anlamına gelen Erniş kelimesiyle adlandırmaktadır.[45]

Kültür

değiştir

Müzik

değiştir
 
Çepni stilinin etkili bestecisi, Picoğlu Osman

Özellikle Karadeniz'in doğu kesimlerinde yaygın olan Çepni stili müzik, Karadeniz kemençesi etrafında şekillenmiştir ve Karadeniz halkının ve diasporasının kimlik öğesi olarak belirleyici bir rol oynamaktadır. Kemençe, başlangıçta davul ve zurna eşliğinde sadece kadınlar tarafından oynanan horonlarda yer alırken, zamanla hem erkek hem de kadın horonlarında baskın enstrüman haline gelmiştir. Rize bölgesinde Çepni stilinin bir etkisi olarak yerel akordeon geleneği yerini kemençeye bırakmış ve akordeon sadece Artvin'deki Gürcü nüfusa özgü hale gelmiştir.[47]

Günümüzde, Doğu Karadeniz Bölgesinde çalınan birçok horon havasının Göreleli usta kemençeciler tarafından üretildiği düşünülmektedir.[48] 20. yüzyılın başlarında Görele'den Picoğlu Osman, Çepni stilinin popüler hale gelmesinde en etkili kemençeci olmuştur. Onun öğretmeni Karaman olarak bilinen Kodolak Halil Ağa'nın ve Kemal İpşir, Yanıklı Ahmet, Mehmet Sırrı Öztürk, Katip Şadi, Şenel Dandin ve Ali Çinkaya gibi kemençecilerin kayıtları da üniversite arşivlerinde bulunmaktadır.[47]

Çepni stili müzik, Trabzon'un iç kesimlerinde yerli geleneklerle etkileşime girerek senkretik bir karakter kazanmıştır. Maçka ilçesi, bu stilistik akışların ve sinerjilerin yoğun olduğu bir bölge olarak dikkat çekmektedir. Maçka müziği, stilistik çeşitliliği ve senkretik yapısıyla öne çıkmaktadır.[47]

Saffet Genç gibi müzisyenler, diğer Doğu Karadeniz müzik geleneklerinden etkilenerek Çepni geleneğini sürdürmektedir. Saffet Genç, Picoğlu Osman'ın öğrencisi olarak başlamış ve Osman'ın Çepni stilini temel alarak, genç yaşta diğer geleneklerden etkilenmiştir.[47]

Oy Asiye türküsü, genellikle Laz türküsü olarak bilinse de, aslında bir Çepni Türkmen türküsüdür. Giresun'un Görele ilçesinden gelen bu türkü, 1973 yılında Ömer Akpınar tarafından TRT repertuarına eklenmiştir. Türkü, Kurtlar Vadisi dizisi ile yeniden gündeme gelmiştir. Hikâyesi, Giresun Görele'nin Çavuşlu beldesinde geçmektedir.[49]

Şenlikler

değiştir
 
Batı Trabzon'da Kadırga Şenliği, Çepni kadınlar Ağasar elbiseleri ile horon tepiyor

Çepni şenlikleri, özellikle yaz aylarında Giresun, Gümüşhane ve Trabzon illerinde yapılan geleneksel kutlamalardır. Bu şenliklerde Çepni stili kemençe havası eşliğinde halk, horon teperek eğlenir.[47] Beşikdüzü'nden Karadeniz'e dökülen Ağasar Deresi civarındaki halk, her yıl Temmuz ayında belirlenen bir gün erken saatlerde Kadırga'ya doğru yürüyerek bu şenliğe katılır. Şenliklere katılan kadınlar renkli fistanlar, işlemeli yelekler, kuşaklar ve peştemallarden oluşan Ağasar elbiselerini; erkekler ise Abazıpka giyer.[50] Kürtün'ün Kadırga Yaylasında buluşan Çepniler, horon teperek ve havaya ateş ederek eğlenirler.

