Związek Filantropów
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
1787 |
| Zakończenie działalności |
1789 |
| Prezes |
Feliks Oraczewski |
Związek Filantropów – polskie stowarzyszenie, wzorowane pod względem struktury na masonerii, działające w latach 1787-1789. Jego celem było promowanie „cnót czynnych i użytecznych społecznie”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Związek powstał z inicjatywy Feliksa Oraczewskiego[1]. W 1787 roku opublikował on Projekt Związku Filantropów Uwieczniaiący w Krakowskim Woiewodztwie pamięć bytności Stanisława Augusta Króla przez Felixa Oraczewskiego podany[2]. W rocznicę przyjazdu Stanisława Augusta Poniatowskiego Związek przyznawał nagrodę wzorowym rolnikom, rzemieślnikom czy służącym, którzy w promieniu 3 mil od Krakowa przepracowali wzorowo co najmniej 20 lat. Nagroda była finansowa i pochodziła z dobrowolnych składek i datków członków. Gromadzone je w specjalnej „karbonie” zabezpieczonej 3 kluczami, które przechowywały trzy różne osoby (osoba duchowna, obywatel województwa krakowskiego i jeden z akademików). Ofiarodawców zapisywano w specjalnej księdze, którą przechowywano w Collegium Maius[3]. Wśród osób, które w 1787 wpłaciły datki znaleźli się: Sebastian i Wacław Sierakowski, Feliks Radwański, Rafał Czerwiakowski czy Karolina Potocka. Najwięcej bo po 5 złotych czerwonych wpłacili Feliks Oraczewski i Józef Chwalibóg[4].
Po raz pierwszy rozdzielono nagrody podczas spotkania w dniu 30 grudnia 1787 roku. Rozpoczęto je od wystąpienia Jacka Przybylskiego. Jego Mowę przy pierwszym rozdawaniu nagród dla cnót czynnych i użytecznych społeczności. Ku uwiecznieniu słodkiej pamiątki bytności w województwie krakowskim Stanisława Augusta, króla dobrego. Podług projektu JW. JP. Feliksa Oraczewskiego... na Związek Filantropów, czyli Przyjaciół Ludzkości... dnia 30 grudnia roku 1787 miana wydano w 1788 roku w drukarni Ignacego Grobla[4].
Nagrody wynoszące 216 złotych otrzymało 10 osób. Były to: rolnik z Bronowic, pracownik Młynów Podgórskich, cieśla, pasiecznik, położna, 2 prządki i służący[3]. Ponieważ w kasie pozostało 22 złote przeznaczono je na roboty przy czyszczeniu kanałów wokół Krakowa i składki na cmentarz generalny (Rakowicki)[4].
Kolejne spotkania miało miejsce zgodnie ze statutem w pierwszą niedzielę przed świętem Jana Chrzciciela czyli 21 czerwca 1788 roku. Mowę wygłosił profesor wymowy w Szkole Głównej Koronnej Marcin Fijałkowski. Nagrody otrzymali: rolnik, wójt, ogrodnik, posługacz chorych, stolarz, drukarz i żołnierz. Podobnie jak w 1787 roku wyniosły one 215 złotych Tylko 324 złote otrzymał uczeń, który uratował 2 osoby tonące[3].
W 1789 roku nagrody wynoszące 200 złotych otrzymało 7 osób. Wśród nich znalazł się Marcin Oracewicz[3].
Związek istniał do 1789 roku. Przestał działać gdy Oraczewski jako członek KEN przeniósł się do Warszawy[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Oraczewski Feliks, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 2, Kraków 2023, s. 116, ISBN 978-83-66334-92-2.
- ↑ Feliks Oraczewski, Projekt Związku Filantropów Uwieczniaiący w Krakowskim Woiewodztwie pamięć bytności Stanisława Augusta Króla... [online], polona.pl [dostęp 2024-11-15] (pol.).
- ↑ a b c d e Stanisław Broniewski, Spotkanie z Krakowem, Kraków 1978, s. 45-62.
- ↑ a b c Doniesienie : [Incipit:] Każdy z Przykładaiących się do Funduszu Związku Filantropów, i cała Publiczność przychylna Dobru Społeczności ma Prawo wiedzieć..., „Biblioteka Jagiellońska, BJ St. Dr. 18207 I/6”, 1787 [dostęp 2024-11-12].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maciej Janowski: Narodziny inteligencji 1750-1831. Warszawa: Nertion, 2008, s. 45. ISBN 978-83-7543-027-1.
- Słownik literatury polskiego Oświecenia, ed. Teresa Kostkiewiczowa, 1991, s. 619.