Wikipedysta:M1llx/brudnopis3

Oceny Research Autism – interwencje psychospołeczne, edukacyjne i rehabilitacyjne

Nazwa interwencji	Ocena	Uzasadnienie i uwagi
Grupowe treningi umiejętności społecznych	✔✔	Istnieje spora ilość mocnych dowodów na efektywność metody wśród (niektórych) dzieci i młodych ludzi. Prawdopodobnie najlepiej sprawdzi się u osób o przynajmniej średnim poziomie IQ, posiadających rozwinięte umiejętności językowe, które chcą się spotykać oraz u których poziom lęku i zachowanie są możliwe do opanowania w sytuacjach grupowych. Ważne, by uczyć praktycznych umiejętności, które odzwierciedlają rzeczywiste sytuacje oraz których chcą dzieci i młodzież. W wypadku dorosłych istnieje znacznie mniej dowodów wskazujących na korzyści.
Grupy rzecznicze lub samorzecznicze (ang. advocacy, self advocacy)	bmo	Istnieje bardzo ograniczona ilość dowodów naukowych, a badania bardzo mocno różnią się od siebie pod względem metodologii badawczej i uwzględnianego rodzaju rzecznictwa. Poza tym, nie dokonywano w nich ewaluacji efektywności interwencji w sposób naukowy.
Historyjki obrazkowe/społeczne (ang. social stories)	?	Istnieje niewielka ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (cztery randomizowane badania na dzieciach i dorosłych), które prowadzą do niejednoznacznych wniosków. Oprócz tego istnieje znaczna ilość dowodów niskiej jakości (ponad 80 badań pojedynczych przypadków), które sugerują, że interwencje mogą ograniczać zachowania trudne i zwiększać interakcje społeczne u niektórych dzieci. Zalecane przestrzeganie 10 kryteriów Carol Gray podczas tworzenia historyjek.
Metoda DIR/Floor Time	✔	Istnieje bardzo ograniczona liczba dowodów naukowych wskazujących, że metoda może pomóc poprawić jakość interakcji pomiędzy niektórymi dziećmi a rodzicami. Poza nimi, nie ma wystarczających dowodów wskazujących, że metoda zapewnia jakiekolwiek inne korzyści dzieciom lub ich rodzicom.
Metoda kolorowych filtrów H. Irlen	?	Nie ma jakościowo dobrych dowodów naukowych wskazujących, że metoda zapewnia jakąkolwiek korzyści osobom ze spektrum autyzmu. Istnieje kilka, bardzo ograniczonych i niskiej jakości dowodów sugerujących, że metoda może być przydatna w wypadku części problemów u niektórych dzieci i młodych ludzi (np. w trudnościach z czytaniem i rozpoznawaniem emocji u innych osób).
Metoda Opcji (metoda Kaufmanów, metoda Son-Rise)	0	Prawie nie ma badań (jedynie dwa bardzo słabe badania jakościowe) wykazujących skuteczność metody Son-Rise.
Metoda ułatwionej komunikacji (ang. facilitated communication)	X [!]	Istnieje znaczna liczba dowodów naukowych wykazujących, że metoda nie przynosi korzyści. Dodatkowo, dowody o wysokiej jakości wskazują, że rzekoma poprawa w komunikacji jest jedynie skutkiem działania osoby pomagającej i nie wynika z zachowania odbiorcy pomocy. Zaznacza się, że metoda może prowadzić do znacznych szkód. Przykładowo, zdarzało się, że osoby przeprowadzające interwencję, bezpodstawnie oskarżały członków rodziny pacjentów o molestowanie seksualne. Etyczne zastrzeżenia budzi stosowanie pozornie skutecznej metody, która może odbierać osobom niepełnosprawnym prawo do komunikacji.
Metoda wyodrębnionych prób (ang. discrete trial training)	✔	Metoda może być użyteczna w wypadku nauki ściśle określonych zachowań i umiejętności, ale w ramach szerszego programu interwencji. Stosowana samodzielnie raczej nie przyniesie trwałych korzyści (np. jeśli nie będą uczone umiejętności, które można wykorzystywać poza sesją treningową). Obecnie nie ma dowodów na ewentualną szkodliwość metody, choć część osób z autyzmem (lub ich rodziców) uważa, że ta intensywna interwencja może być zbyt stresująca dla niektórych dzieci (i w rezultacie doprowadzać np. do nasilenia zachowań autoagresywnych).
Modelowanie za pomocą nagrań wideo	?	Istnieje niewielka ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (dwa małe badania z grupami kontrolnymi, choć tylko jedno z nich z randomizacją) i są one niejednoznaczne. Poza nimi, istnieje znaczna ilość dowodów o niskiej jakości (ponad 70 badań pojedynczych przypadków z trzema lub więcej uczestnikami), wskazujących, że modelowanie za pomocą wideo może być skutecznym sposobem nauki różnorodnych zachowań i umiejętności, w wypadku niektórych dzieci. W przypadku dorosłych nie ma wystarczających dowodów, aby stwierdzić, czy metoda jest skuteczna.
Muzykoterapia	✔	Istnieje ograniczona liczba dowodów o niskiej jakości, które sugerują, że metoda może być pomocna w poprawie umiejętności komunikacji i społecznych (choć w ograniczonym stopniu) u niektórych dzieci i młodych ludzi.
Nauczanie środowiskowe (ang. milieu teaching)	?	Nie ma wystarczającej ilości badań o wysokiej jakości metodologicznej, aby ustalić, czy określone formy nauczania środowiskowego, takie jak prelingwistyczne nauczanie środowiskowe (ang. prelinguistic milieu teaching) czy rozszerzone nauczanie środowiskowe (ang. enhanced milieu teaching), przynoszą jakieś korzyści dzieciom. Nie ma dowodów o wysokiej jakości, które wskazywałyby na korzyści w wypadku młodzieży lub dorosłych. Być może kluczowe elementy nauczania środowiskowego (np. modelowanie, mandowanie i opóźnianie) pomogą poprawić komunikację i umiejętności społeczne niektórych dzieci, o ile będą włączane do szerszych programów interwencyjnych.
Pies towarzyszący	?	Istnieje ograniczona liczba dowodów naukowych o niskiej jakości (trzy badania w grupach i trzy badania pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników) sugerujących, że psy asystujące mogą przynieść pewne korzyści dzieciom i młodzieży oraz ich rodzicom (zwiększenie bezpieczeństwa dzieci, zmniejszenie stresu rodzicielskiego, zwiększenie tolerancji na psy i większe możliwości interakcji społecznych). Jednakże jakość tych badań jest tak niska, że nie można ustalić, czy te efekty są rzeczywiste. Nie ma badań dotyczących stosowania psów asystujących u autystycznych dorosłych. Zwraca się uwagę, że psy mogą stanowić potencjalne zagrożenie lub być skutkiem traumy psychologicznej, dlatego ważne, by były odpowiedniej rasy oraz zostały odpowiednio przeszkolone. Opiekunowie dziecka powinni pamiętać o tym, że także są odpowiedzialni za tworzenie dobrej relacji między dzieckiem a psem.
Plany wizualne (ang. visual schedules)	?	Brakuje wysokiej jakości dowodów naukowych wskazujących na jakikolwiek wpływ na osiowe objawy autyzmu lub inne korzystne zmiany. Istnieje kilka bardzo niskiej jakości dowodów (jedno badanie grupowe i ponad 20 badań pojedynczych przypadków), które sugerują, że metoda może zapewnić pewne korzyści (np. zwiększenie samodzielności) niektórym dzieciom (prawdopodobnie tylko wtedy, gdy dzieci zostaną nauczone jak korzystać z planów oraz będą zachęcane i nagradzane za korzystanie z nich). Pomimo słabych dowodów na efektywność metody, zachęca się do korzystania z niej, ze względu na stosunkowo nieduże nakłady finansowe, jakich wymaga (plany można tworzyć samodzielnie). Ważne jednak, by plany były indywidualnie dostosowane do potrzeb danego dziecka.
Podejście rozwojowe oparte na relacji (ang. relationship development intervention)	?	Istnieje bardzo ograniczona liczba dowodów naukowych (pojedyncze badanie o bardzo niskiej jakości) na temat stosowania RDI u osób ze spektrum autyzmu. Badanie posiada na tyle poważne słabości metodologiczne, że ​​nie można go uznać za naukowo uzasadniony ani wiarygodny dowód.
Program LEAP (ang. Learning Experiences - An Alternative Program for Preschoolers and Parents)	✔	Istnieje niewielka ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (dwa duże, wieloośrodkowe randomizowane badania) i niewielka liczba niskiej jakości dowodów (sześć badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników) na temat efektywności programu w wypadku dzieci w wieku przedszkolnym: Wyniki wskazują, że metoda może poprawiać umiejętności komunikacji społecznej niektórych dzieci. Nie ma wystarczających dowodów, aby ustalić, czy metoda zapewnia jakieś korzyści w innych obszarach (takie jak zmniejszenie problemu ograniczonych, powtarzalnych zachowań i zainteresowań). Potencjalne zagrożenie stanowi stosowanie programu bez przestrzegania jego wytycznych, a szczególnie bez zapewnienia odpowiedniego wsparcia dzieciom wprowadzanym do zwykłych szkół.
