Islami fərhəng

Islami fərhəng — bə žimon kardə odəmon cy Xydo gyrd jolə baxšəj,bo žimoni gylə tožə loj. Islam təbiəti ,sovy əj har ci de Xydo angyl kardedə.

(Žintono ijan pentono) žəgo gylə ci ni ki, əcəj anbo Bəməku nybu. Mande Əmə cəvonədə ənčəx kali (čuzməhali) gylon enomnidəmon. (Hičr surə 21 ajə).

Demijan žygo dynjo təbiətədə gulpaməti onə Xydo bə sijasi, igtisadi, elmi ijan bə fərhəngi ǧanunon həmə əcəj sərənčomədə bej nišo dodə. Xydo təbiətyš ijan odəmyš bəcəjro ofəjəše ki, əvon jəndy pur bykən de ahəngi byžijon. Žygo diə kardədəj ym sof, ce ekologijə ysətnə vaxtədə cəmə nyrəsə kam-kəsyronədəj.

Islam sof gylə čo dine. Əj ce odəmon žimonyš jəgo-jəgoš ovyžgyniše,cəjo bə merdi ijan bə ženiš ozodətiš doše.

Islamədə bə mojnon dair

Šərafətinə Ǧyroni ijən sərostə hədison ce mojnon žimonədə har ciš pegordyniše bə vərzyš vardyše.

İslam de čo dinon no-pegətədə žəgo gylə əvəzyšnybə dine ki, bə mojnonyš jolə hurmətyš noše cəvon gərdənyš kəšəše.

Ǧyronədə Xydo həm merdon həmən ženon i cəšədə gətedə bəvon Ǧyjoməti ružədə deštə kardəjon i čurə baxšə doj i čurə tambe karde syxan dodə. Cy nemeson ənyvyšt Murad Vilfrid Hofmann yštə “ Ce Almanija mysylmonə ružnomə” nomədə kitobədə žygo nyvyštedə: Mysylmonə mojnon coknəj binim šəriət votedə sərost 1400 sori dylədə Xydo bəvon doə deštə tələbi židəbin, cəvon Avropəvožə hovon ymyšon (tələb) XX-əsrədə de zuj bə dastyšon varde zynəšone.

Čo-čo onemononədə cy mojnon tələbon ijan ce əvon həxe hastedən din ijan fərhəng cy notorozəti bynə zynə bedəbe. De dini diəkardemoni odəmon de jəndy to be byvindəmonən, sərostiədə mojnon kali vaxti cy dini onemononku gyrd beǧandə bedəbin.

Islami bə fərhəngi ovc bej tovyš doj

Demijan žygo deštə rušnəfami vyrəš byə islami, məxloǧynoš oǧoš kardyše cəvon arədə dustiətiš bərpoš kardyše,mysylmonon čo məholynošon gətymyšon kardešone .Ymijan bə fərhəngi pevolo bej dastyš gətyše bə fərhəngi ovč karde tovyš doše..

Ym vaxton tarixi jodədə bəcəj təvili bənəj myhi dəcykə mandə. İslam bəšərijətədə cy hic dini zu nyvyškiə koonyš kardyše. Odəmonyš bə ružərušniš bekardyše,bə elmi jolə roš doše. Islam bə mojnon ijan bə əǧylon (hyrdənon) hurmət ijan dyləsutəti nušo dodə,yštə ženon har čurə ǧolloǧədə mande,ceəvon pirpazi gəte ijan cy saxtə (ǧojmə) ǧanuni tələbiku bə kəno mande əzyni.

Ǧyronədə žygo gylə surə bəšmə jod dənəmon:” Bə sə varde zyndəšbu, kəxyvand bybi”. Ym əj votedə ki, odəm (merd) həm xəš həmən dastgir byənine. Yštə ženi-əǧyli ogəte zynənine bəjo hozy byənine.

Ǧyroni suronədə ošemon kardə bə žimoni čo-čo vyron,kali saxtə koon cy mysylmoni məxloǧe dini roədə kardə čangonədə, mysylmonə merdon šəhid bej ženon vev (bešuə) mande, kinon bə šu še nyzyne bənəj gylə jolə bəlo bə mijon bešəbe. Ženon xyjzon one,bə dynjo əǧyl varde koj olyǧniej de poligamija roj,cəvon haružnə gərdəni kəše, žimoni səbəro karde mijonədə bənəj anuzi mande.

İslamədə hukum ni ki,merd bəpe co(4) gylə žen bystəno. Bə koj bəvədə raj doə bedə ki, har gylə žen by koj dylysoxti raj bydə,cə ženon gərdyəni həmə i cəšədə gətə bybu.

Tosə islami ženon(mojnon) žygo-žygo ǧanunonku bə kəno mandəbin.Cicyšon pidəšonbe de əvon kardəbin. İslami iminə bəžən cy mojnon (ženon) gərdənyš kəšəše, əvonyš bə rušnə ružyš bekardyše.

Kinon,mojnon tosə islami žygo gylə gərdənəkəšətiku bexəbə bin. Əvon nə eminə,nə mol nən gylə ci xyvand bej zyndənybin. İslami bəvonyš jolə hurmətyš nušoš doše əvon bə merdon to bin. Yštə xyjzoniku čo beədəjən mojnon yštə həxi,moli baxšə tələb karde zynəšone.

İslam gylə fərhəngi holədə hežo səloš žygoš žəše: Ehanə gylə kədə kinə cy moəmo bə,byzyn bə kə xošbətəti, ovand omə, kom nənə kinəš zandəbu ə kə bə zəmini vəjšt pegardedə.

Ǧyroni bəjon kardə ovardə əǧyjdə timsalonədə votedə:” Xydo pentono ,əcəj pejǧəmbəri žintono byzyn,bə dini betəmənno ǧolloǧ bykə, sof,sərost bybi”

Məhəmməd (s) pejǧəmbəri yštə orəxnə həččədə nymožədə žygoš dyvoš kardyše” “ Bəštə ženon zylym (tov) məkənən! Dastož syrədiəjn bybənən!