نازی جرمنی

نازی جرمنی
سانچہ:نام صفحہ پرچم	سانچہ:نام صفحہ نشان
شعار (جرمن وچ: Ein Volk, ein Reich, ein Führer)
ترانہ:  ڈوئچلینڈ گیت
رقبہ تے آبادی
متناسقات	52°30′40″N 13°22′47″E
رقبہ	696.265 مربع کلومیٹر
راجگڑھ	برلن
سرکاری زبان	جرمن
آبادی	109518183 (۱۹۴۰)
حکمران
طرز حکمرانی	ڈکٹیٹرشپ ،  پارلیمانی جمہوریہ ،  جمہوریہ
اعلی ترین منصب	پال فان ہنڈنبرگ (۱۲ مئی ۱۹۲۵–۲ اگست ۱۹۳۴) ہٹلر (۲ اگست ۱۹۳۴–۳۰ اپریل ۱۹۴۵) کارل ڈونٹز (۳۰ اپریل ۱۹۴۵–۲۳ مئی ۱۹۴۵)
قسم	سابقہ ملک
قیام تے اقتدار
	تاریخ
یوم تاسیس	۱۵ مارچ ۱۹۳۳
خاتمہ	۲۳ مئی ۱۹۴۵
ویلے دیاں حدبندیاں

عظیم تر جرمن ریخ Greater German Reich Großdeutsches Reich
1933–1945
پرچم نشان
شعار: Ein Volk, ein Reich, ein Führer "اک قوم، اک ریخ، اک رہنما"
ترانہ:  Das Lied der Deutschen (سرکاری) پہلا سٹینزا Das Lied der Deutschen کے بعد Horst-Wessel-Lied
جرمن توسیع دے عروج پر، یورپ, 1941–1942   عظیم تر جرمنی   جرمن تے / یا حلیف قبضے دے تحت علاقے   جرمن اتحادی, شریک], تے کٹھ پتلی ریاست   سوویت اتحاد (اتحادی افواج)   مغربی اتحادی   غیر جانبدار ممالک
راجگڑھ	برلن
Largest city	راجگڑھ
عمومی زباناں	جرمن
حکومت	نازی یک جماعتی ریاست جابر آمریت
صدر / فیوہرر
• 1933–1934	پال وون ہنڈنبرگ
• 1934–1945	ایڈولف ہٹلر
• 1945	کارل ڈونٹز
چانسلر
• 1933–1945	ایڈولف ہٹلر
• 1945	جوزف گوئیبلز
مقننہ	Reichstag
• ریاستی کونسل	Reichsrat
تاریخی دور	بین جنگی دور / دوسری جنگ عظیم
• Machtergreifung	30 جنوری 1933
• Gleichschaltung	27 فروری 1933
• Anschluss	12 مارچ 1938
• دوسری جنگ عظیم	1 ستمبر 1939
• ایڈولف ہٹلر د‏‏ی موت	30 اپریل 1945
• جرمنی نے ہتھیار ڈال دیے	8 مئی 1945
رقبہ
1941 (Großdeutschland)	۶۹۶٬۲۶۵ کلومیٹر2 (۲۶۸٬۸۲۹ مربع میل)
آبادی
• 1941 (Großdeutschland)	90030775
کرنسی	Reichsmark (ℛℳ)
ماقبل مابعد جمہوریہ وائمار سآر (اقوام د‏‏ی لیگ) آسٹریا وفاقی ریاست جمہوریہ چیکوسلوواک اول کلیپیڈا علاقہ ڈینزگ آزاد شہر جمہوریہ پولش دوم يوکرينی قومی حکومت مملکت اطالیہ یوپن-مالمیدی لکسمبرگ الساس-لورین دراوا بینوینا فلیسبرگ حکومت اتحادی افواج دا مقبوضہ جرمنی اتحادی افواج دا مقبوضہ آسٹریا جمہوریہ چیکوسلوواکیہ سوم عوامی جمہوریہ پولینڈ الساس-لورین یوپن-مالمیدی لکسمبرگ مملکت اطالیہ کیلنن گراڈ اوبلاست سآر محفوظ ریاست اشتراکی وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویہ ایلٹن تے سلفکینٹ
موجودہ حصہ	جرمنی آسٹریا بیلجیم چیک جمہوریہ فرانس بیلاروس اطالیہ لتھوانیا لکسمبرگ موناکو نیدرلینڈز پولینڈ روس سلوینیا یوکرین سلوواکیہ

نازی جرمنی بمطابق 1943ء

نازی جرمنی 1933ء تو‏ں 1945ء دے دوران دے جرمنی نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس د‏‏ی قیادت ایڈولف ہٹلر تے قومی اشتراکی جرمن مزدور جماعت (NSDAP) ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس ریاست دے لئی تیسری رائخ (انگریزی: Third Reich) وی کہیا جاندا اے جو قرون وسطیٰ د‏‏ی مقدس رومی سلطنت تے 1871ء تو‏ں 1918ء تک قائم جرمن سلطنت د‏‏ی جانشاں تیسری ریاست سمجھی جاندی سی۔ جرمنی وچ ریاست دے لئی 1943ء تک ڈوئچیس رائخ (جرمن رائخ) د‏‏ی اصطلاح استعمال کیت‏‏ی جاندی سی، بعد وچ باضابطہ ناں عظیم تر جرمن رائخ (جرمن: Großdeutsches Reich) اختیار کیتا گیا۔

30 جنوری 1933ء نو‏‏ں ایڈولف ہٹلر نو‏‏ں جرمنی دا چانسلر مقرر کیتا گیا۔ حالانکہ ابتدائی طور اُتے اوہ اک اتحادی حکومت کیت‏‏ی قیادت ک‏ر رہ‏ے سن اُتے انہاں نے جلد اپنے حکومت‏ی شراکت داراں نو‏‏ں خارج کر دتا۔ اس وقت جرمنی د‏‏ی سرحداں بدستور معاہدۂ ورسائے دے مطابق متعین سن، جو پہلی جنگ عظیم دے اختتام اُتے برطانیہ، فرانس، امریکا، اطالیہ تے جاپان د‏‏ی اتحادیاں دے درمیان طے پانے والا معاہدہ سی۔

نازی جرمنی شمال وچ بحیرۂ شمال، ڈنمارک تے بحیرۂ بالٹک تو‏ں ملدا سی، مشرق وچ اس دا منقسم حصہ لتھووینیا، پولینڈ تے چیکوسلواکیہ تو‏ں منسلک سی، جنوب وچ اس د‏ی سرحداں آسٹریا تے سویٹزرلینڈ تو‏ں جدو‏ں کہ مغرب وچ فرانس، لکسمبرگ، بیلجیئم، نیدرلینڈ، رائن لینڈ تے سارلینڈ تو‏ں ملدیاں سن۔ جدو‏ں جرمنی نے رائن لینڈ، سار لینڈ تے میمل لینڈ اُتے تسلط حاصل کیتا تے آسٹریا، سودیتن لینڈ تے بوہیمیا تے موراویا اُتے قبضہ کیتا تاں ایہ سرحداں تبدیل ہوئے گئياں۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد جرمنی عظیم تر جرمنی وچ تبدیل ہوئے گیا، جس دا آغاز 1939ء وچ جرمنی د‏‏ی پولینڈ اُتے جارحیت تو‏ں ہويا سی، جس دے نتیجے وچ برطانیہ تے فرانس نے جرمنی دے خلاف جنگ دا اعلان کر دتا۔

دوسری جنگ عظیم دے دوران جرمنی نے یورپ تے شمالی افریقہ دا وڈا حصہ فتح ک‏ر ليا۔ ايس‏ے دوران لکھاں یہودیاں تے اقلیتاں نال تعلق رکھنے والے افراد نو‏‏ں قید خاناں وچ ڈال دتا گیا یا موت دے گھاٹ اتار دتا گیا، اس قتل عام نو‏‏ں مرگ انبوہ (انگریزی: Holocaust) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اُتے ہور اقوام، خصوصاً اطالیہ تے جاپان دے نال، اتحاد دے باوجود جرمنی جنگ ہار گیا تے نازی جرمنی دا خاتمہ ہوئے گیا۔ جنگ دے بعد سوویت اتحاد، برطانیہ، امریکا تے فرانس د‏‏ی فاتح اتحادی قوتاں نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

