Aman
Amman ili Aman (arapski: عمان, ʿAmmān) je glavni i najveći grad kraljevine Jordan od 1,036.330 stanovnika,[1] u užem centru grada.
Amman
عمان (Ammān) | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 31°56′N 35°55′E / 31.933°N 35.917°E | |
| Država |  Jordan
|
| Površina | |
| - Ukupna | 1 680 km² |
| Visina | 700 - 1100 |
| Stanovništvo (2010.) | |
| - Grad | 1 036 330 [1] |
| Vremenska zona | UTC+3 (UTC) |
| Službene stranice www.ammancity | |
| Karta | |
  Amman | |
Amman je jedan od najstarijih gradova na svijetu, čija prošlost seže do 4 milenija pne., Amman se u Bibliji spominje kao Rabbath Ammon, a Grci su ga zvali Filadelfija.[2]
Geografija
urediAmman leži na istočnim obroncima stjenovitih brežuljaka Masiva Ajlūn, uz rijeku koja ljeti presuši – Vadi Amman i njezine pritoke.[2] Grad markiraju Kraljevska palača na istoku grada i Palača parlamenta na zapadu.[2]
Historija
urediCentralno mjesto antičkog Ammana, tokom vijekova bio je mali povišeni trokutasti plato (današnja Planina Al-Qalʿah sjeverno od Vadi Ammana). Utvrđena naselja na tom mjestu postojala su od neolita, najraniji ostaci su iz Bakarnog doba (oko 4 000 - 3 000 pne.). Kasnije je grad postao glavni grad Amonaca, semitskog naroda često spominjanog u Bibliji. Taj "kraljevski grad" zauzeo je general kralja Davida - Joab.[2]
U kasnijim vijekovima Amman je stagnirao i smanjio se. U 3. vijeku pne. osvojio ga je egipatski kralj Ptolomej II Filadelf (vladao 285. - 246. pne.), koji ga je preimenovao po sebi u Filadelfiju. To ime ostalo je gradu i za vrijeme rimske i bizantske vladavine. Filadelfija je bila jedan od gradova Dekapolisa.
Oko 106. grad je uključen u Rimsku provinciju Arabiju i obnovljen od strane Rimljana, nešto od njihovih građevina ostalo je do današnjeg dana. Širenjem kršćanstva Filadelfija je postala sjedište biskupije u bizantskoj provinciji Palaestina Salutaris.[2]
Nakon uspona islama, Amman je zauzeo arapski general Yazid ibn Ebi Sufjan 635. Negdje oko 1300. je grad potpuno isčezao iz potpuno nepoznatih razloga, koji su i danas nejasni historičarima. Otomansko Carstvo ponovno je naselilo mjesto 1878. čerkeskim izbjeglicama iz Rusije, ali je ono bilo malo selo sve do Prvog svjetskog rata.[2]
Nakon tog rata taj dio Arapskog poluotoka preko rijeke Jordan zajedno sa Ammanom postao je dio britanskog mandatnog područja Palestine, ali ga je britanska vlada, zbog obveza prema svom dotadašnjem savezniku Hussein ibn Aliju kratkotrajnom vladaru Hidžaza i Šerifu od Meke izdvojila iz Palestine 1921. i uspostavila protektorat Emirat Transjordan i dala ga njegovom sinu Abdullahu na upravu.[2]
Amman je ubrzo postao prijestolnica te nove političke tvorevine, tad je započeo njegov suvremeni razvoj i nagli rast. Koji se skokovito ubrzao, nakon Prvog arapsko-izraelskog rata (1948.-1949.) kad je u grad pohrlio velik broj palestinskih izbjeglica, iz netom proglašenog Izraela, i nakon Šestodnevnog rata - 1967. kad je Jordan izgubio sve svoje teritorije zapadno od Rijeke Jordan i kad su pristigle nove izbjeglice.[2]
Amman je 1970. bio poprište žestokih uličnih borbi između boraca Palestinske oslobodilačke organizacije - PLO i snaga kralja Husseina, koje su na kraju protjerale borce PLO-a iz grada. Za tih sukoba grad je pretrpio velika oštećenja.[2]
Znamenitosti i kultura
uredi
Najveće znamenitosti Ammana su ostatci antičke citadele sa herkulovim hramom, susjedni Arheološki muzej, i veliki fino očuvani rimski amfiteatar, koji je mogao primiti 6000 gledaoca.[2]
U gradu djeluje Jordanski univerzitet od 1962., nekoliko muzeja i biblioteka, uključujući i Nacionalnu biblioteku.[2]
Privreda i transport
urediAmman je glavni jordanski komercijalni, finacijski i međunarodni trgovački centar.[2]
Od industrije Amman ima tvornice prehrambenih proizvoda, duhana, cementa, tekstil]]a, papira, plastike i predmeta od aluminija.[2]
Amman je i glavni jordanski transportni centar, dvije autoceste vode na zapad prema Jeruzalemu, a jedna koja prolazi kroz grad, prema Salt, na sjeverozapad i prema jugu do luke Akaba na Crvenom moru.[2]
Grad ima veliki i moderni međunarodni aerodrom Kraljica Alia[2] (IATA: AMM, ICAO: OJAI) koji se nalazi 40 km južno od centra grada, sa vezama prema važnijim gradovima u svijetu.
Gradovi prijatelji
urediAmman ima ugovore o prijateljstvu sa slijedećim gradovima:[3]
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 „City Population: Kuwait” (engleski). Citypopulation. Pristupljeno 5. 11. 2012.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 „Amman” (engleski). Encyclopædia Britannica.
- ↑ „Amman’s Relations with Other Cities”. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-26. Pristupljeno 2012-11-09.
Vanjske veze
uredi
- Službene stranice grada Arhivirano 2012-11-18 na Wayback Machine-u (en)
- Amman na portalu Encyclopædia Britannica (en)