Kadırga Şenliği'nden günler sonra ise Çepniler, Sis Dağı Şenlikleri'ne katılırlar. Burada da davul, zurna ya da kemençe eşliğinde büyük halkalar oluşturarak horon tepip, et yiyip yayla suyu içerler. Yağmurla birlikte şenliklere son vererek dağdan köylerine inerler. Şenliklere Türkiye'nin ve dünyanın dört bir yanından gelen gurbetçi Çepniler de katılır.[51]

Giyim

değiştir
 
Yöresel kıyafetleri giymiş bir Giresun Gönüllü Çepni Müfrezesi askeri

Çepnilerde erkek yöresel kıyafeti Abazıpka'dır. Abazıpka (diğer adı Karazıpka), yöresel kıyafet olmasının yanı sıra, aynı zamanda Topal Osman ve Giresunlu alayların Kurtuluş Savaşı'nda gönüllü olarak yer almasında ve Rum çetelerle olan savaşlarında üniforma olarak kullanılmış ve ün kazanmıştır.[50]

Kadınlar ise Ağasar elbiselerini giymektedir. Bu elbiselerin en belirgin özelliklerinden biri de renkleridir. Sıkça kullanılan kırmızı, yeşil ve mavi renkleri özellikle Türk giyim kuşam gelenekleriyle ilgilidir. Genellikle canlı ve parlak renkler kullanılarak yapılan bu elbiseler, dikkat çekici desenlerle süslenmiştir. Elbiselerde kullanılan kumaşlar ise genellikle pamuklu ve yünlü dokumalardır. Ağasar Çepni elbiseleri, başörtüsü, yelek, etek ve iç gömlek gibi parçalardan oluşur. Başörtüleri, genellikle beyaz olup, üzerinde renkli işlemeler bulunur. Yelekler ise parlak renkli kumaşlardan yapılmış ve ön kısmı çeşitli boncuk ve pullarla süslenmiştir. Etekler de yine canlı renklerde olup, bol kesimli ve rahat hareket etmeyi sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. İç gömlekler ise genellikle beyaz renkte olup, sade bir tasarıma sahiptir.[50][52][53][54]

Dokumacılık

değiştir

Hacıemiroğulları Beyliği dönemine ait herhangi bir dokuma ürünü günümüze kalmamıştır. Tarihçi Necati Demir, yakın zamana kadar "Ordu Çepni kilimi" adıyla anılan bir seccade kiliminin dokunduğunu anlatmaktadır. Ordu kilimlerinde yaşam ağacı, kurtağzı/kurtizi gibi geleneksel Türk motifleri sıkça kullanılır. Bu kilimlerin üzerindeki yaşam ağacı ve çift başlı kartal gibi desenlerin, beylik döneminin kültürel mirası olduğu düşünülmektedir. Ordu kilimleri, özellikle Gülyalı, Kabadüz, Ulubey, Ordu merkez ilçe ve köyleri ile Perşembe ilçesinin doğu kısımlarında dokunmaktadır. Bu bölgelerde kilim dokuma geleneği 2000'lerin başına kadar oldukça yaygındı ve her köyde seccade kilim dokuyabilen birçok kadın bulunuyordu. Ancak, son yıllarda bu gelenek azalmış, hatta bazı yerlerde sona ermiştir.[55][56]

Mimari

değiştir
 
Hacı Abdullah Halife Camii'nin içindeki barok ve rokoko stili mimari süslemeler, 15. yüzyıl

Çepnilerin mimarisinden günümüze kalan yapılar arasında, Hacıemiroğulları Beyliği döneminde inşa edilmiş olan Tirebolu Bedrama Kalesi, İkizce Gençağa Kalesi, Mesudiye ilçesine bağlı Kale köyündeki saray, kale ve kümbet harabeleri; Ordu il merkezine yaklaşık dört kilometre uzaklıktaki Eskipazar Camii ve harabeleri; Hatipli köyündeki mezar taşları ve Ordu Selimiye Camii’nin mihrabı bulunmaktadır.[57][58] Osmanlı döneminde yapılıp Orta ve Doğu Karadeniz'de kurulan en büyük ahi tekkelerinden biri olan Hacı Abdullah Halife Külliyesi de Çepniler tarafından kurulup inşa edilmiştir.[59] Bu dönemde, muhtemelen, yapıların çoğunlukla ahşaptan inşa edilmesi ve bölgenin nemli iklimi nedeniyle birçok eser günümüze ulaşmamıştır.[57]