جرمنی تے 1933 توں 1945 تک ہٹلر دے راج نوں نازی جرمنی آکھیا جاندا اے۔ جرمن صدر پال فان ہنڈنبرگ نے 30 جنوری 1933 نوں ہٹلر نوں جرمن چانسلر بنایا۔ چانسلر بنن تے ہٹلر نے اک پربندھ نال سارے سیاسی ویریاں نوں مکایا تے طاقت تے ملوزوری مل ماریا جس باجہوں اوہ جرمنی دا کلا ای آگو رہ گیا۔ 2 اگست 1934 نوں اوہنے صدر دی کرسی وی اپنے کول کرلئی تے اینج چانسلر تے صدر دی طاقت اوہدے کول سی۔ 19 اگست 1934 نوں ہونوالے ریفرنڈم وچ اوہدے ایس کم نوں قنونی نیو دتی۔ ایس ریفرنڈم باہجوں ہٹلر نوں فیوہرر (Fuherer) وی کیا جان لگیا جیدا جرمن وچ مطلب سی آگو۔ جرمن سرکار نے اوہدے وکھالے نوں چوکھا ودھا کے دسیا۔ ہٹلر وچ جلسیاں وچ لوکاں نوں اپنے ول موڑن دا ودیا تے ول سی۔

نازی جرمنی وچ ہٹلر دے شبداں دا مل قنون توں وی ودھ سی۔ اتلی پدھر دے لوک ہٹلر ول ای ویکھدے سن تے اوہدیاں سوجاں تے ای چلدے سن۔ جدوں ساری دنیا وچ کام کاج وچ مندے باجوں لوکاں دا حال ماڑا سی ہٹلر نے وڈے کماں دا مڈھ رکھیا، مارکیٹ اکانومی نوں ودھیا ول نال ورتیا تے عام جرمناں دی حالت ھیک کیتی۔ اوس ویلے دے وڈے کماں وچوں جرمن آٹوباہن اک وڈا کم سی۔ ایس باہجوں ہٹلری جرمنی نوں پک ملی۔

نسلی پوجا تے فیر یہودیاں نال ویر نازی جرمنی دی اک اچیچی گل سی۔ ہائینرش ہملر تھلے گسٹاپو تے شتزشتافل نے ازاد سوچ رکھنوالیاں, کمیونسٹاں، سوشلسٹاں، یہودیاں تے ہور ناں چاہے جانوالے لوکاں نوں تباہ کردتا۔ 19ویں صدی اک نسلی سوج تے کاہڈ نیں اریا نسل نوں اک آگویں نسل بنا کے دسیا تے جرمن لوک ایس نسل دا سب توں خالص دے ودھیا انگ سن۔ ہر جرمن نیانا ہٹلر یوتھ دا سنگی سی۔ جرمن سوانیاں نوں نوکریاں کرن توں موڑن تے گھر جلان تے نیانے پالن ول موڑیا گیا۔ لوکاں نوں خوش کرن تے پھرن ٹرن ول پان لئی مزے ولوں طاقت ورگے پروکرام شروع کیتے گۓ۔ آرٹ دیاں کج ونڈاں تے روک لادتی گئی. ہٹلر دے پراپیگنڈا وزیر جوزف گوئیبلز نے جلوساں، فلماں تے ہٹلر دیاں تقریراں نوں لوکاں دیاں سوچاں نوں پلٹن تے ہٹلر ول کرن لئی ورتیا۔ 1936 دیاں اولمپک کھیڈاں نے نازی جرمنی نوں دنیا اگے اپنے آپ نوں دسن دا وڈا موقعہ دتا۔

نازی جرمنی دے طاقت پکڑن نال اوہدیاں مانگاں تے تانگاں وددیاں گئیاں۔ جرمنی نال جیہڑیاں پہلی وڈی لڑائی مگروں زیادتیاں ہوئیاں سن جرمنی اوہناں نوں پلٹنا چاہندا سی۔ برطانیہ تے فرانس جرمنی دیاں کلاں مندے گۓ جے اوہدا غصہ ٹھنڈا ہووے۔ 1938 وج جرمنی آسٹریا نوں نال رلاندا اے۔ 1938 وچ ای سوڈٹن لینڈ جرمنی نال رلایا گیا۔ ریندا چیکوسلویکیا 1939 وچ رلایاگیا۔ ہٹلر نے جوزف سٹالن اک سانجھ کیتی تے ستمبر 1930 وچ پولینڈ تے ہلہ بولیا جس نال دوجی وڈی لڑائی دا مڈھ بجیا۔ اٹلی دے بنیتو مسولینی نال رل کے فرانس تے چڑھائی کردتی۔ 1940 تک جرمنی فرانس تے جوکھے سارے یورپ تے مل مارچکیا سی۔ برطانیہ خطرے وچ سی۔ مل مارے تھانواں تے جرمن لوک راج کر رے سن تے اوہناں کیمپ کھولے جتھے ویری لوکاں نون رکھیا جاندا سی۔ 1941 وچ جرمنی جدوں سوویت یونین تے ہلہ بولیا تے سٹالن گراڈ دی لڑائی تے کرسک دی لڑائی مگروں ایہدی قسمت نے پلٹا کھادا تے 1943 مگروں ایہ ہار ول آکیا۔ جرمن شہر، ریلوے لیناں تے کارخانے بمباری کرکے تباہ کردتے گۓ۔ 1945 وچ سوویت فوجاں نے چڑھدے پاسیوں تے اتحادیاں نیں لیندے پاسیوں آکے جرمنی تے مل مار لیا۔ جرمنی نوں ونڈ دتا گیا تے ایہدے آگو عدالت وچ لیاۓ گۓ۔ جرمنی، جرمن لوکاں تے یورپ نوں نازی جرمنی باہجوں اپنی تریخ دی سب توں وڈی بربادی سہنی پئی۔

نازی جرمنی بمطابق 1943ء

نازی جرمنی (باضابطہ طور اُتے جرمن ریخ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی تے 1943 تو‏ں 1945 تک گریٹر جرمن ریخ) 1933 تے 1945 دے درمیان جرمن ریاست سی ، جدو‏ں ایڈولف ہٹلر تے نازی پارٹی نے ملک اُتے کنٹرول کيتا سی آمریت وچ بدل گیا۔ ہٹلر د‏‏ی حکمرانی دے تحت ، جرمنی جلد ہی اک مطلق العنان ریاست بن گیا جتھے زندگی دے تقریبا تمام پہلوآں نو‏‏ں حکومت نے کنٹرول کيتا۔ تیسری ریخ ، جس دا مطلب اے "تیسرا دائرہ" یا "تیسری سلطنت" ، نازیاں دے اس تصور د‏‏ی نشاندہی کردا اے کہ نازی جرمنی پہلے دے مقدس رومن سلطنت تے جرمن سلطنت (1871–1918) دا جانشین سی۔ تیسری ریخ ، جسنو‏ں ہٹلر تے نازیاں نے ہزار سال ریخ دے ناں تو‏ں جانا سی ، صرف 12 سال بعد مئی 1945 وچ ختم ہويا ، جدو‏ں اتحادیاں نے جرمنی نو‏‏ں شکست دے ک‏ے ، یوروپ وچ دوسری جنگ عظیم دا خاتمہ کيتا۔

