Ulica Rwańska w Radomiu
| Miasto Kazimierzowskie | |||||||||||||
 Ulica Rwańska w Radomiu – widok z ok. 1900 roku. | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
ok. 245 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Radomia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||
| 51,402437°N 21,145524°E/51,402437 21,145524 | |||||||||||||
Ulica Rwańska w Radomiu – ulica w Radomiu w dzielnicy Miasto Kazimierzowskie[1], jedna z najstarszych ulic Radomia.
Ulica Rwańska biegnie od placu Kazimierza Wielkiego do Rynku[2]. Posiada status drogi gminnej[2]. Długość ulicy wynosi około 245 metrów[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ulica Rwańska została wytyczona pod koniec XIV lub na początku XV w. Wychodzi ze środka wschodniej pierzei Rynku, łącząc go z dawnym przedmieściem lubelskim. Od lokacji Nowego Radomia w XIV w. do początku XIX w. od wschodu oś ulicy zamykała brama lubelska – jedna z trzech, obok piotrkowskiej i iłżeckiej (krakowskiej) bram miejskich Miasta Kazimierzowskiego. W okresie międzywojennym i wcześniej ulica miała charakter handlowo-rzemieślniczy i była zamieszkana głównie przez Żydów[4].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Etymologia nazwy ulicy nie jest jasna[5]. Nazwa ta może mieć charakter topograficzny i wywodzić się od słowa rwa oznaczającego dół, wykop, grób czy rów – pierwotnie droga była ścieżką prowadzącą przez cmentarz znajdujący się wokół kościoła farnego św. Jana[4][5]. Inna możliwość to związek z określeniami typu rwisko, urwisko i pochodnymi[6]. Nazwa ulicy wzmiankowana jest w lustracji Radomia z 1554[5]. Nazwa ulicy jest również nietypowa z tego względu, że w miastach średniowiecznych ulice prowadzące od rynku do bramy otrzymywały zazwyczaj nazwę miasta, w kierunku którego wiodła brama[7].
Historyczne zmiany nazwy ulicy:
- XIV/XV w. – 1942: ul. Rwańska
- 1942 – 1945: Johannisgasse[4][8]
- od 1945: ul. Rwańska
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Pierwotna zabudowa ulicy nie zachowała się, jednak badania archeologiczne i przekazy źródłowe wskazują na konstrukcje drewniane osadzone na fundamentach z kamienia polnego[9]. W 1554 przy ulicy Rwańskiej stało 27 drewnianych domów, materiał ten dominował w jej zabudowie również na początku XIX wieku[10].
Obecnie najbardziej rozpowszechnionym typem zabudowy są zachowane klasycystyczne domy z epoki Królestwa Polskiego (I poł. XIX w.) powstałe w wyniku realizacji założeń planu regulacyjnego Radomia z 1822[4]. Najstarszym budynkiem usytuowanym przy ulicy Rwańskiej jest kościół farny, wzniesiony w latach 1360–1370 z fundacji Kazimierza Wielkiego, założyciela Nowego Radomia[11]. Od strony ulicy, na placu przed kościołem farnym stoi rokokowa figura św. Jana Nepomucena. Oś ulicy od strony zachodniej zamyka Pomnik Czynu Legionów – monument upamiętniający poległych żołnierzy Legionów Polskich, odsłonięty w 1930, zniszczony przez okupanta hitlerowskiego w 1940, odbudowany w 1998.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Rejestr zabytków
W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się również poniższe obiekty położone przy ulicy Rwańskiej[12]:
- nr 1a (Rynek 16) – dom z oficyną
- nr 3 (Szewska 6) – dom
- nr 2 (Rynek 15) – dom z oficynami, 1. poł. XIX w.
- nr 4 (Rynek 14 / Grodzka 1) – kamienica z oficynami
- nr 6 – kościół farny św. Jana Chrzciciela
- nr 8 – dom, 2. poł. XIX w.
- nr 19 – kamienica, 1868
- nr 23 – dom z oficynami, XVIII w.
- Gminna ewidencja zabytków
Do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz obiektów z rejestru zabytków, wpisane są też obiekty[13]:
- nr 5 – dom murowany, 1820–1830
- nr 6 – dom murowany, poł. XIX w.
- nr 7 – dom murowany, 1818–1823
- nr 9 – kamienica, 1826–1927, 2. poł. XIX w.
- nr 10 – dom murowany, ok. 1823
- nr 11 – dom murowany, 2. poł. XIX w.
- nr 12 – dom murowany, ok. 1823
- nr 13 – dom murowany, ok. 1828
- nr 14 – dom murowany, ok. 1828
- nr 15 – dom murowany, 1. poł. XIX w.
- nr 16 – dom murowany, ok. 1823, koniec XIX w.
- nr 17 – dom murowany, poł. XIX w.
- nr 18 – dom murowany, 1812, 1821
- nr 16/18 – fragment murów obronnych, 2. poł. XIV w.
- nr 21 – dom murowany, poł. XIX w.
- nr 25 – dom murowany, 1. poł. XIX w.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Kościół farny św. Jana Chrzciciela. -
Figura św. Jana Nepomucena -
Klasycystyczna kamienica z I poł. XIX w. -
Eklektyczna kamienica z II poł. XIX w. -
Klasycystyczne kamienice z I poł. XIX w. -
Kamienica z XIX w. -
Kamienica przy Rwańskiej 17
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ BIP UM Radom, Uchwała nr 330/2012 w sprawie podziału Radomia na obszary Systemu Informacji Miejskiej
- ↑ a b Wykaz oraz przebieg dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych na terenie Radomia. Miejski Zarząd Dróg i Komunikacji w Radomiu, 2019-04. [dostęp 2019-10-22].
- ↑ Geoportal. [dostęp 2019-10-22].
- ↑ a b c d J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 279
- ↑ a b c Krupa 1996 ↓, s. 188.
- ↑ Krupa 1996 ↓, s. 189.
- ↑ Krupa 1996 ↓, s. 188–189.
- ↑ S. Piątkowski, Radom: Historia miasta, Radom 2005, s. 101
- ↑ red. W.Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1976, ss. 73–102
- ↑ Studium historyczno-urbanistyczne śródmieścia Radomia 1998 ↓, s. 25.
- ↑ J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 122
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2019-10-16].
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020 2017 ↓, s. 72–73, 88.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020. Urząd Miejski w Radomiu. [dostęp 2019-10-18].
- Mariola Krupa. Nazwy ulic i placów Radomia. „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego”. t. 31, z. 1–4, s. 176–198, 1996.
- Studium historyczno-urbanistyczne śródmieścia Radomia. Radom: Miejska Pracownia Urbanistyczna Radom, 1998.