Gençağa Kalesi

değiştir

Gençağa Kalesi, İkizce’ye bağlı Karlıtepe köyünde, doğal bir tepe üzerinde inşa edilmiştir. Kale, iki bölümden oluşur: kumandanın yerleşimi için yapılan birinci bölüm ve su kuyusu içeren ikinci bölüm. Taştan oyma dört su kuyusu, moloz taşlardan yapılmış surlar ve oyma odacıklar dikkat çekmektedir.[57]

Mesudiye Kalesi

değiştir

Mesudiye ilçesine 6 kilometre uzaklıkta, Kale köyünde bulunan bu kale, Hacıemiroğulları Beyliği’nin ilk merkezi olup, harabe halindedir. Çepni-Türkmenler tarafından inşa edilmiş bir kaledir.[60] Çevresinde tarihî mezarlar ve kümbetler bulunmaktadır. Mesudiye Kalesi'nin yaklaşık bir kilometre doğusunda bulunan kümbet harabeleri de, Hacıemiroğulları Beyliği döneminde inşa edilmiştir. İnceleme yapılmadığı için kime ait oldukları bilinmemektedir.[57]

Eskipazar Camii

değiştir

Eskipazar Camii, 14. yüzyılda inşa edilmiştir. Ordu-Ulubey karayolunun dördüncü kilometresinde, bir mezarlık içindedir. İlk binadan giriş kısmında bir duvar ve minarenin kaidesi kalmıştır. Hicri 1197 (Miladi 1782/1783) yılında Battal Hüseyin Paşa tarafından onarılmıştır. Caminin mihrabı Ordu Selimiye Camisi’ne, minberi ve kapı kanatları Ankara Etnografya Müzesi’ne nakledilmiştir. Bu eserler, Anadolu taş işçiliğinin örneklerindendir.[57] Eskipazar Camii’nin yaklaşık bir kilometre kuzeydoğusunda yer alan Hatipli köyündeki mezarların da çoğu tahrip edilmiş ve fındık bahçesine dönüştürülmüştür. Kalan mezar taşlarından bazılarının da Hacıemiroğulları dönemine ait olduğu anlaşılmaktadır.[61]

Hacı Abdullah Halife Külliyesi

değiştir
Ana madde: Hacı Abdullah Halife Külliyesi

Giresun'un Yağlıdere ilçesinde yer alan Çepni Tekke ve Zaviyesi, Osmanlı döneminde Orta ve Doğu Karadeniz'de kurulan en büyük ahi tekkelerinden biriydi. Bu külliye, Hacı Abdullah adlı bir derviş tarafından 15. yüzyıl sonları veya 16. yüzyıl başlarında kurulmuştur. Külliye; tekke, cami, misafirhane ve Hacı Abdullah'ın türbesinden oluşur.[62] Yavuz Sultan Selim döneminde, bölgedeki iki köyden alınan öşürle desteklenen zaviye, 1925'e kadar aktif olarak kullanılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman'ın bir fermanı da uzun yıllar korunmuştur. Tekke, 1930'larda köylüler tarafından restore edilmiştir.[63]

Mutfak

değiştir

Çepni mutfağı büyük ölçüde Karadeniz mutfağının genel özelliklerini taşımaktadır. Bitki ve tahıl ağırlıklıdır. Otlar, sebzeler ve mısır unu gibi yerel ürünler bu mutfağın temelini oluşturmaktadır. Lahana, ısırgan otu, galdirik gibi bitkiler ve mısırdan yapılan ekmekler yemeklerde sıkça kullanılmaktadır.[64]

Coğrafi koşulların büyük çaplı hayvancılığa elverişli olmaması sebebiyle hayvancılığın temel ihtiyaçları karşılayacak kadar yapılmasından dolayı Çepni mutfağında etin rolü sınırlıdır. Bu yüzden, Çepni mutfağında et, düğün veya özel günlerde zengin sofralarında bulunurken, günlük öğünlerde daha çok bitki ağırlıklı yemekler ön plana çıkmaktadır. Yemeklerde temel malzemeler olarak kara lahana, fasulye, mısır unu ve düdek (kuru fasulye) gibi ürünler yer almaktadır.[64][65]