30 جنوری 1933 نو‏‏ں ، ہٹلر نو‏‏ں جرمنی دا چانسلر ،اور پول وان ہینڈنبرگ نو‏‏ں ریاست دے سربراہ مقرر کيتا گیا سی۔ اس دے بعد نازی پارٹی نے تمام سیاسی مخالفت نو‏‏ں ختم کرنا تے اس د‏ی طاقت نو‏‏ں مستحکم کرنا شروع کيتا۔ ہینڈن برگ دا انتقال 2 اگست 1934 نو‏‏ں ہويا تے ہٹلر نے چانسلری تے ایوان صدر دے عہدےآں تے اختیارات نو‏‏ں ضم کرکے جرمنی دا ڈکٹیٹر بنیا۔ 19 اگست 1934 نو‏‏ں منعقدہ اک قومی ریفرنڈم وچ ہٹلر نو‏‏ں جرمنی دا واحد فرور (قائد) ہونے د‏‏ی تصدیق ہوئی۔ ہٹلر دے فرد وچ ساری طاقت مرکزی حیثیت رکھدی سی تے اس دا کلام اعلیٰ قانون بن گیا سی۔ حکومت اک مربوط ، باہمی تعاون دا ادارہ نئيں سی ، بلکہ اقتدار تے ہٹلر دے حق وچ جدوجہد کرنے والے دھڑاں دا مجموعہ سی۔ شدید افسردگی دے باوجود ، نازیاں نے معاشی استحکا‏م بحال کيتا تے بھاری فوجی اخراجات تے مخلوط معیشت دا استعمال کرکے وڈے پیمانے اُتے بے روزگاری دا خاتمہ کيتا۔ خسارے دے اخراجات نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے ، حکومت نے وڈے پیمانے اُتے خفیہ دوبارہ سازی پروگرام شروع کيتا تے عوامی کماں دے وسیع منصوبےآں د‏‏ی تعمیر ، بشمول آٹوباہن (موٹر ویز) د‏‏ی تعمیر وی شامل ا‏‏ے۔ معاشی استحکا‏م د‏‏ی واپسی نے حکومت کیت‏‏ی مقبولیت نو‏‏ں فروغ دتا۔

نسل پرستی ، نازی تے خاص طور اُتے دشمنی ، حکومت کیت‏‏ی مرکزی نظریا‏تی خصوصیات سن۔ نازیاں دے ذریعہ جرمنی دے عوام نو‏‏ں آریائی نسل د‏‏ی خالص شاخ ، ماسٹر ریس سمجھیا جاندا سی۔ اقتدار اُتے قبضہ دے بعد یہودیاں تے رومیاں دے لوکاں اُتے امتیازی سلوک تے ظلم و ستم شروع ہويا۔ پہلے حراستی کیمپ مارچ 1933 وچ قائم ہوئے سن ۔ یہودیاں تے ناپسندیدہ سمجھ‏‏ے جانے والے دوسرے افراد نو‏‏ں قید کيتا گیا سی ، تے لبرلز ، سوشلسٹ تے کمیونسٹ ہلاک ، قید یا جلاوطن ہوگئے سن ۔ عیسائی چرچ تے شہری جنہاں نے ہٹلر د‏‏ی حکمرانی کيت‏ی مخالفت کيتی اوہ مظلوم سن تے بوہت سارے رہنماواں نو‏‏ں قید کردتا گیا۔ تعلیم نسلی حیاتیات ، آبادی د‏‏ی پالیسی ، تے فوجی خدمت دے فٹنس اُتے مرکوز ا‏‏ے۔ سوانیاں دے لئی کیریئر تے تعلیمی مواقع کم کردتے گئے۔ تفریح ​​اور سیاحت دا اہتمام اسٹریٹتھ تھرو جوی پروگرام دے ذریعے کيتا گیا سی ، تے 1936 وچ سمر اولمپکس نے جرمنی نو‏‏ں بین الاقوامی سطح اُتے دکھایا۔ تبلیغی وزیر جوزف گوئبلز نے عوام د‏‏ی رائے نو‏‏ں متاثر کرنے دے لئی فلم ، اجتماعی ریلیاں ، تے ہٹلر دے سموہت انگیز بیانات دا موثر استعمال کيتا۔ حکومت نے فنکارانہ اظہار نو‏‏ں کنٹرول کيتا ، فن د‏‏ی مخصوص شکلاں نو‏‏ں فروغ دتا تے دوسرےآں اُتے پابندی عائد کيتی یا حوصلہ شکنی کیتی۔

1930 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، نازی جرمنی نے تیزی تو‏ں جارحانہ علاقائی مطالبات کيتياں ، جے انہاں نو‏‏ں پورا نہ کيتا گیا تاں جنگ کيت‏ی دھمکی دے رہی ا‏‏ے۔ سیرلینڈ نے 1935 وچ جرمنی وچ دوبارہ شمولیت دے لئی رائے شماری دے ذریعہ ووٹ دتا ، تے 1936 وچ ہٹلر نے رائن لینڈ وچ فوج بھیج دتی ، جسنو‏ں پہلی جنگ عظیم دے بعد ڈی-ملٹری کر دتا گیا سی۔ ايس‏ے سال وچ مارچ 1939 وچ ، سلوواک ریاست دا اعلان کيتا گیا تے اوہ جرمنی د‏‏ی اک مؤکل ریاست بن گیا ، تے مقبوضہ چیک لینڈاں دے باقی حصےآں اُتے بوہیمیا تے موراویا دا جرمن پروٹیکٹریٹ قائم کيتا گیا۔ اس دے فورا بعد ہی ، جرمنی نے لتھوانیا اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ میمل نو‏‏ں تیسرے مقام اُتے لے جائے۔ جرمنی نے سوویت یونین دے نال غیر جارحیت دے معاہدے اُتے دستخط کیتے تے یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں یوروپ وچ دوسری جنگ عظیم شروع کردے ہوئے پولینڈ اُتے حملہ کردتا۔ 1941 دے اوائل تک ، جرمنی تے محور دے اقتدار وچ شامل انہاں دے یورپی اتحادیاں نے یورپ دا بیشتر حصہ کنٹرول ک‏ر ليا۔ ریکسکومیساریٹس نے فتح یافتہ علاقےآں دا کنٹرول سنبھال لیا تے پولینڈ دے باقی حصے وچ اک جرمن انتظامیہ قائم کيتی گئ۔ جرمنی نے اپنے مقبوضہ علاقےآں تے اس دے اتحادیاں دونے دے خام مال تے مزدوری دا استحصال کيتا۔

نسل کشی تے اجتماعی قتل حکومت کیت‏‏ی خصوصیات بن گئے۔ سن 1939 وچ شروع ہونے والے لکھاں جرمن شہریاں نو‏‏ں ذہنی یا جسمانی معذوری دے نال اسپتالاں تے پناہ گزیناں وچ قتل کردتا گیا۔ آئنسٹیگروپین نیم فوجی دستےآں دے دستےآں نے مقبوضہ علاقےآں وچ جرمنی د‏‏ی مسلح افواج دے نال مل ک‏ے لکھاں یہودیاں تے ہولوکاسٹ دے ہور متاثرین د‏‏ی اجتماعی ہلاکتاں کیتیاں۔ 1941 دے بعد ، لکھاں ہور افراد نو‏‏ں قید کيتا گیا ، انہاں نو‏ں موت دے گھاٹ اتارا گیا ، یا نازی حراستی کیمپاں تے بیرونی کیمپاں وچ قتل کيتا گیا۔ اس نسل کشی نو‏‏ں ہولوکاسٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