Program TEACCH (ang. Treatment and Education of Autistic and Communication-Handicapped Children)	✔✔	Istnieje niewielka ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (11 badań z grupą kontrolną) i niewielka ilość niskiej jakości dowodów (13 badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników). Wyniki badań sugerują, że: Program może przynieść szereg korzyści niektórym dzieciom w wieku przedszkolnym i szkolnym (tj. poprawa w zakresie komunikacji i interakcjach społecznych, a także zdolności poznawczych i motorycznych). Program może zmniejszać stres i poprawiać samopoczucie niektórych rodzin dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Nie ma wystarczających dowodów, aby stwierdzić: Czy program zapewnia jakiekolwiek korzyści w innych obszarach (takie jak ograniczenie powtarzalnych i ograniczonych zachowań, zainteresowań i działań) dla jakichkolwiek dzieci. Czy program zapewnia jakieś korzyści dla nastolatków lub dorosłych z zaburzeniem. Czy którykolwiek z czterech elementów ustrukturyzowanego nauczania (organizacja fizycznego otoczenia; plany wizualne; systemy pracy i organizacja zadań) stosowany samodzielnie przynosi jakiekolwiek korzyści.
Programy wsparcia zawodowego	✔	Istnieje ograniczona liczba dowodów o niskiej jakości, sugerujących, że programy wsparcia mogą zwiększyć zatrudnienie wśród niektórych osób dorosłych. Nie ma wystarczających dowodów naukowych o wysokiej jakości, aby ustalić, czy programy te poprawiają ogólną jakość życia.
Przedmioty obciążeniowe (np. kołdry, kamizelki)	?	Istnieje niewielka ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (jedno duże i jedno małe badanie z grupą kontrolną) oraz niewielka ilość niskiej jakości dowodów (dziewięć badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników), które nie pozwalają ustalić czy metoda przynosi jakiekolwiek korzyści dzieciom i młodzieży. Nie ma dowodów na to, czy metoda przynosi korzyści dorosłym z zaburzeniem. Stosowanie przedmiotów obciążeniowych w nieodpowiedni sposób może być niebezpieczne. W wypadku koców rozsądnym jest przestrzeganie poniższych zasad: należy zasięgnąć porady pracownika służby zdrowia, aby upewnić się, że użycie koca jest odpowiednie dla dziecka; ciężar koca musi być proporcjonalny do budowy ciała i wagi dziecka; głowa dziecka nigdy nie może być przykryta kocem; opiekun powinien mieć możliwość łatwego monitorowania czynności życiowych dziecka; dziecko nigdy nie może być zwinięte w koc (chyba że terapeuta jest stale u jego boku); dziecka nie wolno nigdy pozostawiać bez nadzoru; dziecko musi mieć możliwość łatwego wysunięcia się z koca, jeśli chce to zrobić; dziecko musi wyrazić na to zgodę, nawet jeśli nie jest werbalne. Nie wiadomo jaki wpływ na zdrowie ma długotrwałe noszenie kamizelek obciążeniowych (w badaniach używano ich maksymalnie przez dwie godziny). Prawdopodobnie lepiej, żeby kamizelki nie przekraczały wagą 10% masy ciała dziecka.
Stosowana analiza zachowania (ang. applied behavior analysis)	bmo	Ze względu na to, że istnieje bardzo dużo zróżnicowanych interwencji i programów, opierających się na zasadach stosowanej analizy zachowania, nie jest możliwa ocena SAZ jako całości. Istnieją jednak mocne dowody na efektywność niektórych indywidualnych interwencji opartych na zasadach SAZ, jak wczesna intensywna interwencja behawioralna lub – w mniejszym stopniu – uczenie incydentalne (obie interwencje opisane poniżej). Chociaż przeprowadzono kilka randomizowanych badań z grupami kontrolnymi nad efektywnością SAZ, to jest ich niewielka liczba, a jakość alternatywnej interwencji niekoniecznie była na wysokim poziomie. Obecnie nie ma dowodów naukowych na ewentualną szkodliwość podejścia, jednak jest ono czasem poddawane krytyce (szczególnie przez niektóre osoby autystyczne). Zastrzeżenia dotyczą: nieodpowiedniego, nadmiernego stosowania kar (szczególnie dawniej); intensywności interwencji (zbyt duże obciążenie finansowe, czasowe oraz stresem dla dziecka i rodziny); słabej generalizacji nabywanych umiejętności lub trudności w używaniu ich sposób spontaniczny.