Nüfus ve coğrafi dağılım

değiştir

Karadeniz

değiştir
 
Tarihte Vilayet-i Çepni olarak anılan Giresun'un merkez ilçesi, 2011

Giresun ili ve yöresi tarihte Vilayet-i Çepni olarak anılmaktadır. Günümüzde Çepniler başta Giresun, Gümüşhane, Ordu, Trabzon, Samsun ve Bayburt olmak üzere çoğunlukla Karadeniz Bölgesi'nde yaşamaktadırlar.[36][66] Karadeniz bölgesinde yaşayan Çepniler çoğunlukla Sünni mezhebine mensuptur.[11] Giresun'un ve Ordu'nun tüm; Trabzon'un Beşikdüzü, Şalpazarı, Tonya, Çaykara; Gümüşhane'nin Kürtün (Kürtün-i Bala); Rize'nin Merkez, İkizdere, Kalkandere; Samsun'un Canik ilçelerinde yoğun olarak Çepniler yaşamaktadır.[36][67] Bolu Merkez ve Mudurnu ilçesinde de birer tane Çepni köyü bulunmaktadır.[68]

Günümüzde Doğu Karadeniz bölgesinde nüfuslarının 2.000.000 olduğu tahmin edilmektedir.[69]

Batı Anadolu

değiştir

Batı Anadolu'da yoğunlukla Balıkesir, Çanakkale, Manisa, İzmir ve Denizli'ye yerleşmişlerdir. Bu bölgedeki Çepniler tamamen Alevi mezhebine mensuptur.[11][70][71] Batı Anadolu Çepnileri bölgeye Halep Vilayetindeki Rumkale Çepnileri'nden ayrılarak gelmiştir.[72] Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesindeki Taşpınar köy nüfusunu Alevi Çepniler oluşturmaktadır.[73] 16. ve 17. yüzyılda Balıkesir yöresinde, özellikle Giresun adını taşıyan ve 11 vergi nüfuslu küçük bir Çepni köyü ve yüksek sayıda Alevi Çepni bulunmaktaydı.[74] Çanakkale Küçükkuyu'da bulunan Yeşilyurt ve Küçükçetmi köylerinin ve civar köylerin halkının önemli bir bölümü Alevi Çepni kökenlidir.

Güneydoğu Anadolu

değiştir

Gaziantep'in Nizip, Yavuzeli, Araban ilçelerinin yerlisi olan Rumkale Çepnileri adında bir Çepni alt grubu bulunmaktadır. Bölgeye ne zaman göç ettikleri kesin olarak bilinmemektedir.[12][75][76] Ayrıca Şanlıurfa'da Yaslıca adında Çepnilerden oluşan bir belde vardır.[77][78]

Doğu Anadolu

değiştir

Van'da ve Batı Azerbaycan'da Çepni boyundan olduğu öne sürülen Küresünni adında bir grup yaşamaktadır. Küresünnilerin kökeni tartışmalıdır. Osmanlı İmparatorluğu tarafından Kızılbaşlara karşı hizmet etmeleri için bölgeye yerleştirildikleri ve Çepni boyundan geldikleri düşünülmektedir.[79][80]

