Τράπεζες: Οι ιερές αγελάδες του καπιταλισμού

 

Μετά τις πρωτοβουλίες που θα πάρει η κυβέρνηση θα καταλάβουν όλοι ότι δεν λαϊκίζουμε, να απειλούμε τις τράπεζες, να βάζουμε έκτακτους φόρους, να τις αποσταθεροποιούμε και να διώχνουμε επενδυτές, γιατί ο λογαριασμός θα έρθει στους φορολογούμενους. 

Κωστής Χατζηδάκης

Eίπε και κάτι ακόμα, πιο προκλητικό, ο νεοφιλελεύθερος Χατζηδάκης: «Οι τράπεζες τώρα βγήκαν από μια ευαίσθητη περίοδο». Λίγο ακόμα και θα μας ζητούσε να οργανώσουμε λαχειοφόρο αγορά (ή καλύτερα… μαραθώνιο αγάπης) υπέρ των αναξιοπαθούντων τραπεζιτών.

Ας δούμε τα «ξερά» στοιχεία, όπως τα δημοσιεύουν οι ίδιες οι τράπεζες, «μαγειρεμένα» από τα golden boy τους. Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες της Ελλάδας (Eurobank, Εθνική Τράπεζα, Τράπεζα Πειραιώς, Alpha Βank) το εννιάμηνο του 2024 συγκέντρωσαν καθαρά κέρδη πάνω από 3,5 δισ. ευρώ! Η Eurobank 1,13 δισ., η Εθνική περίπου 1 δισ., η Πειραιώς 932 εκατ. η Alpha Bank 490 εκατ. ευρώ. Προσοχή: αυτά είναι τα δηλωθέντα καθαρά κέρδη, από τα οποία έχουν αφαιρεθεί οι μισθάρες και τα κέρδη των golden boy και διάφορες δαπάνες που δεν είναι δαπάνες αλλά έμμεσα κέρδη. Στο τέλος του χρόνου τα δηλωμένα καθαρά κέρδη των συστημικών τραπεζών αναμένεται να ξεπεράσουν τα 4,5 δισ. ευρώ!

Το 2024 δεν είναι μια «καλή χρονιά» για τις τράπεζες, που προέκυψε εκτάκτως. Είναι ένας ακόμα κρίκος σε μια αλυσίδα συνεχούς αύξησης της δηλωμένης καθαρής κερδοφορίας τους. Το 2023 δήλωσαν καθαρά κέρδη 3,8 δισ. και το 2022 3,4 δισ. ευρώ.

Περίπου τα μισά από τα δηλωμένα καθαρά κέρδη θα τα μοιράσουν στους μετόχους. Μάλιστα, αναθεωρούν συνεχώς προς τα πάνω το ποσοστό που θα μοιράσουν στους μετόχους. Η Eurobank θα μοιράσει το 50%, η Εθνική κάπου μεταξύ 40% και 50%, η Πειραιώς και η Aplha Bank το 35%. Εχει δίκιο ο Χατζηδάκης, οι τράπεζες πραγματικά «βγήκαν από μια ευαίσθητη περίοδο» και γι’ αυτό το… γιορτάζουν.

Ποια ήταν, όμως, η «ευαίσθητη περίοδος»; Η διάσωση των συστημικών τραπεζών με λεφτά που τα πλήρωσε και θα εξακολουθήσει να τα πληρώνει τουλάχιστον μέχρι το 2070 ο ελληνικός λαός. Είναι οι περιβόητες ανακεφαλαιοποιήσεις των μνημονιακών χρόνων. Ποιος δε θυμάται το PSI, τον Βενιζέλο και τον Νταλάρα (όχι τον τραγουδιστή, τον άλλο, τον Τσαρλς, τον εκπρόσωπο του διεθνούς τραπεζικού συστήματος); Τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζόμενων, που τα είχαν υποχρεώσει να επενδύσουν σε ομόλογα (δομημένα ή… αδόμητα), έχασαν τα λεφτά τους. Το ίδιο και οι ιδιώτες. Οι τράπεζες, όμως, ανακεφαλαιοποιήθηκαν με δάνεια που πήρε το ελληνικό δημόσιο, η πλειοψηφία των μετοχών τους πέρασε στο κράτος και μόλις ξανάρχισε η κερδοφορία, οι τράπεζες επιστράφηκαν στους ιδιώτες καπιταλιστές.

