Hatra
35°34′0″N 42°42′0″E / 35.56667°N 42.70000°E
| Hatra | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Irak
  Hatra | |
| Registriran: | 1985 |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | ii, iii, iv, vi |
| Ugroženost: | 2007.- |
| Referenca: | UNESCO |
Hatra (arapski: الحضر al-Ḥaḍr) je drevni grad koji se nalazi u Iraku i administrativno pripada guberniji Ninawa i regiji al-Jazira. Danas je poznat kao al-Hadr, a što je ime koje se prvi put spominjalo na drvenim natpisima, kao i drevnoj iranskoj pokrajini Hvarvaran. Grad se nalazi 290 km sjeverozapadno od Bagdada i 110 km jugozapadno od Mosula.
Hatru su osnovala drevna arapska plemena[1] otprilike u 3. vijeku pne. Pod Partskom Monarhijom je postalo važno vjersko i trgovačko središte, a svoj vrhunac imalo u 2. i 1. vijeku pne.[2] Kasnije je postalo glavnim gradom jedne od prvih arapskih kraljevina u historiji, odnosno jedan u lancu arapskih gradova-država koji se prostirali od Hatre na sjeveroistoku preko Palmire i Baalbeka do Petre na jugozapadu. Oblast kojom se vladalo iz Hatre je bilo poznato kao Kraljevstvo Araba, te je predstavljalo polu-autonomnu tamponsku državu na zapadnim rubovima Partske Monarhije kojom su vladali arapski prinčevi.
Hatra je sa vremenom postala utvrđenje koje je igralo značajnu ulogu u ratovima Parta sa Rimljanima. Bilo je metom opsade rimskih careva Trajana (116/117) i Septimija Severa (198/199).[3] Godine 238. Hatra se uspješno oduprla snagama obnovljenog Perzijskog Imperija pod Sasanidima u bitci kod Šahrazura, ali ju je godine 241. konačno zauzeo sasanidski Šapur I te potpuno uništio.[3] Tradicionalne priče govore kako je Hatra pala zbog an-Nadire, kćeri kralja Arabe, koja je grad izdala Šapuru. Po istoj priči je Šapur ubio kralja i oženio se za an-Nadiru, ali je na kraju ubio i nju.[2]
Hatra je danas poznata kao najbolje očuvani, odnosno najreprezentativniji partski grad. Okružena je vanjskim i unutarnjim zidovima koji su dughi skoro 6,4 km, a na kojima je bilo 160 tornjeva. U središtu grada se nalaze sakralne građševine. Hramovi pokrivaju područje od 1,2 hektara te im dominira Veliki hram, koji ima brojne komore i stupove koji su nekada bili visoki 30 metara. Grad je bio poznat po spajanju grčkih, mezopotamskih, sirijskih i arapskih božanstava, pa je hram na aramejskom poznat kao Beiṯ Ĕlāhā ("Božja kuća"). U gradu su bili hramovi Nergalu (babilonsko i akadsko božanstvo), Hermesu (grčko božanstvo), Atargatis (sirijsko-aramejsko božanstvo), Allatu i Shamiyyah (arapsko božanstvo) i Šamašu (mezopotamski bog sunca).[2] Ostala božanstva na hatranskim aramejskim natpisima su aramejski Ba'al Shamayn, i boginja poznata kao Ashurbel, za koju se vjeruje da je spoj božanstava Ašura i Bela koji su originalno bili muškarci.
U natpisima u Hatri se spominje nekoliko vladara. Ostali vladari se sporadično spominju kod antičkih pisaca. Koristili su dvije titule. Raniji vladari su koristili titulu mrj´ (nejasan prijevod), a kasniji mlk -kraljk.
mrj´ ("vladar")
- Worod, cca. 110
- Ma’nu, cca- 115-116/117
- Elkud, cca. 120
- Nashrihab, cca. 120 - 128
- Nashru, cca. 128/29 - 137/138
- Wolgash I, nejasan datum
- Sanatruq I, atestiran 138/39
mlk ("kralj")
- Sanatruq I., atestiran 176/177
- Wolgash (II?), sin Wolgasha (I.), nesiguran datum
- Adbsamiya, atestiran 180 - 201
- Sanatruq II, oko 205 - 240/241
Hatra je poznata i po tome što su njene lokacije korištene za uvodnu scenu znamenitog filma Egzorcist ("Istjerivač đavola") iz 1973. Godine 1985. ju je UNESCO proglasio lokalitetom Svjetske baštine.[4][5]
- ↑ Atlas of classical archaeology, Moses I. Finley. str. 239.-241.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Hatra” (Encyclopædia Britannica). Pristupljeno 12. I 2007.
- ↑ 3,0 3,1 Advisory Body Evaluation on Hatra. International Council on Monuments and Sites (ICOMOS). 1985. str. 1.-2.
- ↑ „Irak, spomenici upisani na listu svjetske baštine”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 10. 1. 2024.
- ↑ „Hatra”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 8. 1. 2024.
- Encyclopædia Iranica: Hatra
- Video na UNESCO-vim stranicama (en)
- Video o Hatri Arhivirano 2011-07-16 na Wayback Machine-u