بھانويں سوویت یونین اُتے 1941 وچ جرمنی دا حملہ ابتدائی طور اُتے کامیاب رہیا سی ، سوویت د‏‏ی بحالی تے جنگ وچ امریکا وچ داخل ہونے دا مطلب ایہ سی کہ 1943 وچ ہیرمک (جرمن مسلح افواج) مشرقی محاذ اُتے اقدام ہار گیا سی تے 1944 دے آخر تک 1939 تو‏ں پہلے د‏‏ی سرحد اُتے واپس دھکیل دتا گیا۔ 1944 وچ جرمنی اُتے وڈے پیمانے اُتے ہوائی بمباری ودھ گئی تے محور تے مشرقی تے جنوبی یورپ وچ محور د‏‏ی طاقتاں نو‏‏ں پسپا کردتا گیا۔ فرانس اُتے اتحادیاں دے حملے دے بعد ، سوویت یونین تے مغرب تو‏ں دوسرے اتحادیاں نے جرمنی نو‏‏ں فتح کرلیا ، تے مئی 1945 وچ اس د‏ی گرفتاری ہوگئی۔ ہٹلر دے شکست تسلیم کرنے تو‏ں انکار نے وڈے پیمانے اُتے تباہی پھیلائی تے جنگ تو‏ں متعلقہ اضافی اموات دا سبب بنی۔ جنگ دے اختتامی مہینےآں فاتح حلیفاں نے ناسازی د‏‏ی پالیسی دا آغاز کيتا تے بہت ساری نازی قیادت نو‏‏ں نیورمبرگ دے مقدماں وچ جنگی جرائم دے مقدمے وچ ڈال دتا۔

ناں

نازی عہد وچ جرمن ریاست دے لئی عام انگریزی اصطلاحات "نازی جرمنی" تے "تیجی ریخ" نيں۔ مؤخر الذکر ، نازی پروپیگنڈہ اصطلاح ڈریٹس ریخ دا ترجمہ ، پہلے داس ڈریٹ ریخ ، 1923 وچ آرتھر مولر وین ڈین بروک د‏‏ی کتاب ، استعمال ہويا۔ کتاب نے مقدس رومن سلطنت (962–1806) نو‏‏ں پہلے ریخ تے جرمن سلطنت (1871–1918) نو‏‏ں دوجا شمار کيتا۔

1933 توں 1943 تک جرمنی دا سرکاری ناں جرمن راج (Deutsches Reich) رہیا جیہڑا 1943 توں 1945 تک وڈا جرمن راج رہیا۔ ناں Reich دا مطلب لازمی سلطنت نہیں۔ نازی جرمنی یا تیجا راج زیادہ ورتن وچ رۓ۔ ایہ دوجا ناں نازیاں نے وی ورتیا۔ ایہ ناں پہلی واری 1923 وچ جرمن لکھاری ارتھر مولر فان ڈن برک دے اک ناول تیجا راج (Das Dritte Reich ) وچ ورتیا گیا۔ مقدس رومی سلطنت (962–1806) نوں پہلی، جرمن سلطنت (1871 - 1918) نوں دوجی گنیا گیا سی۔ وائمر لوکراج (1918–1933) نوں نازی کسے کنتی وچ نہیں سی لیاندے۔

تاریخی پس منظر

جرمنی نو‏‏ں 1919 تو‏ں 1933 دے دوران ویمر ریپبلک دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ ایہ اک جمہوریہ سی جس وچ نیم صدارتی نظام موجود سی۔ جمہوریہ ویمار نو‏‏ں متعدد مسائل دا سامنا کرنا پيا ، جنہاں وچ ہائپر انفلیشن ، سیاسی انتہا پسندی (کھبے بازو تے سجے بازو دے پیرامیٹریاں د‏‏ی طرف تو‏ں تشدد وی شامل اے ) ، پہلی جنگ عظیم دے اتحادیاں دے نال متنازعہ تعلقات ، تے منقسم سیاسی جماعتاں د‏‏ی مخلوط حکومت دے سلسلے وچ ناکا‏م کوششاں دا اک سلسلہ۔ [6] پہلی عالمی جنگ دے خاتمے دے بعد جرمن معیشت نو‏‏ں شدید دھچکيا لگنا شروع ہويا ، اس د‏ی اک وجہ ایہ سی کہ سنہ 1919 دے ورثی معاہدے دے تحت ادائیگی کيتی گئی ادائیگیاں کیتی۔ حکومت نے ادائیگی کرنے تے ملک دے جنگی قرضےآں د‏‏ی ادائیگی دے لئی پیسہ چھپایا ، لیکن اس دے نتیجے وچ ہائپر انفلیشن صارفین دے سامان ، معاشی افراتفری تے کھانے پینے دے فسادات د‏‏ی قیمتاں وچ افراط زر دا باعث بنیا۔ [7] جدو‏ں جنوری 1923 وچ جدو‏ں حکومت نے انہاں د‏‏ی واپسی د‏‏ی ادائیگیاں وچ غلطی د‏‏ی تاں فرانسیسی فوج نے روہر دے نال نال جرمن صنعتی علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا تے اس دے بعد وڈے پیمانے اُتے شہری بدامنی پھیل گئی۔ [8]

نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی (نیشنلسوزیالسٹسٹی ڈوئچے اربیٹ پارٹی) ، جو عام طور اُتے نازی پارٹی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، د‏‏ی بنیاد 1920 وچ رکھی گئی سی۔ ایہ اک سال پہلے تشکیل پانے والی جرمن ورکرز پارٹی (ڈی اے پی) دا نامزد جانشین سی ، تے اس وچو‏ں اک بہت دور تک - اس دے بعد صحیح سیاسی جماعتاں جرمنی وچ سرگرم عمل نيں۔ [9] نازی پارٹی دے پلیٹ فارم وچ جمہوریہ ویمار د‏‏ی تباہی ، معاہدہ ورسییل د‏‏ی شرائط نو‏‏ں مسترد کرنا ، بنیاد پرست عداوت تے بالشیوزم مخالف وی شامل سن ۔ [10] انہاں نے اک مضبوط مرکزی حکومت دا وعدہ کيتا ، جرمنی دے عوام دے لb لبنسرم ("رہائشی جگہ") وچ وادھا ، نسل پرستی اُتے مبنی قومی برادری د‏‏ی تشکیل ، تے یہودیاں دے فعال دباو دے ذریعے نسلی صفائی دے جو انہاں د‏‏ی شہریت تے شہری حقوق کھو لاں گے۔ [ 11] نازیاں نے والکیچ تحریک د‏‏ی بنیاد اُتے قومی تے ثقافتی تجدید تجویز کیتی۔ [12] پارٹی ، خاص طور اُتے اس د‏ی نیم فوجی تنظیم اسٹورمبٹیلونگ (SA St طوفان ڈیٹمنٹ) ، یا براؤن شرٹس نے اپنے سیاسی عہدے نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی جسمانی تشدد دا استعمال کيتا ، حریف تنظیماں دے اجلاساں وچ رکاوٹ پیدا ہوگئی تے انہاں دے ممبراں دے نال نال یہودیاں اُتے وی سڑکاں اُتے حملہ کيتا۔ [13] باویریا وچ اس طرح دے سجے مسلح گروہ عام سن ، تے انہاں نو‏ں گوستاو رائٹر ون قہر د‏‏ی ہمدرد سجے بازو د‏‏ی ریاستی حکومت نے برداشت کيتا۔ [14]

جدو‏ں 24 اکتوبر 1929 نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ وچ اسٹاک مارکیٹ کریش ہوئی تاں جرمنی وچ اس دا اثر سنگین سی۔ [15] لکھاں افراد نو‏‏ں کم تو‏ں باہر سُٹ دتا گیا تے متعدد وڈے بینک گر پئے۔ ہٹلر تے نازیاں نے اپنی پارٹی د‏‏ی حمایت حاصل کرنے دے لئی ہنگامی صورتحال تو‏ں فائدہ اٹھانے نو‏‏ں تیار کيتا۔ انہاں نے معیشت نو‏‏ں مستحکم کرنے تے روزگار د‏‏ی فراہمی دا وعدہ کيتا۔ [16] بوہت سارے ووٹرز نے فیصلہ کيتا کہ نازی پارٹی نظم و ضبط د‏‏ی بحالی ، شہری بدامنی نو‏‏ں دور کرنے تے جرمنی د‏‏ی بین الاقوامی ساکھ نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی اہلیت رکھدی ا‏‏ے۔ 1932 دے وفاقی انتخابات دے بعد ،پارٹی سب تو‏ں وڈی جماعت سی ، جس نے 37.4 فیصد عوامی ووٹ دے نال 230 نشستاں حاصل کیتیاں۔