Orta Asya

değiştir

Çepnilerin büyük bir kısmı Anadolu'ya göç etmiştir. Günümüzde Türkmenistan'da Göklenler arasında Çepni, Ata boyu arasında ise Çepi adında alt boylar bulunur. Alili, Hatap ve Hıdırlı boylarının Çepbe; Çovdur (Çavuldur) ve Ersarı boylarının Çepek, Burkazların ise Çepbeje adındaki alt boylarının da göç öncesi Çepnilerle aynı kökenden olma ihtimali vardır.[3] Ayrıca Çepbe biçimindeki bu etnonim, Özbekistan'ın Semerkant bölgesinde de korunmuştur.[81]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
Özel
  1. ^ a b Demir, Necati. "Çepni onun payını doğradı. Karcım ise at tuttu. Damgası: Çepni / Çebni: Anlamı: Bahadır, kahraman, düşman olan her yerde durmayıp savaşan.". Oğuz Kağan Destanı. Ötüken Neşriyat A.Ş. ISBN 978-605-155-446-4. 15 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  2. ^ Ndlovu, Sambulo (7 Ağustos 2023). Personal Names and Naming from an Anthropological-Linguistic Perspective (İngilizce). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 978-3-11-075937-2. 8 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
  3. ^ a b c "Şejere (Türkmeniň nesil daragty)". Soltanşa Atanyýazow (Türkmence). Kitaphana. 1994. 21 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2024. 
  4. ^ Pekin 2024, s. 41.
  5. ^ "Tufan Gündüz - Çepniler kimdir". Habertürk. 2024. 1 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2024. 
  6. ^ Landreau, Anthony N. (1978). Yörük: The Nomadic Weaving Tradition of the Middle East [Yörük: Ortadoğu'nun Göçebe Dokuma Geleneği] (İngilizce). Carnegie Sanat Müzesi. s. 27. 8 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
  7. ^ Σαββίδης, Αλέξης Γ Κ (1981). Byzantium in the Near East: Its Relations with the Seljuk Sultanate of Rum in Asia Minor, the Armenians of Cilicia and the Mongols, A.D. C. 1192-1237 (İngilizce). Kentron Vyzantinōn Ereunōn. 
  8. ^ Sümer, Faruk (1992). Çepniler: Anadolu'daki Türk yerleşmesinde önemli rol oynayan bir Oğuz boyu. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. s. 7. ISBN 978-975-498-052-3. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  9. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-160-405-2, Cilt I, sayfa 57
  10. ^ Pekin 2024, s. 40.
  11. ^ a b c d Mutlu, Hüseyin Kahraman (21 Ekim 2019). "Balıkesir Çepnileri ve Ağız Özellikleri". Journal of Turkish Studies. 4 (4. Cilt 3. Sayı): 1577-1605. doi:10.7827/TurkishStudies.744. ISSN 1308-2140. 
  12. ^ a b Winter, Stefan; Ade, Mafalda (21 Ekim 2019). Aleppo and its Hinterland in the Ottoman Period / Alep et sa province à l’époque ottomane (Fransızca). BRILL. s. 12. ISBN 978-90-04-41400-6. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2024. 
  13. ^ a b c Bozatay, Şeniz ANBARLI (1 Mayıs 2020). "Themes That Provide Cultural Continuity in The Alevi Chepni Community: A Qualitative Research in Balikesir Karamanlar Village". Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi (İngilizce). 5 (1): 1-33. doi:10.26899/inciss.278. ISSN 2548-0146. 1 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2024. 
  14. ^ Demir 2012, s. 77.
  15. ^ Tezgör, Dominique Kassab (30 Eylül 2011). "Türkmen of the Çepni tribe played a crucial role in repelling the Trapezuntine attack on the city in 1277, and Ibn Bibi tells us they had been "appointed to defend that land (i.e. Sinop)" (muasitim-i muhafazat-i din diyar).". Sinope : Un État de la Question Après Quinze Ans de Travaux (İngilizce). BRILL. s. 114. ISBN 978-90-04-20653-3. 3 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 
  16. ^ Fatsa, Mehmet (25 Haziran 2023). Karadeniz'de Zaviyeler: (15-17. Yüzyıl, Çoruh-Kelkit Vadisinin Kuzeyi). Ari Sanat Yayınevi. s. 269. ISBN 978-605-5021-73-3. 12 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2024. 