Οι ζημιές στο κράτος (για να τις πληρώσει ο ελληνικός λαός), τα κέρδη στους τραπεζίτες και τους καπιταλιστές που εμπιστεύονται στις τράπεζες τα κεφάλαιά τους. Πράγματι, μιλάμε για μια πολύ… ευαίσθητη περίοδο.

Τρεις είναι οι ανακεφαλαιοποιήσεις που έγιναν. Η πρώτη και μεγαλύτερη, μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) το 2012-13, επί Σαμαροβενιζέλων, ύψους 25,5 δισ. ευρώ. Η δεύτερη έγινε με ιδιωτικά κεφάλαια το 2014 και ήταν ύψους 8,3 δισ. ευρώ. Η τρίτη έγινε το 2015, επί Τσιπροκαμμένων, μέσω του ΤΧΣ, και ήταν ύψους 5,4 δισ. ευρώ. Δηλαδή, το ελληνικό δημόσιο πήρε δάνεια (που τα πληρώνει ο σκληρά φορολογούμενος ελληνικός λαός) και «μπούκωσε» τις τράπεζες με κεφάλαια 31 δισ. ευρώ! Χώρια μια σειρά άλλα μέτρα στήριξης που διευκόλυναν τη συγκεντροποίηση του τραπεζικού κεφάλαιου («εξυγίανση» Αγροτικής, Ταχυδρομικού Ταμιευτήριου, Proton, εξαγορές και συγχωνεύσεις).

Γιατί, όμως, αυτή η συζήτηση περί της κατάστασης των τραπεζών τώρα; Δεν είναι η πρώτη φορά. Ποιος δε θυμάται τον Σταϊκούρα, υπουργό Οικονομικών της κυβέρνησης Κούλη-1, να δηλώνει εκείνα τα γελοία περί «μπινελικιών» που αντάλλασσε με τους τραπεζίτες, από τους οποίους «απαιτούσε» να επιδείξουν… κοινωνική ευαισθησία;

Η συζήτηση αναζωπυρώθηκε τώρα, που η κυβέρνηση Κούλη-2 δεν περνάει τις καλύτερες μέρες της, επειδή βγήκε το ΠΑΣΟΚΙΝΑΛ και ζήτησε να επιβληθεί έκτακτος φόρος 5% στα «υπερκέρδη» των τραπεζών, ανακοινώνοντας πως θα καταθέσει σχετική τροπολογία. «Τώρα που οι τράπεζες έχουν εισέλθει σε φάση ισχυρής κερδοφορίας, χάρη και στα προγράμματα “Ηρακλής”, ήρθε η ώρα να περάσει ένα μέρος από αυτά τα οφέλη για το τραπεζικό σύστημα και στον έλληνα φορολογούμενο. Κέρδη που προκύπτουν από τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων, τα υψηλά επιτόκια δανείων, αλλά και τις επίσης υψηλές χρεώσεις και προμήθειες για καθημερινές συναλλαγές των πολιτών», δήλωσε ο Ανδρουλάκης, με τον αέρα του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του εκκολαπτόμενου πρωθυπουργού.

Μιλάμε, δηλαδή, για ένα φόρο μάξιμουμ γύρω στα 120 εκατ. ευρώ, ποσό γελοίο μπροστά στην έκρηξη της δηλωμένης κερδοφορίας των τραπεζών. Ακόμα κι αυτός ο φόρος-φερετζές, όμως, προκάλεσε σύγκρυο στους νεοφιλελεύθερους της κυβέρνησης. Να σημειώσουμε, με την ευκαιρία, ότι το πρόγραμμα «Ηρακλής» της κυβέρνησης Μητσοτάκη, στο οποίο αναφέρθηκε ο Ανδρουλάκης εντελώς ουδέτερα, χωρίς καμιά αιχμή, είναι αυτό που απαιτεί από τις τράπεζες να επιταχύνουν τους πλειστηριασμούς κατοικιών για να εξυγιάνουν τα χαρτοφυλάκιά τους.