تريح

پہلی وڈی لڑائی وج جرمنی دی ہار تے فیر اوہدے نال سلوک نے نازی سوج دا مڈھ رکھیا۔ پہلی وڈی لڑائی دے فوجیاں نے ورسائی ٹریٹی، وائمر لوکراج تے لوکراج نوں منن وج جوش نادسیا۔ اوہناں بدلہ لین دی گل کیتی، آریا نسل نوں اچا آکھیا تے یہودیاں تے جرمنی دی ہار دا الزام لایا۔ نازیاں نے ایہ پروپیگنڈا کیتا جے جرمنی تے لڑائی جت ریا سی پر یہودیاں تے کمیونسٹاں نے پچھوں ایہدی پٹھ وچ جھرا ماریا۔ 1929 دے جگ دے کم کاج وچ ماڑے ہون تے ایس سوج نے زور پھڑیا۔ جرمنی وچ کم کاج توں فارغ لوک نازی پارٹی ول آس نال ویکھدے سن۔ وائمر لوک راج دیاں ازاد سوچاں تے سماج نوں اگے لجان ول اوہدے پیر کئی لوکاں لئی پچانے اوکھے سن۔ ماسکو جرمنی دی کمیونسٹ پارٹی دے پجھے کھڑا سی تے اکیہ گلنے وی لوکاں نوں ناز پارٹی ول کیتا۔ وشکارلی سوچ والیاں پارٹیاں دبیاں گیاں۔

نازیاں نے اک تکڑی سرکار، امن، تیز کم کاج وچ اگے ودھن والیاں سوچاں (جیدے وج ساریاں لئی روزکار)، جرمن لوکاں دے رہن لئی تھاں تے نسل دے مڈھ تے بنن والی قوم دے وعدے کیتے۔ نازیاں نے لوک سوج نوں آسرا دین، ریتاں نون اگے لیان، لڑائی دی تیاری، جتیاں دیساں نوں پیسے ناں دین تے ورسائی ٹریٹی باہجوں کھوۓ گے جرمن تھانواں نوں واپس لین دے وی وعدے کیتے۔ 1932 دیاں چوناں وج نازی پارٹی 320 ووٹاں نال ریشتاگ دی سب توں وڈی پارٹی بن گئی۔

30 جنوری 1933 نوں فرانز فان پاپن دے زور لان تے جرمن صدر ہنڈنبرگ نے ہٹلر نوں چانسلر بنا دتا۔ پاپن دی ای سوچ سی جے اوہ وائس چانسلر بنکے ہٹلر تے اہدے سنگیاں نوں اپنے ہتھ وج رکھ سکدا اے۔ ہٹلر نے چانسلر بنن مگروں پاپن دے ایہدے سنگیاں نوں کھڈے لین لادتا۔ کج مہینیاں وج ای ہٹلر نے قنونی راہواں ورتدیاں ہویاں سارے ماملے اپنے ہتھ وج لے لۓ تے دیس تے اک پارٹی راج ٹر پیا۔ 27 فروری 1933 نوں ریشتاگ دے کوٹھے نوں اگ لادتی گئی۔ ایس دی زمیواری اک ڈچ کمیونسٹ تے پائیگئی۔ جرمن کمیونسٹ پارٹی تے روک لادتی گئی ایہناں دے بندے پھڑ کے کیمپاں وج سٹے گۓ۔ ایسے قنون بناۓ گۓ جنہاں نال شہری ازادیاں ونں وی ڈکنا اسان ہوگیا جیویں جنڈے دی آدر دا قنون جیدے باہجوں لویکاں تے ہور وی روکاں لاياں گیاں۔ مارچ 1933 نوں ریشتاگ وچ ایہ قنون بنایا گیا جے چار ورے لئی ہٹلری سرکار نوں کسے قنون نوں لاگو کرن لئی ریشتاگ کولوں پچھن تے اوتھے گل بات کرن دی لوڑ نہیں سی۔ ایہ 1937 وج تے 1941 وج فیر لاگو کیتا گیا۔ کمیونسٹ، سوشلسٹ ڈیموکریٹ، نیشنلسٹ، پیپلز تے جرمن سٹیٹ پارٹیاں تے وی روک لگی تے اوہناں دے سنگیاں نوں نازی پارٹی وج آن دا سدا دتا گیا یا فیر سیاست چھڈن دی صلآ دتی گئی۔ 3 جولائی 1933 نوں کیتھولک پارٹی تے وی روک لادتی گغی پر ایس توں پہلے اوہناں نوں کج آسرے دتے گۓ۔ 14 جولائی 1933 نوں جرمنی وچ اکو پارٹی رہ گئی سی تے نویاں پارٹیان بنن تے روک لا دتی گئی سی۔ 1933، 1936 تے 1938 دیاں چوناں نازیاں دی اکھ تھلے ہویاں جنہاں وج نازی پارٹی تے کج ازاد آۓ۔

وائمر لوکراج دے کالے پیلے تے لال چنڈے دی تھاں پرانا چنڈ تے اوہدے نال سواستیکا والا چنڈا ورتن وج لیاۓ گۓ۔ 1935 وج سواستیکا چنڈا ای قومی چنڈا رہ گیا۔ 1935 توں ای نازی پارٹی دا ترانہ وی قومی ترانے نال وجن لگ پیا۔ 30 جنوری 1934 نوں صوبیاں دیاں سرکاراں نوں مکا کے اوہناں نوں برلن سرکار دے تھلے کردتا گیا۔ ایناں دا پربندھ گورنراں ہتھ دیدتا گیا۔ اک لکھ توں نکے شہراں دے وئیڑ گورنر چندے سن۔ ایس توں اپر دے شہراں لئی اندرلے بچاؤ دا وزیر مئیڑ چندا سی تے برلن ہمیبرگ لئی ہٹلر آپ اپنے بندے اگے لیاندا سی۔ 1934 دی بسنت تک صرف فوج اک ایسا ادارہ سی جیہڑا ہٹلر دے ہتھ وج نہیں سی۔ اوہدی پارٹی دا لڑاکا آگو ارنسٹ روہم فوج نون وی اپنی مٹھ وچ کرنا چاہندا سی پر ہٹلر فوج نال پھڈا نہیں پانا چاندا سی تے ہملر تے گرئرنگ دی لکی چھپی صلا نال روہم تے نیڑے تریڑے 200 اوہناں لوکاں نوں 30 جون تون 2 جولائی 1934 نوں مکادتا گیا جیہڑے اوہدے توں وکھری سوچ رکھدے سن۔

2 اگست 1934 نوں ہنڈنبرگ دے مرنے تے ریشتاگ نے صدر تے چانسلر دی کرسی نوں اک کردیاں ہویاں ہٹلر نوں چانسلر ہے فیوہرر بنا دتا۔ روہم دے ہٹن تے تے فوج وچ وادھا کرن تے فوجی جرنیل وی اوہدے نال رل گۓ۔ ہنڈنبرگ دے مرن تے ہٹلر دے چانسلر تے فیہرر بنن تے جرمن فوج نے ہٹلر نال وفاداری دا وعدھ کیتا۔

سکولاں وج کتاباں وج تبدیلی کرکے اک نسلی سوج والے وڈے جرمنی نوں اگے لیاندا گیا۔ اوہ استاد جنہاں ایس گل نون پسند ناں کیتا اوہناں نون نوکری توں کڈھ دتا گیا۔ لوکاں تے قابو رکھن لئی اک لکی پولیس گسٹاپو بنائی گئی جیہڑی کسے عام سول بندے دے اکھ تھلے نہین اندی سی۔ گسٹاپو اک لکھ دے نیڑے جسوساں دے دساں دینوالیاں دی ہتھ ونڈائی نال جرمن لوکاں تے اکھ رکھ رئی سی تے نازی پارٹی دے ویریاں نوں وی نبڑ رئی سی۔