  17. ^ Bryer, Anthony (1975). "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception". Dumbarton Oaks Papers. 29: 113-148. doi:10.2307/1291371. ISSN 0070-7546. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  18. ^ Holt, Peter Malcolm; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard (1978). The Cambridge History of Islam (İngilizce). Cambridge University Press. s. 253. ISBN 978-0-521-21946-4. 3 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 
  19. ^ Demir 2012, s. 87.
  20. ^ Pekin 2024, s. 15.
  21. ^ Kayapınar, Prof Dr Ayşe; Emecen, Prof Dr Feridun M.; Gökhan, Prof Dr İlyas; Göde, Prof Dr Kemal; Kayapınar, Prof Dr Levent; Ersan, Prof Dr Mehmet; Şeker, Prof Dr Mehmet; Koca, Prof Dr Salim; Baykara, Prof Dr Tuncer (30 Ekim 2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti - 11: Anadolu Beylikleri. ISBN 978-605-7558-41-1. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  22. ^ Demir 2012, s. 81.
  23. ^ Demir 2012, s. 97.
  24. ^ Clavijo, Ruy González de (1 Mart 1406). "In the early afternoon of that day we came to a valley, where they told us that near by had been built a castle now strongly garrisoned by certain Turks, who were of the tribe of the Chapanli, and these being at war with Cabasica his men were stationed holding this valley to keep watch and ward on them". Embassy to Tamerlane, 1403-1406 (İngilizce). s. 120. ISBN 978-0-415-34489-0. 1 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2024. 
  25. ^ Pekin 2024, s. 17.
  26. ^ Demir 2012, s. 100.
  27. ^ Güzel, Hasan Celâl; Oğuz, Cem; Karatay, Osman (2002). "Chepni province because a huge Chepni group had settled in the area". The Turks: Middle ages (İngilizce). Yeni Türkiye. ISBN 978-975-6782-57-6. 3 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 
  28. ^ Pekin 2024, s. 19.
  29. ^ Matthee, Rudi (21 Temmuz 2021). "Chepni (Neferān+Korchiyān) 1,300". The Safavid World (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-000-39289-0. 
  30. ^ Floor, Willem M. (2001). Safavid Government Institutions (İngilizce). Mazda Publishers. ISBN 978-1-56859-135-3. 
  31. ^ Pekin 2024, s. 25.
  32. ^ Umaç, Zeynep Şimşek (31 Aralık 2012). 1691 yılında Arap oymaklarının Urfa, Mardin ve Halep’deki köy ve kervanlara saldırılarını önlemek için buralara yerleştirilen Rakka’da iskân edilen Çepni adlı bir oymağın bulunduğu görülmektedir. Rakka’da iskân edilen oymaklar iskân yerlerinden kaçtıkları belirtilmektedir. 1728 tarihli bir hükümde bu durumdan bahsedilmekte ve “Kantemir Çepnisi” ifadesi kullanılarak bu oymağın Bergama’ya kaçtığı ifade edilmektedir."Balıkesir Çepnilerinde Göçebelik ve İskân İzleri". 15 (28). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi: 177-188. ISSN 1301-5265. 
  33. ^ Pekin 2024, s. 45.
  34. ^ a b Aydın, Suavi (2018). The Chepni and Tahtaci Turkmen and also most of the groups belonging to the Qara-kechili tribe that were forcefully settled and became villagers in the 1860s in Anatolia were of Alevi faith"The emergence of Alevism as an ethno-religious identity" (İngilizce). 20 (1). National Identities: 9-29. doi:10.1080/14608944.2016.1244521. ISSN 1460-8944. 25 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2024. 
  35. ^ a b "Camel-breeding is for the most part in the hands of the Chetmi or Chepni tribe, which was originally nomadic, but has now largely settled down. This tribe furnishes most of the caravan guides and is found here and there in the districts already mentioned, particularly in a number of villages west of Balıkesir." [Deve yetiştiriciliği büyük ölçüde başlangıçta göçebe olan, ancak şimdi büyük ölçüde yerleşik yaşama geçen Çetmi veya Çepni boyunun elindedir. Bu boy, kervan rehberlerinin çoğunu sağlar ve daha önce bahsedilen bölgelerde, özellikle Balıkesir'in batısındaki köylerde bulunur.]. A Handbook of Asia Minor: Western Asia Minor. September, 1919 (İngilizce). Great Britain Naval Intelligence Division. 1919. s. 116. 11 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2024. 
