Toghril II

Toghril II (pełne imię: Rokn ad-Donja wa ad-Din Toghril-e Mohammad-e Malekszah) (ur. 1109 - zm. październik/listopad 1134) – sułtan z rodu Seldżukidów, panujący w Iraku Perskim w latach 1132 - 1134.

Był synem Mohammada Tapara (1105 - 1118). Otrzymał od swojego ojca jako nadanie ikta Sawe, Awadż i Zandżan i został oddany pod opiekę atabega Szirgira. Kiedy Mohammad Tapar zmarł w roku 1118 Szirgir został wtrącony do więzienia i jego miejsce zajął Kün-Toghdi, który pozostawał w złych stosunkach z nowym sułtanem i starszym bratem Toghrila, Mahmudem (1118 - 1131). Mahmud na początku swojego panowania musiał walczyć z najazdem swojego wuja Sandżara (1118 - 1157). Toghril wraz ze swoim atabegiem wykorzystali trudną sytuację Mahmuda i podnieśli bunt, zajmując Gilan i Dajlam oraz Kazwin. Rządząc w tym regionie Toghril nie uznawał nad sobą władzy Mahmuda w zasadzie przez całe jego panowanie. Po tym jak Mahmud ułożył się z Sandżarem w roku 1121 Toghril wraz z Kün-Toghdim, Ilghazim (1091 - 1122) i Dubajsem (1118 - 1135) z arabskiej dynastii Mazjadydów wziął udział w kampanii przeciwko królowi Gruzji Dawidowi Budowniczemu (1089 - 1125), która zakończyła się całkowitą klęską Seldżuków pod Didgori. W tym samym roku zmarł Kün-Toghdi i relacje Toghrila ze swoim sułtańskim bratem stały się jeszcze gorsze. W tej sytuacji dał się on łatwo przekonać panującemu w Al-Hilli Dubajsowi że wspólnie będą w stanie pokonać mających siedzibę w Iraku kalifa i sułtana. W roku 1125 nowi sprzymierzeńcy połączyli siły i zaatakowali Irak, nie byli jednak w stanie utrzymać się w regionie i Mahmud ścigał ich przez Irak Perski aż do Chorasanu. Ostatecznie Toghril wraz z Dubajsem znaleźli schronienie u Sandżara, któremu naopowiadali o niezadowoleniu Mahmuda z niego i jego bliskości z kalifem. W rezultacie Sandżar w roku 1128 przybył do Reju, jednak negocjując w imieniu zbiegów porozumiał się z Mahmudem.

Po śmierci Mahmuda w roku 1131 sułtanem został obwołany jego syn Dawud (1131 - 1132), przeciwko któremu jednak natychmiast wystąpili wujowie - Masud (1135 - 1152) i Seldżuk-szah, a także Toghril. Za tym ostatnim opowiedział się senior rodu Seldżukidów, Sandżar, który 26 maja 1132 na czele swojej armii pokonał Masuda i Seldżuk-szaha w pobliżu Hamadanu i ustanowił Toghrila sułtanem w tym mieście. W związku z rebelią Karachanidów Sandżar musiał jednak powrócić na wschód i w tej sytuacji Dawud wraz ze swoim atabegiem zaatakowali Toghrila, ponieśli jednak klęskę. Dawud uciekł do Bagdadu, gdzie przybył również Masud. Kalif Al-Mustarszid (1118 - 1135), który nie chciał silnej władzy żadnego z Seldżuków, w styczniu 1133 roku ogłosił chutbę z imionami Dawuda i Masuda, temu ostatniemu powierzając opiekę nad swoim bratankiem. W obliczu przewagi popieranego przez kalifa Masuda Toghril wycofał się i znalazł schronienie u Spahbeda Tabarestanu z dynastii Bawandydów, u którego spędził całą zimę 1132/1133. W następnym roku udało mu się ponownie zająć Hamadan, jednakże po przybyciu do miasta zachorował i zmarł w październiku/listopadzie 1134 roku. Wdowę po Toghrilu, Momenę-chatun, poślubił atabeg Ildegiz, protoplasta rodu Ildegizydów, który w roku 1161 osadził syna Toghrila Arslana (1161 - 1176) na seldżuckim tronie.

Bibliografia

C.E. Bosworth: The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000 – 1217). W: The Cambridge history of Iran. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968. ISBN 0-521-06936-X.
Jerzy Hauziński: Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego. Warszawa: Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10988-2.
M.T. Houtsma: Ṭog̲h̲ri̊l (II). W: P.J. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume X. Leiden: E.J. Brill, 2000, s. 554. ISBN 90-04-11211-1.

Wodzowie Seldżuków	Seldżuk (zm. ok. 1007) Arslan Isra’il (zm. 1032) Musa (zm. po 1056) Czaghri Beg (zm. 1060) Kutulmisz (zm. 1064)
Wielcy Seldżucy (1037/1038–1157)	Toghril Beg 1037/1038–1063 Alp Arslan bin Chaghri 1063–1072 Malekszah I 1072–1092 Mahmud I 1092–1094 Berk-Jaruk 1092–1104 Malekszah II 1104–1105 Mohammad Tapar 1105–1118 Mahmud II 1118–1120 (w Iraku do roku 1131) Ahmad Sandżar 1118–1157
Seldżukidzi Kermańscy (1041–1187)	Kawurt 1041–1073 Kerman Szah 1073–1074 Soltan Szah 1074–1084 Turan Szah I 1085–1096 Iran Szah 1097–1101 Arslan Szah I 1101–1142 Mohammad 1142–1156 Toghril Szah 1156–1170 Bahram Szah 1170–1174 Arslan Szah II 1174–1176 Turan Szah II 1176–1183 Mohammad Szah 1183–1187
Seldżukidzi Syryjscy (1078–1117)	Tutusz 1078–1095 Ridwan (w Aleppo) 1095–1113 Dukak (w Damaszku) 1095–1104 Alp Arslan al-Achras (w Aleppo) 1113–1114 Sultan Szah (w Aleppo) 1114–1117
Sułtanat Rumu (ok. 1081–1307)	Sulajman I 1077–1086 Kilidż Arslan I 1092–1107 Malikszah 1107–1116 Masud I 1116–1156 Kilidż Arslan II 1156–1192 Kaj Chusrau I 1192–1196 Sulajman II 1196–1204 Kilidż Arslan III 1204–1205 Kaj Chusrau I (ponownie) 1205–1211 Kajkawus I 1211–1220 Kajkubad I 1220–1237 Kaj Chusrau II 1237–1246 Kajkawus II 1246–1260 Kilidż Arslan IV 1248–1265 Kajkubad II 1249–1257 Kaj Chusrau III 1265–1282 Masud II 1282–1284 Kajkubad III 1284 Masud II (ponownie) 1284–1293 Kajkubad III (ponownie) 1293–1294 Masud II (po raz trzeci) 1294–1301 Kajkubad III (po raz trzeci) 1301–1303 Masud II (po raz czwarty) 1303–1307 Masud III 1307
Seldżukidzi Iraccy (1118–1194)	Mahmud 1118–1131 Dawud 1131–1132 Toghril II 1132–1134 Masud 1135–1152 Malekszah III 1152–1153 Mohammad 1153–1159 Solejman Szah 1159–1161 Arslan Szah 1161–1176 Toghril III 1176–1194