Επειδή η κυβέρνηση «πονάει» γενικώς, ο Μητσοτάκης άφησε τα παπαγαλάκια να παίξουν για μερικές μέρες το σενάριο «η κυβέρνηση προσανατολίζεται στην επιβολή έκτακτης φορολογίας στα υπερκέρδη των τραπεζών», και μετά βγήκε ο ίδιος και το διέψευσε κατηγορηματικά. Ο Χατζηδάκης παραλίγο να βάλει τα κλάματα. Τον πήρε το παράπονο για την αδικία που ζητούν κάποιοι να εφαρμοστεί σε βάρος των τραπεζών! Εκτός απ’ αυτά που παραθέσαμε παραπάνω, είπε και πως οι τράπεζες «πληρώνουν υψηλότερη φορολογία, έχοντας έναν συντελεστή 29%, έναντι 22% των υπόλοιπων εταιριών».

Ο άνθρωπος που τον «βυσμάτωσε» ο πρωθυπουργός του και επέμεινε στο… «δεν είναι αυτό που νομίζεις, αγάπη μου», αρέσκεται στο ψέμα. Στο πιο χοντρό ψέμα. Από το 2012 οι τράπεζες δεν πληρώνουν καθόλου φόρο! Είναι ο περιβόητος «αναβαλλόμενος φόρος» (DTC στη γλώσσα της τρόικας), με τον οποίο συμψηφίζονται οι ονομαστικές ζημιές που οι τράπεζες είχαν από το PSI (πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων). «Ποιος το θυμάται τώρα αυτό;», σκέφτηκε ο Χατζηδάκης και… μπουμπούνισε το ψέμα για τη δήθεν υψηλή φορολόγηση των τραπεζών.

Να θυμίσουμε εδώ πως, πέραν του αναβαλλόμενου φόρου (δηλαδή της πλήρους φορολογικής ασυλίας των τραπεζών), έχει μειωθεί και ο άμεσος φόρος στα μερίσματα που διανέμουν οι τράπεζες στους μετόχους τους. Το 2019 ο φόρος στα μερίσματα ήταν 15% και η κυβέρνηση Τσίπρα τον μείωσε στο 10%. Ακολούθησε άλλη μια γενναία μείωση από την κυβέρνηση Μητσοτάκη στο 5%. Μέσα σε πέντε χρόνια, ο άμεσος φόρος στα τραπεζικά μερίσματα έχει πέσει στο ένα τρίτο, αλλά ο ΦΠΑ παραμένει στα ίδια δυσθεώρητα ύψη και η κυβέρνηση δε θέλει ν’ ακούσει ούτε για γενική μείωση ούτε για μείωση σε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης.

Είπαμε, όμως, η κυβέρνηση Κούλη-2 έχει τα χάλια της, ο ίδιος ο Κούλης βρίσκεται σε αποδρομή, γι’ αυτό και κάτι πρέπει να κάνει, ώστε να δείξει… αυστηρότητα έναντι των αχόρταγων τραπεζών. Πιάνεται, λοιπόν, από το δευτερεύον (τις τεράστιες προμήθειες που χρεώνουν οι τράπεζες) και υπόσχεται… παρεμβάσεις. Ο ίδιος ο Μητσοτάκης βγήκε στη Βουλή και είπε πως «για όλα αυτά τα ζητήματα έχουμε ζητήσει από τις τράπεζες να αντιδράσουν. Η αντίδρασή τους μέχρι στιγμής δεν μας ικανοποιεί». Και συνέχισε απνευστί: «Κατά συνέπεια, να αναμένετε πολύ σύντομα παρεμβάσεις από την κυβέρνηση που θα αντιμετωπίσουν την ουσία αυτών των προβλημάτων», αποκλείοντας για μια ακόμα φορά τη φορολόγηση των τραπεζών, χαρακτηρίζοντας τις σχετικές προτάσεις «πυροτεχνήματα» που «δεν θα δώσουν απάντηση στα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι πολίτες».

Το Μαξίμου διαρρέει πως ο Μητσοτάκης θα κάνει ανακοινώσεις μέτρων στη διάρκεια της συζήτησης του προϋπολογισμού. Ο ίδιος ο Μητσοτάκης, σε ένα κρεσέντο fake ροβεσπιερισμού, είπε πως πρέπει «να αντιληφθούν και οι τράπεζες ότι με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο θα επιτελέσουν τελικά το χρέος τους απέναντι στην ελληνική κοινωνία». Τα «μπινελίκια» του Σταϊκούρα στο πιο… ευγενικό.

Μετά, βγήκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος και το γλύκανε, θεωρώντας πως η αντιπολίτευση «λαϊκίζει» και αδικεί τις τράπεζες, οι οποίες έχουν κάνει βήματα… κοινωνικής προόδου. Θύμισε το σύστημα IRIS που είναι δωρεάν για τους ιδιώτες και με πολύ χαμηλές χρεώσεις για τους επαγγελματίες, χωρίς να παραβλέψει να σημειώσει: «Δεν θεωρούμε ούτε τις χρεώσεις λογικές, υπερβολικές τις θεωρούμε και εμείς και η αντιπολίτευση, και καλά κάνει και τις θεωρεί, και τα επιτόκια καταθέσεων δεν είναι τα αναμενόμενα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας». Και κατέληξε με την παπάρα: «Στόχος της κυβέρνησης είναι οι τράπεζες να διευκολύνουν τους πολίτες, δηλαδή να μειώσουν τις χρεώσεις περαιτέρω και να δώσουν μια περισσότερη ανάσα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις».

Είναι σίγουρο πως ο Χατζηδάκης έχει αρχίσει ένα παρασκηνιακό παζάρι με τους τραπεζίτες, στη λογική «δώστε κάτι, ρε παιδιά, δεν μπορεί να μας τη λέει ο Ανδρουλάκης, κάτι πρέπει να φανεί πως κάνουμε κι εμείς». Οι τραπεζίτες, βέβαια, όπως κάνει κάθε καπιταλιστής που σέβεται τον εαυτό του, δε δίνουν ούτε τον πυρετό τους. Και στο παζάρι είναι σκληροί: «Δε βγαίνουμε, Κωστή, αλλά τέλος πάντων, να σας βοηθήσουμε. Πρέπει, όμως, κι εσείς να κάνετε κάτι για εμάς» (τη λίστα αιτημάτων την έχουν έτοιμη).

Κάτι θα δώσουν στον Κούλη, στον τομέα των χρεώσεων για διάφορες υπηρεσίες. Τομέας στον οποίο γίνεται πραγματική ληστεία και που ο τζίρος είναι μεγάλος, διότι πλέον τα πάντα γίνονται μέσω καρτών και τραπεζικών συναλλαγών. Εχουν περιθώριο να δώσουν κάτι στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, για να το παρουσιάσει ως μεγάλο δώρο στον ελληνικό λαό (η τακτική του χότζα, παλιά δοκιμασμένη μέθοδος). Σίγουρα, αυτό το «κάτι» που θα δώσουν οι τραπεζίτες θα υπολείπεται αυτών που γράφουν καθημερινά τα παπαγαλάκια της κυβερνητικής προπαγάνδας και θα αφορά μόνο τις χρεώσεις.

Η πολιτική καταθέσεων-χορηγήσεων δε θ’ αλλάξει. Από αυτή την τακτική συγκεντρώνονται περίπου τα τρία τέταρτα των εσόδων των τραπεζών. Το άνοιγμα της ψαλίδας είναι τεράστιο. Στις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες δεν υπάρχει τέτοιο άνοιγμα ανάμεσα στα επιτόκια χορηγήσεων και τα επιτόκια καταθέσεων. Αλλο, όμως, οι ιμπεριαλιστικές χώρες της Ευρώπης και άλλο η Ελλάδα του κακομοιριασμένου μέσου επιπέδου ανάπτυξης καπιταλισμού.