  36. ^ a b c d Sümer, Faruk (1993). "Çepni". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 8. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 269-270. 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020. 
  37. ^ Pekin 2024, s. 33.
  38. ^ Pekin 2024, s. 35.
  39. ^ "TOPAL OSMAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  40. ^ a b Demir, Neşe (2017). Atatürk’ün Muhafız Kıtaatı (Tez). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  41. ^ Pekin 2024, s. 36.
  42. ^ Melikoff, Irene (Ekim 2011). Kırkların Ceminde. ISBN 978-9944-387-06-4. 
  43. ^ Gölpınarlı, Abdülbâki (1958). Manakıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî: vilâyet-nâme (Farsça). İnkılâp Kitabevi. ISBN 978-975-10-0247-1. 27 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2024. 
  44. ^ Pekin 2024, s. 90.
  45. ^ a b Sevinçli, Dr Efdal (1 Haziran 2009). "Özel / Gizli Bir Dil: Çepni Dili". Yaşar Üniversitesi E-Dergisi. 4 (13): 1922-1949. doi:10.19168/jyu.48996. ISSN 1305-970X. 2 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  46. ^ Pekin 2024, s. 92.
  47. ^ a b c d e Samson, Jim (4 Şubat 2021). Black Sea Sketches: Music, Place and People (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-000-34017-4. 
  48. ^ Akat, Abdullah (2006). "Doğu Karadeniz Bölgesindeki Çepniler Ve Çepni Müziği".  s.51 Serander Yayınları
  49. ^ "Ağasarın Balını-Oy Asiye Türküsü". Hatice Türkmen Yurtseven. DergiZan. 19 Ekim 2020. 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2024. 
  50. ^ a b c ÖZDEMİR, Dr Öğr Üyesi Mehmet (2 Kasım 2019). Türk eğlence kültüründe Giresun yayla şenliklerinin yeri: Yapısal ve işlevsel bir çözümleme (İngilizce). Hiperlink eğitim. ss. 301-307. ISBN 978-605-281-595-3. 
  51. ^ "Çepni Şenliği". ufukotesi.com. 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  52. ^ Çelik, Ali (1999). Trabzon-Şalpazarı Çepni kültürü. T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları. ISBN 978-975-585-095-5. 19 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2024. 
  53. ^ Anahar, Kamil. "600 yıllık moda Ağasar kıyafetleri". Yeni Şafak. 19 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  54. ^ "Asırlara meydan okuyan 'Ağasar elbiseleri' yaşatılıyor". Anadolu Ajansı. 19 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  55. ^ Metin Yerli, Necati Demir (Ekim 1999). "[PDF] Ordu Yöresi Çepni Kilimleri". Erdem Dergisi. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  56. ^ Demir 2012, s. 104.
  57. ^ a b c d e Demir 2012, s. 103.
  58. ^ Darke, Diana (2011). "Bedrama Kalesi, a castle built by the Genoese who were active traders all along the Black Sea from Seljuk times onwards." [Bedrama Kalesi, Selçuklulardan bu yana Karadeniz'in her yerinde ticaret yapan Cenevizliler tarafından inşa edilmiş bir kaledir.]. Eastern Turkey (İngilizce). Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-339-9. 31 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  59. ^ Fatsa, Mehmet; İltar, Gazanfer (24 Haziran 2023). Hacı Abdullah Halife Tekkesi. Ari Sanat Yayinevi. ISBN 978-605-5021-55-9. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  60. ^ Tarih dergisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. İbrahim Horoz Basımevi. 2000. s. 91. 
  61. ^ "Hacıemiroğulları Beyliği". MEGEV - Mesudiye Gelişme Vakfı. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2024. 
  62. ^ Sinclair, T. A. (31 Aralık 1989). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II (İngilizce). Pindar Press. s. 106. ISBN 978-0-907132-33-2. 
  63. ^ "Giresun'da 500 yıldır tarihe köylüler sahip çıkıyor haberi". Arkeolojik Haber. 22 Kasım 2016. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024. 
  64. ^ a b Dost, Elvan (29 Ağustos 2024). "Kültürel Değişim Bağlamında Trabzon-Şalpazarı Çepni Mutfağı". 8 (14). Near East Historical Review. doi:10.19039/sotod.2018.83. ISSN 2717-6363. 