System PECS (ang. Picture Exchange Communication System)	✔✔	Istnieje bardzo mała ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (pięć badań z grupą kontrolną) i niewielka liczba niskiej jakości dowodów (19 badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników). Wyniki badań wskazują, że metoda może być skutecznym sposobem na zwiększenie umiejętności komunikacji (szczególnie formułowanie próśb) u niektórych dzieci, które są niewerbalne lub mają ograniczoną mowę funkcjonalną. Nie ma wystarczających dowodów, aby stwierdzić, czy metoda zapewnia jakieś korzyści w innych obszarach (np. ograniczenie trudnych zachowań) u małych dzieci lub jakiekolwiek korzyści u młodzieży i dorosłych. Metoda oceniania jest jako proste, niezbyt czasochłonne i opłacalne podejście, jednak ze względu na często nieprawidłowe stosowanie jej przez laików, lepiej by wdrążeniem systemu zajmowała się przeszkolona osoba.
Terapia integracji sensorycznej (ang. sensory integrative therapy)	?	Istnieje bardzo niewielka ilość wysokiej jakości dowodów naukowych (pięć badań grupowych) i niewielka liczba niskiej jakości dowodów (siedem badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników) na temat efektywności metody u dzieci i młodzieży. Istnieje jedno, bardzo małe badanie (przeprowadzone w metodologii badania pojedynczego przypadku), w którym brali udział dorośli. Wyniki są niejednoznaczne: niektóre badania wykazały pozytywne efekty, a niektóre – bardzo ograniczone lub brak efektów. Z tego powodu nie da się ustalić, czy metoda zapewnia jakieś korzyści. Wskazuje się na potrzebę przeprowadzenia dokładnej oceny wrażliwości sensorycznej danej osoby przed podjęciem interwencji. Specjalista powinien upewnić się, że terapia jest prowadzona zgodnie z ustalonymi protokołami. Powinny być również jasno określone cele na początku terapii, a ewentualny postęp musi być oceniany na bieżąco.
Terapia poznawczo-behawioralna (ang. cognitive-behavioral therapy, CBT)	✔✔✔	Istnieje znaczna ilość wysokiej jakości dowodów naukowych wskazujących, że wieloskładnikowe programy CBT mogą pomóc zmniejszyć objawy lęku u niektórych dzieci (w wieku szkolnym) i młodzieży (o ilorazie inteligencji wynoszącym przynajmniej 70). Nie ma wystarczających dowodów na efektywność metody w wypadku: innych problemów u dzieci i dorosłych, jak gniew czy depresja; osiowych objawów autyzmu; uzyskania innych korzyści w wypadku osób dorosłych. Terapeuci powinny być odpowiednio przeszkoleni, a program terapii dostosowany do osób z autyzmem. Najlepsze praktyki obejmują: Przeprowadzenie szczegółowej oceny osoby, w tym jej kluczowych mocnych i słabych stron. Modyfikację terapii w celu uwzględnienia potrzeb tej osoby, w tym jej mocnych i słabych stron. Zastosowanie dłuższej fazy oceny i zwiększonej liczby sesji terapeutycznych, co powinno wzmocnić zaangażowanie w relacji z terapeutą, zwiększyć umiejętności emocjonalne, a także da więcej czasu na ćwiczenia, utrwalanie i uogólnianie nabywanych technik z terapii. Używanie szeregu odpowiednich narzędzi do oceny skuteczności terapii.
Terapia przytrzymywania (ang. holding therapy)	? [!]	Teoria, na podstawie której stworzono metodę, jest przestarzała i niepotwierdzona. Nie ma dowodów naukowych o wysokiej jakości, które wskazywałyby, że metoda jest skuteczna. Istnieją liczne doniesienia o szkodach spowodowanych terapią u osób ze spektrum autyzmu lub z innymi zaburzeniami. Metoda nie jest zalecana. Ponadto jest krytykowana, ponieważ: Dzieci przymuszane do bliskości mogą jedynie nauczyć się udawać przywiązanie. Przymusowe przytrzymanie może potencjalnie powodować ekstremalny dyskomfort u dzieci, które nie tolerują dotyku, są nadwrażliwe lub mają trudności z nawiązaniem i utrzymaniem kontaktu wzrokowego. Wymuszone przytrzymywanie ze strony osoby, którą dziecko kocha i ufa, może być psychicznie bardziej szkodliwe niż korzystne. Terapia może dawać nierealistyczną nadzieję, że dziecko zostanie wyleczone z autyzmu.
