Zavija (institucija)
| Zavija زاوية | |
|---|---|
 | |
| Regija | Sjeverna Afrika |
Zavija (arapski: زاوية / zāwiyah= zbor, grupa, krug, perzijski: khānqāh, turski: tekke / tekija) je generalno govoreći u islamskom svijetu ime za monaški kompleks, najčešće centar ili naselje sufijskog (mističnog) bratstva.[1]
Pojednostavljeno rečeno - zavije su islamska svetišta, građena uglavnom po Sjevernoj Africi, ponekad čak i važnija od džamija, u nekim drugim slučajevima zavije i džamije koegzistiraju unutar iste građevine. Neke zavije su pretvorene u džamije, a po gradovima su brojne džamije podizane pored zavija ali i obrnuto.[2]
U ponekim arapskim zemljama zavijama se zovu i sve manje privatne bogomolje koje se ne financiraju sredstvima zajednice.[1]
Prve sjevernoafričke zavije pojavile su se u 13. vijeku, i bile su slične eremitorijima u kojima su živjeli pustinjaci sa svojim učenicima. Njihova pojava bila je usko povezana sa širenjem sufizma koji se od zapada rapidno brzo raširio po Sjevernoj Africi. Na kraju tog procesa zavije su postale snažni centri vjerske i paravojne moći. U svojoj suštini zavije su nadživjele sve turbuletne periode i žive i danas u 21. vijeku.[1]
Zavije su najčešće podizane pored stana ili turbeta kakvog sveca (svetice) to su građevine jednostavnog enterijera i isto takvog eksterijera sa kupolom.[2] Pored samog svetišta (mjesta za molitvu) najčešće su podizani i drugi objekti; učionice, stambeni objekti za učenike i hodočasnike.[1]
Sredinom 19. vijeka vjersko bratstvo iz libijske Kirenajke - Sanusi, osnivanjem čitave mreže zavija u krajevima udaljenim od centralnih vlasti, uspjelo je steći političku i vjersku kontrolu nad tom pokrajinom. Zbog tog su za Prvog svjetskog rata Sanusi uspjeli regrutirati velik broj svojih članova u rat protiv talijanskih snaga. Zbog tog je Talijanska vojska kasnije razorila i uništila dobar dio zavija.[1]
Zavije ili hanikahe su se gradile i po Bosni kao sufijski obrazovni centri[3] , najpoznatije su Isa-begova zavija i Gazi Husrev-begova medresa u Sarajevu.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Zāwiyah, Islam” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 4.1. 2020.
- ↑ 2,0 2,1 „Zawiyya” (engleski). Looklex. Arhivirano iz originala na datum 2019-12-10. Pristupljeno 4.1. 2020.
- ↑ „Nastanak obrazovnih ustanova u islamu” (bošnjački). Majka i dijete. Pristupljeno 4.1. 2020.