  65. ^ Sarıoğlan, Mehmet; Avcıkurt, Cevdet (20 Temmuz 2024). A Research Towards The Identification of Local Foods Within The Scope of Cultural Heritage: The Case of Edremit Region (İngilizce). Livre de Lyon. s. 18. ISBN 978-2-38236-677-6. 
  66. ^ Çepniler Yavuz Sultan Selim devrinde Trabzon sancağında bilhassa Giresun-Kürtün ve Vakfıkebir arasında yoğun bir şekilde yaşıyorlardı. Bundan dolayı bu yörenin batı kesimine Vilâyet-i Çepni adı verilmişti. Çepniler daha sonraki yüzyıllarda Trabzon’un doğusunda bulunan yerlere göç ederek oralardaki Türk yerleşmesinde önemli bir rol oynadılar. Günümüzde Sürmene, Of ve Rize’nin özellikle merkez nahiyesi ile Karadere ve İkizdere’deki Türkler’in önemli bir kısmını onların torunları meydana getirir. Şimdi bile adı geçen yerlerde Çepni adını taşıyan ailelere rastlanır. Bununla birlikte Çepniler’den bazıları Rize yöresinde de durmayarak Batum’a kadar gitmişlerdir."ÇEPNİ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024. 
  67. ^ "Güvenç Abdal Ocağı, Güvenç Abdal Kimdir?". Güvenç Abdal Ocağı, Güvenç Abdal Kimdir?. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022. 
  68. ^ "Günümüzde Tokat İlinde Yaşayan Oğuz Boylarının Kültürel Hayatları" (PDF). MUALLÂ UYDU YÜCEL. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ. 2021. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  69. ^ Pekin 2024.
  70. ^ Şahin, Halil İbrahim. "The Tradition of Lament Among The Chepni in Balikesir and Female Mourners (Balıkesir Çepnilerinde Ağıt Geleneği ve Ağıtçı Kadınlar)". 25 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2024. 
  71. ^ Gündüz, Tufan (7 Haziran 2016). Kızılbaşlar Osmanlılar Safevîler (Yeditepe Yayınevi). Yeditepe Yayınevi. ISBN 978-625-8396-39-3. 16 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2024. 
  72. ^ Sümer, Faruk (1992). Çepniler: Anadolu'daki Türk yerleşmesinde önemli rol oynayan bir Oğuz boyu. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ISBN 978-975-498-052-3. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  73. ^ "Taşpınar, Mustafakemalpaşa". Nişanyan Yeradları. 9 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  74. ^ Sümer, Faruk (1992). Çepniler: Anadolu'daki Türk yerleşmesinde önemli rol oynayan bir Oğuz boyu. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. s. 120. ISBN 978-975-498-052-3. 
  75. ^ "Rumkale Çepnilerinde Cem". Akman, Erhan. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2022. ss. 311-350. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2024. 
  76. ^ "Gaziantep Çepni Ağzının Türkiye Türkçesi Ana Ağız Gruplarını Belirleyen Özellikler Bakımından Değerlendirilmesi". Şimşek Umaç, Zeynep. Journal of Turkish World Studies. 10 (1). ss. 185-206. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  77. ^ "Yaslıca, Şanlıurfa". Nişanyan Yeradları. 9 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
  78. ^ "Yusuf Halaçoğlu- Anadolu'da Aşiretler – Cemaatler – Oymaklar: 1453 – 1650". Yusuf HALAÇOĞLU. usaktayiz.com. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2023. 
  79. ^ Yücebaş, Ferit (23 Ekim 2019). Küresünnileri, Giresunlu veya Kiresunlu olarak tanımlayan Yaşar Kalafat, bu Türkmen-Oğuz toplumunun Azerbaycan’ın söz konusu bölgelerinde yaşadıklarını belirtmektedir. Ona göre Güney Azerbaycan’da genel kanı bu toplumun Karadeniz’in Giresun bölgesinden geldikleri yönündedir. Bunlar Çepni Türklerindendir."Millî Şuurun Sağlam Bir Vesikası: Küresünni Türkleri". 123 (242). Türk Dünyası Araştırmaları: 73-88. ISSN 0255-0644. 31 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2024. 
  80. ^ "Kora-Sunni" (İngilizce). Encyclopaedia Iranica. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  81. ^ "Атаниязов С. Этнонимы в туркменском языке". www.studmed.ru. 22 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2024. 
Genel
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çepniler&oldid=34226730" sayfasından alınmıştır