Terapia z udziałem delfinów	? [!]	Istnieje bardzo niewielka liczba dowodów o niskiej jakości tj. dwa badania na grupach i siedem badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników. Ze względu na niską jakość badań, nie da się ustalić, czy metoda przynosi jakiekolwiek korzyści. Delfinoterapia wiąże się z wieloma problemami etycznymi i pewnymi zagrożeniami (zarówno dla ludzi, jak i delfinów). Szczególnie niepokojące są potencjalne agresywne zachowanie delfinów oraz możliwość przenoszenia chorób między ludźmi i delfinami. Dostępne są alternatywne, znaczne tańsze i mniej ryzykowne metody. Metoda nie jest zalecana.
Terapia z udziałem konia	✔	Istnieje znaczna ilość dowodów naukowych (10 badań grupowych i osiem badań pojedynczych przypadków z udziałem trzech lub więcej uczestników), sugerujących, że terapeutyczna jazda konna może przynieść pewne korzyści niektórym dzieciom i młodzieży (polepszenie komunikacji i interakcji społecznych, zwiększenie koncentracji, zmniejszenie nadpobudliwości i drażliwości). Nie ma wystarczających dowodów, aby stwierdzić, czy: Terapeutyczna jazda konna przynosi jakieś korzyści dorosłym. Hipoterapia (wykorzystanie konia do poprawy funkcji neurologicznych i przetwarzania sensorycznego) przynosi jakieś korzyści osobom z autyzmem. Nie ma badań sugerujących, że inne formy działań i terapii z udziałem koni (np. terapia kontaktem z koniem) zapewniają korzyści osobom ze spektrum autyzmu.
Terapia zajęciowa	bmo	Jakość badań naukowych dotyczących różnorodnych typów interwencji i narzędzi używanych w terapii jest zbyt zróżnicowana, by można było wydać ocenę. Istnieją dowody o wysokiej jakości wskazujące, że niektóre wieloskładnikowe programy terapeutyczne, które zawierają elementy terapii zajęciowej, mogą przynieść pewne korzyści niektórym osobom. Jednak obecnie nie ma wystarczających dowodów o wysokiej jakości, aby ustalić, czy określone techniki przynoszą efekty długoterminowo. Obecnie zalecane jest, żeby metoda stosowana była w wieloskładnikowych, zindywidualizowanych programach terapeutycznych.
Terapia życia codziennego (ang. daily life therapy)	?	Niemal nie ma badań (jedno bardzo małe studium przypadku) sugerujących, że metoda jest skuteczna. Możliwe, że niektóre elementy tego podejścia (nacisk na aktywność fizyczną, struktury i procedury) mogą być korzystne dla niektórych dzieci i młodzieży. Nie wiadomo czy osoby, które ukończą szkołę życia codziennego, są w stanie utrzymać osiągnięty postęp w nowym środowisku.
Trening umiejętności kluczowych (ang. pivotal response training)	✔✔	Istnieją mocne dowody naukowe sugerujące, że metoda pozytywnie wpływa na kluczowe umiejętności rozwojowe (np. językowe) u niektórych dzieci. Rodzice i nieautystyczni rówieśnicy mogą zostać przeszkoleni w zakresie wdrażania tego podejścia, dzięki czemu metoda może być bardziej dostępna, niż bardziej ustrukturyzowane interwencje behawioralne (np. metoda wyodrębnionych prób).
Trening teorii umysłu	✔	Możliwe jest nauczenie umiejętności związanych z teorią umysłu u niektórych osób ze spektrum autyzmu. Jednakże umiejętności te rzadko lub wcale nie przenoszą się na sytuacje poza trenowanymi podczas terapii. Nie jest jasne, czy nabyte umiejętności można utrzymać i doskonalić w perspektywie długoterminowej.
Treningi integracji słuchowej (np. Tomatisa lub Bérarda)	?	..
Treningi językowe/komunikacji	bmo	.
Uczenie incydentalne (ang. incidental teaching)	?	.
Wczesna intensywna interwencja behawioralna (ang. early intensive behavioral intervention, UCLA YAP model)	✔✔	.
Wczesna pomoc środowiskowa Portage	?	.
Legenda ✔ – ograniczona ilość dowodów świadczących na korzyść metody ✔✔ – mocne dowody świadczące na korzyść metody ✔✔✔ – bardzo mocne dowody świadczące na korzyść metody X – ograniczona ilość dowodów świadczących na niekorzyść metody XX – mocne dowody świadczące na niekorzyść metod XXX – bardzo mocne dowody świadczące na niekorzyść metody ? – niewystarczająca ilość dowodów lub niejednoznaczne wyniki badań 0 – brak danych na temat efektywności metody bmo – brak możliwości oceny [!] – metoda umiarkowanie niebezpieczna