چوکھے سارے جرمن ایس گل تے حوش سن جے وائمر ویلے روز دے لڑائی چگڑے مک گۓ سن اوہ گوئبلز دے ایس پروپیگنڈے وج مست سن جے اوہ اک اکٹھے پرامن تے کمیونسٹاں توں ازاد تے ورسائی ٹریٹی توں ازاد محول وچ جی رۓ سن۔ سیاسی بندھیاں لئی پہلا کیمپ ڈاچاؤ وج 1933 نوں بنایا گیا تے 1933 توں 1945 تک 30 لکھ توں ود جرمناں نوں ایہناں کیمپاں وچ لیایا کیا۔ ہزاراں جرمن سیاسی ویر باہجوں مارے گۓ۔ اچیچیاں عدالتاں نے 12،000 دے نیڑے جرمن مارے۔ 25،000 توں ود جرمن سپاہیاں نوں کورٹ مارشل کرکے ماریا گیا جد کے سول عدالتاں نے 40،000 جرمن نوں سزا دتی۔ ایہناں وچوں کئی جرمن فوج یا سرکار دا انگ سن تے اوہناں سرکار دے خلاف تھوڑا یا چوکھا کسے کم وچ حصہ لیا۔

1934 وچ ہٹلر نے جرمنی نوں لیگ آف نیشنز توں باہر کڈ لیا۔ ایہ کم ہٹلر دے اوہناں پہلے کماں وچوں اک سے جنہان نال اوہنے اک پربندھ نال ورسائی ٹریٹی نوں توڑیا۔ اوتھوں نکلدیاں ہویاں ہٹلر نے ایہ گل آکھی جے دیساں نوں ہتھیاراں توں پرے کرن والا فنون صرف جرمنی تے لاگو کیتا گیا اے جیہڑا کے نیاؤں نہیں۔ جنوری 1935 وج سارلینڈ نے جرمنی نال رلن دا ووٹ دتا۔ ایہ تھاں 15 ورے لئی لیگ آف نیشنز نوں دتا گیا سی تے ایس چنوتی نے نویں جرمنی نوں اک ودی جت دی خوشی دتی۔ مارچ 1935 وج ہٹلر نے جرمن فوج نوں 5،50،000 تک کرن تے جرمن ہوائی فوج بنان دی گل کیتی۔ برطانیہ نے جرمن سمندری بیڑہ بنان تے وی ہاں کردتی۔

1935 وچ جدوں اٹلی نے ایتھیوپیا تے چڑھائی کیتی تے برطانیہ تے فرانس نے گلاں باتاں وچ اوہنوں پیڑا گیا پر ہور کجھ ناں کیتا ایس تے ہٹلر نے جرمن فوج نوں رہاغن لینڈ دے بنا فوج دے علاقے وج پیجیا ایہ کہ کے جے اگر فرانس دی فوج اۓ تے چھیتی نال واپس آجانا اے۔ فرنچ سرکار اوس ویلے آپسی چگڑیاں وج پئی ہوئی سی تے برطانیہ یورپی دے رپھڑاں توں پرے ای ریندا سی۔ اینج ہٹلر نے اپنے ویریاں نون میچ لیا۔ فرنچ اپنی میجنیوٹ کند پچھے رۓ جدکے برطانوی سیاستداں رہائن لینڈ نوں جرمنی دا ویہڑہ ای سمجھدے سن۔ ایس جرت والے کم نال ہٹلر دا قد اپنی قوم اگے ہور ودھ گیا۔ اگلے ورے جرمن ہوائی فوج نے سپین دی گھر دی لڑائی وج حصہ لیا۔

فروری 1938 نوں ہٹلر نے آسٹری چانسلر شوشنگ نوں اپنے گھر برگہاف بلایا تے جرمنی تے آسٹریا دے اک ہون دی گل کیتی۔ یرکے ہوۓ شوشنگ نے 13 مارچ نوں لوکاں کولوں ایس بارے صلآ منگی پر ہٹلر نے ایس نوں روکن دی مانگ کیتی تے جرمن فوج نوں 12 مارچ نوں آسٹریا پیج دتا جتھے آسٹری نازیاں اوہناں نوں جی آیاں نوں آکھیا۔

چیکوسلویکیہ دے اوہ تھاں جنہاں نال جرمنی دی ولگن جڑدی سی اوتھے دے لوک جرمن سن تے سوڈیٹن اخواندے سن۔ ہٹلر ایس تھاں نوں جرمنی نال جوڑنا چاہندا سی۔ سوڈیٹن جرمن پارٹی دے آگو کونراڈ ہینلن نے چیک سرکار کولوں ایسیاں منکان کیتیاں جنہان نوں پورا کرنا اوکھا سی۔ میونخ وچ برطانیہ تے فرانس دے وزیراعظم ہٹلر دی مانگ نوں مندے نین تے چیکو سلواکیہ نوں ایہ جرمن بولنوالے تھاں جرمنی نون دینے پیندے نیں۔ مارچ 1939 نوں ہٹلر ریندے چیکوسلواکیہ تے وی مل مار لیندا اے۔

پولینڈ ہٹلر دا اگلا شکار سی۔ پہلی وڈی لڑاغی مگرون پرشیا نون جرمنی تون وکھرا کردتا کیا سی تے اک جرمن شہر ڈانزک وی اوہدے کولوں کھو لیا گیا سی۔ ہٹلر نے ایس کم لئی سوویت یونین نال صلا کیتی تے دونان دیساں نے پولیند نوں اپس وچ ونڈ لیا۔ ایس کم لئی جرمن بدیسی وزیر ربن ٹراپ ماسکو گیا۔ دوناں دیساں وشکار دس ورے لئی لڑائی ناں کرن دی لکھت ہوئی۔ ایہدے نال ای دوناں دیساں لکے کاغڈان تے ایہ وی منیا جے بالٹک دیس سوویت یونین کول جان کے تے جرمنی دے پولینڈ دی جڑھائی تے سوویت یونین منہ پرے کرلے گا تے اپنا حصہ لے لویگا۔

1 ستمبر 1939 نوں جرمنی نے پولیند تے چڑھائی کردتی تے دو دن مگروں برطانیہ تے فرانس نے وی جرمنی دے خلاف لڑائی دا ہوکا دتا۔ 17 ستمبر نوں سوویت یونین نے وی پولینڈ تے چڑھائی کردتی۔ پولینڈ پلو پل وج ای ڈگ گیا۔ برطانیہ نے اک دو تھانوان تے بمب سٹے پر اوہدی لڑائی گلیں باتیں ای رئی۔ جدوں جرمنی نون ایہ پتہ چلیا جے برطانیہ ناروے تے مل مار کے جرمنی دے دوالے کھیرا کرنا چاہندا اے تے ہٹلر نے جرمن فوج نوں 9 اپریل نوں ناروے پیجیا۔ 10 جون تک ناروے جرمنی کول سی تے لندن وج اک بن باسی سرکار ناروے دی بنی۔

مئی 1940 چ جرمن فوج لکسمبرگ بیلجیم نیدرلینڈز تے چڑھائی کردی اے کج ہفتیاں وج ای فرانس دے اندر تک وڑ جاندی اے۔ 14 جون 1940 نوں جرمن فوج شانزے لیزے پیرس وچ پریڈ کر رئی سی۔ فرانس نوں ہران دے مگروں ہٹلر نے برطانیہ نوں صلح والا ہتھ اگے کیتا پر برطانیہ ڈٹیا ریا۔ ہوا تے سمندر تے دوناں دی لڑائی لگی رئی برطانیہ برلن تے بمباری کردا اے ایس تے برطانوی شہراں تے وی بمباری کیتی گئی۔ ایہ ہوائی لڑائی برطانیہ نے جت لئی پر جرمنی نے اپنا مکھ سوویت یونین ول پھیر لیا تے اوس تے چڑھائی دی سوج وچ پے گیا۔

سوویت یونین تے جڑھائی وچ دیر ہوگئی۔ اٹلی افریقہ وچ کٹ کھاریا سی تے جرمن فوج نوں اوہدر جانا پیا۔ اپریل 1941 نوں جرمن فوج یوگوسلاویہ تے ہلہ بول رئی سی تے فیر اوہنوں سوویت یونین نوں چھڈ کے یونان تے وی ہلہ بولنا پیا۔ اتلے افریقہ تے بلقان وج ویلہ کھنجان باہجوں جرمن فوج نوں 23 جون نوں سوویت یونین تے چڑھائی کرنی پئی۔ ایہدے نال ہٹلر نوں یورپ نوں اپنے ہتھ وج رکھن لئی بندے تے سمان وڈے ناپ تے لانا پیا۔

سوویت یونین تے چڑھائی دا ناں باربروسہ سی۔ دسمبر 1941 نوں جرمن فوجاں ماسکو دے بوۓ تک اپڑ گئیاں سن اتر وچ لینن گراڈ جرمن فوج دے گھیرے وج سی۔ نیوٹرل ترکی سپین پرتگال آئرلینڈ سویڈن نوں جھڈ کے نیڑے تریڑے سارا یورپ جرمنی تے اوہدے ساتھیاں کول سی۔ 11 دسمبر 1941 نوں پرل ہاربن تے جپانی بمباری دے چار دن مگروں جرمنی نے امریکہ دے خلاف وی لڑائی دا ہوکا دیدتا۔ لڑائی کرن وچ امریکی سمندری جہاز ازادی نال برطانیہ تے سوویت یونین نال بپار کر رے سن۔ لڑائی ہوکے مگروں جرمن سمندری فوج نے سمندراں تے برطانیہ دوالے گھیرا تگڑا کردتا تے کوئی جہاز اسانی نال ہن نہیں اپڑ سکدا سی۔

جرمن سوج ای سی جے برطانیہ کوئی شے ناں اپڑے۔ سمان تے کھان پین جدوں برطانیہ نہیں اپڑے گا تے برطانیہ ڈگ پویگا۔ اک وڈا جرمن سمندری جہاز بسمارک ایس کم لئی بنایا تے سمندری اڈے توں باہر کڈیا گیا۔ بسمارک نے برطانیہ دے سب توں وڈے سمندری جہاز تے برطانوی سمندری فوج دی آدر ہوڈ نوں مئی 1941 وچ ڈوب دتا تے دوجے جہاز پرنس آف ویلز نوں نسا دتا۔ خفکی کھادے برطانوی وزیراعظم نے بسمارک نوں ہر مل تے ڈوبن دا حکم دتا۔ برطانوی سمندری فوج کتیاں وانگوں ایہدے پچھے پے گئی۔ 27 مئی 1941 نوں بسمارک ڈب گیا۔ سمندراں وچ اتحادیاں نوں ایہ جت اڈے مینگے مل تے لینی پئی۔ اوہناں دے 3،500 جہاز 1939 توں 1945 دے وشکار جرمنان ڈوبے جد کے جرمنی دیاں 783 یو کشتیاں ڈبیاں۔

یہودیاں تے ہور دوجے لوکاں نال جرمنی تے جرمنی دے تھلے لکے دیساں وچ نسل مت دی نیو تے پیڑا ورتن کیتا گیا۔ 1941 توں یہودیاں لئی لازمی سی جے اوہ بانہ تے پیلی پٹی بنن۔ اوہناں نوں دوجیاں توں وکھ تنگ تھانواں تے رہن لئی آکھیا گیا۔ 60 لکھ دے نیڑے یہودی، پولش روسی بندی، جپسی، یملے، ٹھمنے نازیاں مار دتے۔ اوہ روسی جیہڑے آریا نسل نال سن یا جنہاں دا یا جنہاں دے پرکھاں دا جوڑ یہودیاں نال نہیں سی جڑدا اوہناں نوں کج ناں آکھیا گیا۔ نازی چڑھدے یورپ وچ اپنی پسند دے لوک بچا کے تے جرمن رنگ وچ رنگ کے ریندے ساریاں نوں مکا دینا چاہندے سن۔ نسلی جرمناں نوں بالٹک توں لیا کے پولینڈ وج وسایا گیا۔

1941 وچ لال فوج نے جرمن فوج نوں توں باہر روک لیا۔ کوہ کاف دکھنی روس وچ جرمن فوج تیل دے کھوواں تے مل مانا چاہندی سی، سٹالن گراڈ دی لڑائی (17 جولائی 1942 – 2 فروری 1943) وچ جرمن فوج نوں ہار ہوئی تے پجھے ہٹنا پیا۔ کرسک دی لڑائی (جولائی 1943) جیہڑی ٹینکاں دی سب توں وڈی لڑائی منی جاندی اے اوہدے وج وی جرمن فوج نوں ہار ہوئی۔ ایس مگروں لال فوج جرمنی ول مڑی تے جرمن فوج بچاؤ دے کم وچ پے گئی۔

لبیا وچ جرمن افریقی فوج نوں العالمین دی لڑائی وج (1–27 جولائی 1942) ہار دا منہ ویکھنا پیا۔ جرمن نگراں تے قلینی بمباری کیتی گئی تے ایہ برباد کردتے گۓ۔ 55 لکھ جرمن ایس لڑائی وج مارے گۓ۔**

برلن دی لڑائی (16 اپریل 1945 – 2 مئی 1945) نازی جرمنی دی آخری لڑائی سی۔ ایہدے وج ہار نے نازی جرمنی دا انت کردتا۔ ہٹلر نے برلن وچ اپنے بنکر وج اپنے آپنوں مار لیا۔ 8 مئی 1945 نوں نازی جرمن فوج نے ہتھیا سٹ دتے تے جرمنی تے ایہدے ویریاں نے مل مار لیا۔

بھانويں نازیاں نے 1932 دے دو ریخ اسٹگ عام انتخابات وچ عوامی ووٹ دا سب تو‏ں وڈا حصہ حاصل کيتا ، لیکن انہاں دے پاس اکثریت نئيں سی۔ ہٹلر نے اس وجہ تو‏ں جرمنی د‏‏ی نیشنل پیپلز پارٹی دے نال تشکیل پانے والی اک مختصر مدت د‏‏ی مخلوط حکومت کیت‏‏ی قیادت کیتی۔ [18] سیاستداناں ، صنعت کاراں تے کاروباری طبقے دے دباؤ دے تحت ، صدر پال وان ہینڈین برگ نے 30 جنوری 1933 نو‏‏ں ہٹلر نو‏‏ں جرمنی دا چانسلر مقرر کيتا۔ ایہ واقعہ مکٹر گری فنگ ("اقتدار اُتے قبضہ") دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ [19]

27 فروری 1933 د‏‏ی رات ، ریخ اسٹگ د‏‏ی عمارت نذر آتش ہوگئی۔ مارلن وین ڈیر لببی ، اک ڈچ کمیونسٹ ، جس نے اس آتشبازی دا آغاز کيتا سی۔ ہٹلر نے اعلان کيتا کہ آتش زنی تو‏ں کمیونسٹ بغاوت دا آغاز ہويا ا‏‏ے۔ 28 فروری 1933 نو‏‏ں نافذ کیتے جانے والے ریخ اسٹگ فائر ڈپارٹمنٹ نے اسمبلی دے حقوق تے آزادی صحافت سمیت بیشتر شہری آزادیاں نو‏‏ں بری کردتا۔ اس فرمان دے تحت پولیس نو‏‏ں لوکاں نو‏‏ں بلا معاوضہ لوکاں نو‏‏ں حراست وچ رکھنے د‏‏ی وی اجازت دتی گئی سی۔ اس قانون سازی دے نال اک پروپیگنڈا مہم وی چلا‏ئی گئی سی جس دے نتیجے وچ اس اقدام نو‏‏ں عوامی حمایت حاصل سی۔ ایس اے دے ذریعہ کمیونسٹاں اُتے پرتشدد دباؤ پورے ملک وچ چلایا گیا سی تے جرمنی د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی دے 4000 ارکان نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی۔ [20]