ΥΓ. Ο ΣΥΡΙΖΑ, που πλέον βλέπει σαν βασικό πολιτικό αντίπαλό του το ΠΑΣΟΚΙΝΑΛ και όχι τη ΝΔ, ετοιμάζεται να υπερθεματίσει, ζητώντας φόρο 90% στα «υπερκέρδη». Τι είναι τα «υπερκέρδη» ή «ουρανοκατέβατα κέρδη», όπως τα αποκαλεί ο ρέκτης της λαϊκίστικης δημαγωγίας Πολάκης; Με κάτι μπακάλικους υπολογισμούς ανάγουν τα δηλωμένα κέρδη στον ευρωενωσίτικο μέσο όρο της διαφοράς ανάμεσα στα επιτόκια χορηγήσεων και καταθέσεων. Επειδή αυτή η διαφορά στην Ελλάδα είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τον ευρωενωσίτικο μέσο όρο, ονοματίζουν τα επιπλέον κέρδη που προκύπτουν ως «υπερκέρδη» και ζητούν τη φορολόγησή τους με 90%, από την οποία -κατά τον Πολάκη- θα προκύψει πρόσθετος φόρος 2,16 δισ. ευρώ. Με εκατό λέξεις έλυσαν ένα σύνθετο οικονομικό πρόβλημα!

Τι έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση απέναντι στις τράπεζες; Ο,τι ακριβώς έκαναν και οι Σαμαροβενιζέλοι πριν απ’ αυτόν, ό,τι κάνει ο Μητσοτάκης μετά απ’ αυτόν. «Αρχή άνδρα δείκνυσι», λέει ο Κρέων στην Aντιγόνη του Σοφοκλή. Η διαχείριση της εξουσίας αποκαλύπτει τον ταξικό χαρακτήρα των πολιτικών κομμάτων, θα λέγαμε σε ελεύθερη απόδοση. Οταν είσαι στην κυβέρνηση προσκυνάς τις ιερές αγελάδες του καπιταλισμού, όταν είσαι στην αντιπολίτευση πετάς φραστικές «ρουκέτες» και… όσοι αφελείς πιστεύσατε.

Τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας μπροστά στη λειτουργία μιας τράπεζας; Ετσι τελείωνε η (κρυφή στις πρόβες της παράστασης) παρλάτα που έγραψε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ για το έργο του Happy End και απήγγειλε επί σκηνής η Χελένε Βάιγκελ, προκαλώντας σάλο στη Γερμανία του Μεσοπολέμου (το έργο κατέβηκε άρον-άρον από τους παραγωγούς).

Δεν καλούμε, φυσικά, σε ληστείες τραπεζών (ούτε ο Μπρεχτ είχε τέτοια πρόθεση). Η ληστεία είναι μια ατομική πράξη, χωρίς κοινωνικό περιεχόμενο. Απλά, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι τράπεζες στον καπιταλισμό είναι και θα είναι λησταρχεία. Αυτό δεν αλλάζει με τίποτα. Aντί να πέφτουν θύματα των πολιτικάντικων παιχνιδιών, ζητώντας… κοινωνική πολιτική από τις τράπεζες, οι εργάτες και εργαζόμενοι πρέπει να διαχωριστούν ταξικά, στη βάση των δικών τους διεκδικήσεων:

• Αυξήσεις μισθών και συντάξεων.
• Μείωση της φορολογίας, κυρίως της έμμεσης.

Τα υπόλοιπα έρχονται μόνα τους, προκειμένου να ισορροπήσει το σύστημα. ‘Η να παραμείνει σε ανισορροπία και να βυθιστεί περισσότερο στην κρίση. Αυτή την περίοδο δεν έχουμε ταξικό διεκδικητικό κίνημα αξιώσεων. Γι’ αυτό και οι πολιτικάντηδες της αστικής αντιπολίτευσης εκμεταλλεύονται το θυμό των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων, για να τα εγκλωβίσουν σε μια πολιτική δήθεν «περιορισμού της αθέμιτης κερδοφορίας των τραπεζών» και μέσω αυτής να τα προσδέσουν στο άρμα τους, που υπηρετεί την εναλλαγή στη διαχείριση της αστικής εξουσίας. Με τις τράπεζες (και όχι μόνο) να συνεχίζουν την ίδια ληστρική εκμεταλλευτική τακτική.