Troodony

Troodony
	Troodontidae
	Colbert & Russell, 1969
	Okres istnienia: jura późna–kreda PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Jinfengopteryx elegans
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	deinonychozaury
Rodzina	troodony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł należy dopracować:

od 2024-02 → zweryfikować treść i dodać przypisy,
od 2024-02 → usunąć zwodnicze wyrażenia.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Troodony (Troodontidae) – rodzina teropodów z grupy celurozaurów.

Pożywienie

Mięsożerne. U niektórych gatunków (Troodon) podejrzewa się wszystkożerność.

Dinozaury te polowały głównie na zwierzęta niewielkie, takie jak ssaki, jaszczurki. Były bardzo zręcznymi i inteligentnymi łowcami, o czym świadczy duży mózg. Uważa się, że dzięki dużym sprawnym oczom, umożliwiającym lokalizację źródła dźwięku uszom, a być może także okrywającym ciało piórom mogły one polować o zmierzchu. Byłoby to dla nich o tyle korzystne, że stałocieplne ssaki najprawdopodobniej wychodziły na żer właśnie nocą. Poza tym był to czas, w którym wielkie dzienne drapieżniki nie stanowiły zagrożenia.

Jednak spotykane m.in. u troodona liczne małe chropowato ząbkowane zęby mogą świadczyć o obecności w diecie także innych niż mięso rodzajów pokarmów. Zazwyczaj spotyka się w ich szczękach jednak niewielkie zęby w kształcie igły, przydatne w polowaniu na małą zdobycz.

Występowanie

Żyły w późnej jurze i kredzie.

Odkrycie

Pierwsze szczątki osobnika z tej rodziny odkryto już w 1856. Za rodzinę teropodów troodonty zostały uznane dopiero w 1954.

Troodony a ewolucja ptaków

Troodony budową przypominały wczesne ptaki, takie jak Archaeopteryx. Pochodzący z formacji Tioajishan troodont nazwany Anchiornis występował wcześniej niż Archeopteryx. Wskazuje to, że ptaki i inni przedstawiciele kladu Paraves powstali wcześniej niż do tej pory sądzono. Jest to fakt unieważniający tzw. paradoks czasowy.

Klasyfikacja

Pierwsze skamieniałości przedstawicieli tej rodziny zostały uznane przez Leidy’ego (1865) za należące do jaszczurek. W 1924 Gilmore uznał, że nie są to skamieniałości jaszczurek, tylko dinozaurów. Zaliczył je do dinozaurów ptasiomiednicznych (Ornithischia). W 1969 troodony zostały uznane za należące do kladu Deinonychosauria. Obecnie zazwyczaj umieszcza się je w tej grupie. Holtz w 1994 na podstawie kilku cech między innymi nadętej puszki mózgowej i dużego otworu w szczęce górnej zaliczył je zdefiniowanego przez siebie kladu Bullatosauria, w którym oprócz troodonów umieścił ornitomimozaury. Cechy miednicy pokazują, że troodony są mniej zaawansowane od dromeozaurów. Jednak ostatnie znaleziska prymitywnych troodonów takich jak Sinovenator czy Mei, które wieloma cechami przypominają dromeozaury i prymitywne ptaki, wskazują, że są one jednak bliżej spokrewnione z ptakami niż z ornitomimozaurami. W takim przypadku większość paleontologów nie uznaje zasadności kladu Bullatosauria. Kladogram opracowany przez Hwanga i innych pokazuje, że archeopteryks jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Paraves.

Opis

Dwunożne, pokryte piórami.

Stosunkowo największy i najlepiej wśród wszystkich gadów rozwinięty mózg, przypominający ptasi. Bardzo duże oczy skierowane do przodu umożliwiające widzenie stereoskopowe, a co za tym idzie, dokładną ocenę odległości. Perfekcyjne były zapewne także uszy, wyróżniające troodony spośród innych teropodów. Były one przystosowane do odbioru dźwięków o niskiej częstotliwości. Co więcej, jeden z otworów usznych (jak u wszystkich gadów brak małżowiny usznej) położony nieco wyżej niż drugi. Jest to cecha spotykana dzisiaj u sów, umożliwiająca im dokładną lokalizację źródła dźwięku.

Kończyny tylne dłuższe niż przednie. Na drugim palcu stopy duży (ale mniejszy niż u dromeozaurów) zakrzywiony szpon, możliwość chowania go i wyciągania.

Zachowanie i zwyczaje

Przypuszcza się, że troskliwie opiekowały się swoim potomstwem. Jedno ze znalezisk dowodzi, że dinozaury te sypiały w podobnej pozycji, jak dzisiejsze ptaki^[1].

Rodzaje

Przypisy

↑ XingX. Xu XingX., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., A new troodontid dinosaur from China with avian-like sleeping posture, „Nature”, 431 (7010), 2004, s. 838–841, DOI: 10.1038/nature02898, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-12-17] (ang.).

[1] XingX. Xu XingX., Mark A.M.A. Norell Mark A.M.A., A new troodontid dinosaur from China with avian-like sleeping posture, „Nature”, 431 (7010), 2004, s. 838–841, DOI: 10.1038/nature02898, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-12-17] (ang.).

[1]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja