Wełnianeczka darniowa

Wełnianeczka darniowa
	; Pokrój w czasie kwitnienia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	wełnianeczka
Gatunek	wełnianeczka darniowa
	Nazwa systematyczna
	Trichophorum cespitosum (L.) Hartm.; Handb. Skand. Fl., ed. 5: 259 (1849)
Synonimy
	Scirpus cespitosus L.; Baeothryon cespitosum (L.) A.Dietr.; Clavula cespitosa (L.) Dumort.; Eleocharis cespitosa (L.) Link; Kreczetoviczia cespitosa (L.) Tzvelev; Limnochloa cespitosa (L.) Rchb.;
	Scirpus cespitosus L.; Baeothryon cespitosum (L.) A.Dietr.; Clavula cespitosa (L.) Dumort.; Eleocharis cespitosa (L.) Link; Kreczetoviczia cespitosa (L.) Tzvelev; Limnochloa cespitosa (L.) Rchb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wełnianeczka darniowa^[4] (Trichophorum cespitosum (L.) Hartm.^[a]) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych. W Polsce rzadki i objęty ochroną.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje na półkuli północnej w strefie umiarkowanej^[5]. W Polsce występuje na Pomorzu Zachodnim, Pomorzu Gdańskim, koło Torunia, w Sudetach oraz koło Tarnowskich Gór^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna, wieloletnia, darniowa.
Łodyga: 10–45 cm wysokości, sztywna, obła, gładka.
Liście: Brunatne pochwy liściowe bez blaszki.
Kwiaty: Obupłciowe, w postaci jajowatych, pojedynczych kłosów, umieszczone w kątach przysadek na szczycie łodygi. Okwiat w postaci 6 szczecinek. Pręciki trzy, słupek jeden z trzema znamionami.
Owoce: Orzeszek, trójgraniasto odwrotnie jajowaty, długości do 2 mm.

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu. Występuje głównie na torfowiskach wysokich oraz atlantyckich torfowiskach wrzoścowych. Rośnie w zbiorowiskach Eriophoro-Trichophoretum caespitosi, Empetro-Trichophoretum austriaci i Ericetum tetracilis trichophoretosum. Populacje zajmują powierzchnie kilkunastu metrów kwadratowych. Liczebność populacji w Polsce ocenia się na sumarycznie kilkanaście tysięcy osobników (2006 r.)^[7]. Somatyczna liczba chromosomów 2n = 104.

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na trzy podgatunki:

Trichophorum cespitosum subsp. cespitosum (syn. Trichophorum cespitosum subsp. austriacum (Palla) Hegi) – podgatunek typowy, występuje w całym zasięgu gatunku; pochwa najwyższego liścia ścięta prostopadle, kłos 3–10 kwiatowy; podgatunek wyróżniający zespołu Eriophoro-Trichophoretum caespitosi.
Trichophorum cespitosum subsp. germanicum (Palla) Hegi – występuje w Europie Zachodniej; w Polsce tylko na Pomorzu Zachodnim; pochwa najwyższego liścia ścięta ukośnie, kłos 8–20 kwiatowy; gatunek charakterystyczny rzędu Sphagno-Ericetalia
Trichophorum cespitosum nothosubsp. foersteri Swan – występuje w Europie Zachodniej;

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 r. roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[8], w latach 2004–2014 podlegała ochronie ścisłej. Wełnianeczka darniowa znalazła się w Polskiej czerwonej księdze roślin z 2001 roku w kategorii EN (zagrożony)^[9]. Status ten podtrzymano w 2014 roku^[10]. Gatunek umieszczony jest także na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski z 2006 r. w kategorii V (narażony)^[11]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[12]. Źródłem zagrożenia jest osuszanie i eksploatacja torfowisk. Część stanowisk znajduje się pod ochroną na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego oraz w rezerwatach torfowiskowych^[7].

Uwagi

↑ W „Vascular plants of Poland” (2020) gatunek występuje pod nazwą Baeothryon cespitosum. Nazwa rodzajowa Baeothryon użyta została pierwotnie do określenia sekcji w rodzaju ponikło Eleocharis w związku z czym utworzone z nią nazwy gatunkowe uznawane są zgodnie z kodeksem nomenklatury botanicznej za synonimy. Zobacz wełnianeczka.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-21] (ang.).
↑ Trichophorum cespitosum (L.) Hartm.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Trichophorum cespitosum na e-Monocot [dostęp 2013-09-21]
↑ W. Żukowski: Wełnianeczka darniowa. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: 2001, s. 474-475. ISBN 83-85444-85-8.
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 39. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
↑ Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Z. Mirek, K. Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. W. Wojewoda, Z. Szeląg. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[nazwa-5] W „Vascular plants of Poland” (2020) gatunek występuje pod nazwą Baeothryon cespitosum. Nazwa rodzajowa Baeothryon użyta została pierwotnie do określenia sekcji w rodzaju ponikło Eleocharis w związku z czym utworzone z nią nazwy gatunkowe uznawane są zgodnie z kodeksem nomenklatury botanicznej za synonimy. Zobacz wełnianeczka.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-21] (ang.).

[powo-3] Trichophorum cespitosum (L.) Hartm.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-03].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[monocot-6] Trichophorum cespitosum na e-Monocot [dostęp 2013-09-21]

[zukowski-7] W. Żukowski: Wełnianeczka darniowa. W: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: 2001, s. 474-475. ISBN 83-85444-85-8.

[mirkowa-8] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 39. ISBN 978-83-7073-444-2.

[rozp2014-9] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

[ksiega-10] Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[redlist-12] Z. Mirek, K. Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. W. Wojewoda, Z. Szeląg. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]