Wojna domowa w Mozambiku
| |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo rządu FRELIMO | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna domowa w Mozambiku – długotrwały konflikt pomiędzy rządem Mozambiku a opozycyjną partyzantką Narodowego Ruchu Oporu Mozambiku (RENAMO) wspartą przez Rodezję i RPA. Konflikt zakończył się zwycięstwem sił rządowych w 1992 roku i podpisaniem traktatu pokojowego na mocy którego RENAMO przekształcone zostało w partię polityczną[2].
Geneza
[edytuj | edytuj kod]
Uzyskanie niepodległości przez Mozambik w 1975 roku zakwestionowało zasadę mniejszości białych w południowej Afryce. Władzę w nowo powstałej republice objął Front Wyzwolenia Mozambiku (FRELIMO). Rząd od początku rozpoczął wspieranie ruchów wyzwoleńczych czarnej ludności w sąsiednich krajach - Afrykańskiego Narodowego Związku Zimbabwe w Rodezji Południowej i Afrykańskiego Kongresu Narodowego w Południowej Afryce[3]. Istotny wpływ na rozwój sytuacji w kraju miały socjalistyczne reformy rządu i prezydenta Samora Machela w Mozambiku. Zmiany wzbudziły sprzeciw części przedstawicieli FRELIMO którzy byli nastawieni prawicowo. Ich niezadowolenie wykorzystali oficerowie Rodezji Południowej którzy w 1976 roku zwerbowali ich i utworzyli Narodowy Ruch Oporu Mozambiku. Istotnego wsparcia partyzantce udzielił też apartheidowski rząd Republiki Południowej Afryki[2][4].
Przebieg wojny
[edytuj | edytuj kod]
Siły partyzanckie w walce z rządem stosowały początkowo sabotaż gospodarczy i ataki na infrastrukturę, z czasem rozpoczęły ataki na miasta i wsie. Metodą zastraszenia społeczeństwa stosowaną przez RENAMO stały się masakry cywilów które stały się powszechne[2]. Nie cieszące się większym poparciem oddziały opozycji siłą włączały do swoich szeregów nieletnich[5].
W konflikcie strona rządowa wsparta została przez rządy Zambii, Zimbabwe (którego obszar RENAMO bezskutecznie atakowało w odwecie[6]) i Tanzanii[2].
W 1984 roku rząd FRELIMO zrezygnował z popierania ruchów wyzwoleńczych w państwach ościennych na gruncie ugody Nkomati z rządem Republiki Południowej Afryki, która zobowiązała się w zamian wycofać swoje poparcie wobec RENAMO[3]. Do końca lat 80. działania RENAMO doprowadziły do co najmniej 100 tysięcy ofiar w ludziach i ucieczki z kraju miliona uchodźców[2]. Po transformacji ustrojowej Mozambiku w system wielopartyjny o wolnorynkowej gospodarce, RENAMO rozpoczęło z rządem rozmowy pokojowe. Porozumienie pokojowe podpisano w Rzymie pod egidą ONZ w 1992. Na jego mocy RENAMO przekształciło się w partię polityczną z Alfonsem Dhlakamą na czele. W 1994 lider partii wziął udział w pierwszych wolnych wyborach prezydenckich w Mozambiku. Przegrał jednak z kandydatem FRELIMO, Joaquimem Chissano (53,3% głosów), zdobywając 33,7% głosów poparcia[7][7].
Następstwa
[edytuj | edytuj kod]
21 października 2013 RENAMO wypowiedziało układ pokojowy z 1992 po tym, jak według RENAMO siły rządowe ostrzelały i zajęły bazę Sathunjira w regionie Gorongosa w prowincji Sofala, ok. 600 km na północ od stołecznego Maputo. W bazie przebywał lider ugrupowania Afonso Dhakama, lecz zdołał uciec spod ostrzału. Już wcześniej, bo w kwietniu i czerwcu 2013 dochodziło do starć między armią a RENAMO, a w atakach bojówki zginęło 11 żołnierzy i policjantów oraz sześciu cywilów[8]. Układ pokojowy wznowiono w 2014 roku[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Key actors in the war and peace process [online], Conciliation Resources [dostęp 2018-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-29] (ang.).
- ↑ a b c d e f Renamo, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
- ↑ a b Samora Machel, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
- ↑ AFONSO MARCETA MACACHO DHLAKAMA. BBC News, 27 października 2009. [dostęp 2009-10-28]. (ang.).
- ↑ RENAMO and the LRA: The History and Futures of African Child Soldiers. newhistories.group.shef.ac.uk. (ang.).
- ↑ Audrey Kalley, Jacqueline. Southern African Political History: a chronological of key political events from independence to Mid-1997, 1999. s. 739.
- ↑ a b Elections in Mozambique. African Elections Database. [dostęp 2009-10-28]. (ang.).
- ↑ Mozambik: opozycja wypowiada porozumienie pokojowe. wp.pl, 21 października 2013. [dostęp 2013-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-22)]. (pol.).