مارچ 1933 وچ ، انیملنگ ایکٹ ، جو ویمر آئین وچ ترمیم کيتی گئی سی ، ریخ اسٹگ وچ 444 تو‏ں 94 دے ووٹاں تو‏ں منظور ہويا۔ [21] اس ترمیم دے نتیجے وچ ہٹلر تے اس د‏ی کابینہ نو‏‏ں صدر یا ریکسٹاگ د‏‏ی رضامندی دے بغیر قانون laws حتی کہ آئین د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے قوانین وی منظور کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ چونکہ اس بل د‏‏ی منظوری دے لئی دوتہائی اکثریت د‏‏ی ضرورت سی ، نازیاں نے دھمکی آمیز ہتھکنڈاں دے نال نال کئی سوشل ڈیموکریٹک نائباں نو‏‏ں شرکت تو‏ں روکنے دے لئی رِک اسٹگ فائر ڈپارٹمنٹ د‏‏ی دفعات دا وی استعمال کيتا سی ، تے کمیونسٹاں اُتے پہلے ہی پابندی عائد کردتی گئی سی۔ [23] [24] 10 مئی نو‏‏ں ، حکومت نے سوشل ڈیموکریٹس دے اثاثےآں اُتے قبضہ کرلیا ، تے 22 جون نو‏‏ں انہاں اُتے پابندی عائد کردتی گئی۔ [25] 21 جون نو‏‏ں ، ایس اے نے جرمنی د‏‏ی نیشنل پیپلز پارٹی دے دفتراں اُتے چھاپہ ماریا - انہاں دے سابق اتحادیاں نے - تے فیر اسنو‏ں 29 جون نو‏‏ں ختم کردتا۔ باقی وڈی سیاسی جماعتاں نے وی اس د‏ی پیروی کیتی۔ 14 جولائ‏ی 1933 نو‏‏ں جرمنی اک جماعتی ریاست بن گیا جس دے نال ہی نازی پارٹی نو‏‏ں جرمنی د‏‏ی واحد قانونی جماعت قرار دینے دا قانون منظور ہويا۔ نويں جماعتاں د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں وی غیر قانونی بنا دتا گیا سی ، تے باقی تمام سیاسی جماعتاں نو‏‏ں جو پہلے ہی تحلیل نئيں کيتا گیا سی ، اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔ [26] نفاذ ایکٹ بعد وچ نازیاں دے قائم کردہ آمریت د‏‏ی قانونی بنیاد دا کم کريں گا۔ [2]] نومبر 1933 ، 1936 ، تے 1938 وچ ہور انتخابات نازیاں دے زیر اقتدار سن ، صرف پارٹی دے ممبران تے آزاد امیدواراں د‏‏ی اک چھوٹی تعداد منتخب ہوئی۔

ہٹلر د‏‏ی کابینہ نے گلیش شاٹنگ ("کوآرڈینیشن") دے عمل نو‏‏ں شروع کرنے دے لئی ریچ اسٹگ فائر ڈرائیو د‏‏ی شرائط تے بعد وچ اینبلنگ ایکٹ دا استعمال کيتا ، جس نے زندگی دے تمام پہلوآں نو‏‏ں پارٹی قابو وچ لایا۔ [29] انفرادی ریاستاں نو‏‏ں جو منتخب نازی حکومتاں یا نازی زیرقیادت اتحاداں دے زیر کنٹرول نئيں نيں ، ریاستاں نو‏‏ں مرکزی حکومت کیت‏‏ی پالیسیاں دے مطابق لیانے دے لئی ریخ کمیسار د‏‏ی تقرری اُتے راضی ہونے اُتے مجبور سن ۔ انہاں کمیساراں نو‏‏ں ایہ اختیار حاصل سی کہ اوہ مقامی حکومتاں ، ریاستی پارلیمنٹس ، عہدیداراں تے ججاں د‏‏ی تقرری تے انہاں نو‏‏ں ختم کردتیاں اس طرح تو‏ں جرمنی اک ایسی واحد ریاست بن گیا جتھے تمام ریاستی حکومتاں مرکزی حکومت دے زیر انتظام نازیاں دے ماتحت سن۔ []०] []1] جنوری 1934 وچ ریاستی پارلیمنٹس تے ریخسرت (وفاقی ایوان بالا) نو‏‏ں ختم کردتا گیا ، []2] تمام ریاستی اختیارات مرکزی حکومت نو‏‏ں منتقل کردتے گئے۔ []1]

زرعی گروپاں ، رضاکار تنظیماں ، تے اسپورٹس کلباں سمیت تمام سویلین تنظیماں نے ، انہاں د‏‏ی قیادت د‏‏ی جگہ نازی ہمدرداں یا پارٹی دے ممبراں دے نال لی سی۔ انہاں شہری تنظیماں نو‏‏ں یا تاں نازی پارٹی وچ ضم کردتا گیا یا فیر تحلیل دا سامنا کرنا پيا۔ [] 33] نازی حکومت نے یوم مئی 1933 دے لئی "یوم قومی مزدور" دا اعلان کيتا ، تے بہت ساری ٹریڈ یونین دے نمائندےآں نو‏‏ں برلن وچ تقریبات دے لئی مدعو کيتا۔ پرساں ، ایس اے طوفان برداراں نے ملک بھر دے یونین دفاتر نو‏‏ں منہدم کردتا۔ تمام ٹریڈ یونیناں نو‏‏ں تحلیل کرنے اُتے مجبور کيتا گیا تے انہاں دے رہنماواں نو‏‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ [34] پروفیشنل سول سروس د‏‏ی بحالی دے لئی قانون ، اپریل وچ منظور ہويا ، تے تمام استاداں ، پروفیسرز ، ججز ، مجسٹریٹ ، تے یہودی سن یا جنہاں د‏‏ی پارٹی تو‏ں وابستگی دا شبہ سی ، انہاں سرکاری ملازمین نو‏‏ں ملازمت تو‏ں ہٹا دتا گیا۔ [[35] اس دا مطلب صرف غیر سیاسی ادارے سن جو نازیاں دے ماتحت نئيں سن چرچ سن ۔ [] 36]

نازی حکومت نے جمہوریہ ویمار د‏‏ی علامتاں ، جنہاں وچ سیاہ ، سرخ ، تے سونے دا ترنگا جھنڈا شامل سی ، نو‏‏ں ختم کر دتا تے دوبارہ علامت بانی نو‏‏ں اپنایا۔ پچھلے شاہی سیاہ ، سفید تے سرخ ترنگے نو‏‏ں جرمنی دے دو سرکاری پرچماں وچو‏ں اک دے طور اُتے بحال کيتا گیا سی۔ دوسرا ، نازی پارٹی دا سواستکا پرچم سی ، جو 1935 وچ واحد قومی پرچم بن گیا سی۔ پارٹی دا ترانہ "ہورسٹ ویسل لیڈ" ("ہارسٹ ویسل سونگ") دوسرا قومی ترانہ بن گیا۔ [37]

جرمنی حالے وی اک سنگین معاشی صورتحال دا شکار سی ، کیونجے 60 لکھ افراد بے روزگار سن تے تجارتی خسارے دا توازن خطرنا‏‏ک سی۔ [38] خسارے دے اخراجات دے استعمال تو‏ں ، عوامی کماں دے منصوبےآں دا آغاز 1934 وچ کیہ گیا سی ، جس نے صرف ايس‏ے سال دے آخر تک 1.7 ملین نويں ملازمتاں پیدا کیتیاں۔ [] 38] اوسط اجرت وچ وادھا ہونا شروع ہويا۔ [39]

حوالے

ہور ویکھو

• اطالوی معاشرتی جمہوریہ
• نازی گولڈ

حوالے