Polskie stroje ludowe – określenie stosowane na ubiory codzienne i odświętne używane przez większość polskich grup etnograficznych. Okres największego rozwoju strojów ludowych przypada na 2. połowę XIX i początek XX wieku, kiedy uwłaszczenie chłopów, rozwój gospodarki towarowej oraz przemysłu, spowodowały wzrost zamożności chłopów. W okresie międzywojennym strój ludowy zaczął być traktowany jako odzież odświętna, noszona na wielkie okazje, a nie jako ubiór codziennego użytku. Wygląd stroju uzależniony był od regionu Polski, gdzie powstawał, warunków klimatycznych, typu gospodarki, stosunków społeczno-gospodarczych oraz historii miejsca, w którym powstawał. Pomysły na stroje często czerpano ze strojów szlacheckich i mieszczańskich, mundurów wojskowych. Wpływ miała również moda europejska okresu baroku i renesansu[1]. Zdobienie stroju zależało od zamożności grup etnograficznych i indywidualnie właściciela. Stroje ludowe w Polsce należy odróżnić od polskiego stroju narodowego, który wywodzi się od ubioru szlacheckiego (sarmackiego lub kontuszowego) używanego w całej Rzeczypospolitej w XVIII wieku i w okresie zaborów stał się strojem polskim o charakterze ogólnonarodowym[2][3].
W badaniach etnograficznych stosuje się podstawowe rozróżnienie na odzież ludową (traktowaną jako ubiór codzienny, nie zawsze posiadający cechy regionalne, składający się z podstawowych części odzienia wraz z dodatkami) oraz strój ludowy (na określenie ubioru odświętnego, uroczystego, reprezentacyjnego, w tym obrzędowego)[4]. Odzież ludowa pełniła funkcje: praktyczne, estetyczne, magiczne, określała wiek i pozycję społeczną (w społeczności i rodzinie) oraz zawód, reprezentacyjne, świąteczne i obrzędowe[4]. W społecznościach tradycyjnych odzież ludowa (codzienna) i odświętna wskazywała na przynależność społeczną (np. do konkretnej parafii), pozwalała określić stopień zamożności użytkowników, upodobania estetyczne oraz różnice regionalne[4].
Klasyfikacja zaproponowana przez Ewę Fryś-Pietraszkową uwzględnia materiał, z którego został wykonany strój, typ kroju oraz sposób jego zdobienia:
Ubiory wykonane z naturalnych, niebarwionych surowców (wybielone płótno, tkaniny lniano-wełniane, folowane sukno) o archaicznym kroju. Do tej grupy zalicza się stroje ze wschodnich regionów Polski (strój biłgorajsko-tarnogrodzki) i południowych (strój górali beskidzkich)[7];
↑Rejon Nysy dopiero w 1818 r. został włączony do rejencji opolskiej, uważaną za Górny Śląsk, wcześniejsze biskupie księstwo nyskie miało związek z regionem Dolny Śląsk. Barbara Bazielich w swojej publikacji zalicza strój nyski do strojów dolnośląskich.
↑ abcKrystynaK.Hermanowicz-NowakKrystynaK., Odzież, [w:] MariaM.Biernacka i inni red., Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976, s. 379.
↑BarbaraB.BazielichBarbaraB., Odzież i strój ludowy w Polsce, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2000, s. 12-13, ISBN 83-87266-45-0, ISSN0239-8974.
↑EwaE.Fryś-PietraszkowaEwaE., Strój, [w:] EwaE.Fryś-Pietraszkowa, AnnaA.Kunczyńska-Iracka, MarianM.Pokropek (red.), Sztuka ludowa w Polsce, Warszawa: Arkady, 1988, s. 134-135, ISBN 83-213-3312-5.
↑EwaE.Fryś-PietraszkowaEwaE., Strój, [w:] EwaE.Fryś-Pietraszkowa, AnnaA.Kunczyńska-Iracka, MarianM.Pokropek (red.), Sztuka ludowa w Polsce, Warszawa: Arkady, 1988, s. 135-136, ISBN 83-213-3312-5.
↑EwaE.Fryś-PietraszkowaEwaE., Strój, [w:] EwaE.Fryś-Pietraszkowa, AnnaA.Kunczyńska-Iracka, MarianM.Pokropek (red.), Sztuka ludowa w Polsce, Warszawa: Arkady, 1988, s. 136-138, ISBN 83-213-3312-5.
JadwigaJ.KoszutskaJadwigaJ., Stroje ludowe w Polsce [online], Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie [dostęp 2019-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-31].
Polska