Predgrađe

Predgrađe je naziv za naselje pretežno stambenog karaktera. Ono se najčešće smatra zasebnim naseljem u neposrednom okruženju grada, sa kojim je u funkcionalnoj vezi (kao što je slučaj u Evropi, Severnoj Americi i kod nas), ali i stambena celina u okviru grada (Australija). Pregrađa takođe često odlikuje manja gustina naseljenosti od središnjih gradskih celina. Predgrađa se često nazivaju i „spavaonicama gradova“.

Prosečno američko predgrađe

Sličan obrazac gradnje na primeru predgrađa Toronta

Siromašno predgrađe Johanesburga, Soveto

Neka od najpoznatijih svetskih predgrađa su: Nju Džerzi, Holivud, Beverli Hils, Grinič, Versaj, Potsdam, Soveto, Pirej.

Predgrađa na Zapadu

Pojam predgrađe se javlja u 19. veku i blisko je povezan sa unapređenjem svih vidova prevoza, što je neposredno omogućilo dnevno kretanje stanovništva na veće razdaljine od onih vezanih za pešačenje. Tada se javlja i javni prevoz (naročito putni). U 20. veku je došlo do naglog rasta predgrađa, a u drugoj polovini veka rast gradova na Zapadu se zasnovao isključivo na rastu predgrađa.

Predgrađa na Zapadu odlikuju:

• Manja gustina izgradnje u odnosu na središnje delove grada — slobodnostojeće kuće (Severna Amerika, Australija), dvojne kuće, kuće u nizu, manje višeporodične zgrade (Zapadna Evropa) često veoma sličnog izgleda i veličine;
• Nemešanje namena, tj. razdvajanje stanovanja od nestambenih delatnosti — ovo je prisutnije u Severnoj Americi i Australiji nego u Evropi;
• Koncentrisani lokalni centri — nestambeni sadržaji sa velikim stepenom koncentracije — veliki tržni centri sa ogromnim parkiralištima;
• Saobraćajna mreža sa jasnom hijerarhijom — spoljašnja mreža u vidu auto-puteva i trasa prigradske železnice, a unutrašnja mreža u vidu ulica malog kapaciteta i ograničenog saobraćaja (slepe ulice, integrisane ulice i sl.);
• Istovetno stanovništvo, mahom srednje ili više klase i bele puti.

Poslednjih decenija su razvijene zemlje mnogo uložile u razvoj nestambenih sadržaja u svojim predgrađima u cilju decentralizacije gradova i smanjenja razlika izmeđi pojedinih delova grada.

Predgrađa u zemljama Trećeg sveta

Nerazvijene zemlje su tek proteklih decenija doživele proces brze urbanizacije, koji nije bio praćen opštim razvojem društva i gradova. Shodno tome, predgrađa u datim državama (Indija, Južnoafrička Republika, Latinska Amerika) su postala primer nehigijene i siromaštva (divlja gradnja, tzv. „gradovi od kartona“ ili favele). Tipičan primer je veliko, a siromašno predgrađe Johanesburga, Soveto.

Predgrađe na prostoru bivše Jugoslavije

Predgrađe Beograda, Kaluđerica se smatra najvećim divljim naseljem na Balkanu

Temerin, prigradsko naselje Novog Sada sa statusom središta opštine

Prigradski prevoz, Beovoz u Novoj Pazovi

Predgrađa u bivšoj Jugoslaviji su mahom nekadašnja seoska naselja u blizni većih gradova (posebno Beograda i Novog Sada), koja su se njihovim razvojem i rastom od Drugog svetskog rata našla u zoni širenja gradskog područja.

Kako se ovaj proces dešavao veoma brzo, predgrađa u bivšoj Jugoslaviji, uz izuzetak značajno razvijenije Slovenije) su se obrazovala značajno drugačije od slučaja predgrađa na Zapadu. Njih je odlikovao brz rast stambene izgradnje (najčešće nepropisne, divlje gradnje), koji nije pratila izgradnja infrastrukture — putne mreže, instalacija, mreže javnih ustanova, javnih otvorenih prostora.

Povezano

• Grad
• Urbanizacija
• Urbana sredina
• Aglomeracija
• Megalopolis
• Vrtni grad
• Susedstvo

Spoljašnje veze

Predgrađe na Wikimedijinoj ostavi

• Vizija budućnosti severnoameričkog predgrađa Arhivirano 2010-01-05 na Wayback Machine-u
• Prvi Evropski međudisciplinski centar za istraživanje predgrađa univerziteta Kingston
• Prikaz tradicionalnog pregrađa severnog Londona
• Društvo za zaustavljanje širenja predgrađa
• Dokumentarni film „Kraj pregrađa“ (The end of suburbia)
• Onlajn zbirka "Suburban Transformations" — radovi protiv širenja predgrađa Arhivirano 2020-12-02 na Wayback Machine-u
• "Which is Worse: Rape or Living in the Suburbs?" — onlajn rasprava na rottentomatoes.com