Stanisław Elgas
pułkownik administracji | |
Data i miejsce urodzenia |
17 listopada 1876 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
5 kwietnia 1973 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1894–1927 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska |
inspektor poboru |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Stanisław Zygmunt Elgas (ur. 17 listopada 1876 w Milówce, zm. 5 kwietnia 1973 w Krakowie) – pułkownik administracji Wojska Polskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 17 listopada 1876 w Milówce, w ówczesnym powiecie żywieckim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Rudolfa[1] (1837–1899) i Marii (1842–1928)[2].
Jesienią 1894 rozpoczął zawodową służbę wojskową w cesarskiej i królewskiej Armii. Został wcielony do Śląskiego Pułku Piechoty Nr 1 w Opawie[3]. W następnym roku został przeniesiony do Bośniacko-Hercegowińskiego Pułku Piechoty Nr 1 w Wiedniu[4]. W latach 1899–1901 pełnił w tym oddziale służbę na stanowisku oficera prowiantowego[5][6]. Jesienią 1903 został przeniesiony do nowo sformowanego Bośniacko-Hercegowińskiego Batalionu Strzelców Polowych w Wiedniu[7]. W latach 1904–1905 pełnił w nim funkcję oficera prowiantowego[8]. W 1913 został przeniesiony do 4 Tyrolskiego Pułku Strzelców Cesarskich w Trydencie[9]. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach Batalionu Strzelców Polowych Nr 18[10][11]. W 1918 był urlopowany z „płacą poczekalną” (niem. Wartegebühr)[12].
W czasie służby w c. i k. Armii awansował na kolejne stopnie: kadeta–zastępcy oficera (starszeństwo z 1 września 1894)[13], porucznika (starszeństwo z 1 września 1895)[14], nadporucznika (starszeństwo z 1 listopada 1899)[15], kapitana (starszeństwo z 1 listopada 1909)[16] i majora (starszeństwo z 1 sierpnia 1916)[17].
2 listopada 1918 objął dowództwo nad organizującym się w Rzeszowie Pułkiem Piechoty Ziemi Rzeszowskiej[18][19][20][21]. 13 listopada 1918 generał Bolesław Roja zwolnił go z czynnej służby wojskowej i przeniósł w stały stan spoczynku[22][a]. 27 grudnia 1918 został formalnie przyjęty z dniem 1 listopada 1918 do Wojska Polskiego z byłej armii austro-węgierskiej z zatwierdzeniem posiadanego stopnia majora[24] i przydzielony do Okręgu Generalnego Kraków[25]. 7 lutego 1919 został odkomenderowany do Wydziału IX Sztabu Generalnego na stanowisko dowódcy Ekspozytury Wydziału IX SG dla Dowództwa Okręgu Wojskowego Przemyśl i Dowództwa „Wschód” we Lwowie[26]
16 lipca 1919 został przeniesiony z Oddziału V Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego do Departamentu Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych[27]. 6 maja 1920 objął szefostwo Oddziału XIII Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”[28]. 4 czerwca 1920 został przeniesiony z Oddziału V Sztabu MSWojsk. do Baonu Zapasowego 11 Pułku Piechoty na stanowisko dowódcy batalionu[29][30][31]. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej[32][33]. Od 4 do 25 lipca 1920 przebywał w Rzeszowie na urlopie rekonwalescencyjnym[34]. Od maja do października 1921 był komendantem miasta Kielce[35].
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 10. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był nadal 11 pp[36]. Następnie został przeniesiony do 38 Pułku Piechoty w Przemyślu i przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Przemyśl na stanowisko komendanta[37]. W lutym 1924 został przydzielony na stanowisko szefa Szefostwa Poborowego Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu[38]. W sierpniu tego roku, po likwidacji szefostwa, objął stanowisko inspektora poboru DOK X[39]. 1 grudnia 1924 został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 2. lokatą w korpusie oficerów piechoty (administracji)[40]. W lutym 1926 został zwolniony z zajmowanego stanowiska i przeniesiony do Oddziału V Sztabu Generalnego jako oddziału macierzystego z pozostawieniem w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr X[41]. Z dniem 1 marca 1927 został mu udzielony dwumiesięczny urlop z zachowaniem uposażenia, a z dniem 30 kwietnia tego roku został przeniesiony w stan spoczynku[42].
Mieszkał w Krakowie[43]. W 1934, jako pułkownik stanu spoczynku administracji pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto[44].
Zmarł 5 kwietnia 1973 w Krakowie. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim (kwatera M-płd-po prawej Ziemiańskiej)[2].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Złoty Krzyż Zasługi – 7 czerwca 1939 „za zasługi na polu pracy społecznej”[45]
- austro-węgierskie
- Srebrny Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce[10]
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej[12]
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce – 1909[46]
- Brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii – 1899[5]
- Krzyż Jubileuszowy Wojskowy – 1909[47]
- Medal Pamiątkowy Bośniacko-Hercegowiński – 1914[9]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wg Jerzego Majki i Grzegorza Ostasza 15 listopada 1918 doszło w Rzeszowie do swoistego zamachu stanu. Legioniści oraz peowiacy podjęli próbę odsunięcia wyższych rangą oficerów „austriackich”. Kilku z nich nawet na krótko aresztowano. Po naradach w magistracie i wiecu oficerskim uchwalono odwołanie płk. C. Brücknera i mjr. S. Elgasa. Dowództwo pułku objął por. Bronisław Wilusz, rzeszowski adwokat, który – paradoksalnie – trzy dni wcześniej wrócił z frontu włoskiego z dużą grupą żołnierzy c. i k. Pułku Piechoty Nr 40. Krakowska Komenda Wojsk Polskich w nieco zachowawczy sposób podjęła się wyciszenia sporu. W rezultacie stanowisko dowódcy pułku przez kilka dni zajmowali równocześnie mjr S. Elgas i por. B. Wilusz. Ostatecznie usankcjonowano decyzje, które zapadły w Rzeszowie, i zdecydowano o czasowym przeniesieniu płk. C. Brücknera i mjr. S. Elgasa w stan spoczynku[23].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-12].
- ↑ a b Wyszukiwarka grobów. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. [dostęp 2021-06-13].
- ↑ Schematismus 1895 ↓, s. 307.
- ↑ Schematismus 1896 ↓, s. 562.
- ↑ a b Schematismus 1900 ↓, s. 626.
- ↑ Schematismus 1901 ↓, s. 634.
- ↑ Schematismus 1904 ↓, s. 648.
- ↑ Schematismus 1905 ↓, s. 656.
- ↑ a b Schematismus 1914 ↓, s. 591.
- ↑ a b Ranglisten 1916 ↓, s. 504.
- ↑ Ranglisten 1917 ↓, s. 672.
- ↑ a b Ranglisten 1918 ↓, s. 855.
- ↑ Schematismus 1895 ↓, s. 246.
- ↑ Schematismus 1896 ↓, s. 254.
- ↑ Schematismus 1900 ↓, s. 279.
- ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 287.
- ↑ Ranglisten 1917 ↓, s. 68.
- ↑ Księga chwały 1992 ↓.
- ↑ Ciepielowski 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Majka 1992 ↓, s. 8, 13.
- ↑ Majka i Ostasz 2019 ↓, s. 117, 119.
- ↑ O.W.L. 829. „Rozkaz”. 9, s. 1, 1918-11-13. Polska Komenda Wojskowa w Krakowie.
- ↑ Majka i Ostasz 2019 ↓, s. 120.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 2 z 12 stycznia 1919, poz. 75.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 4 z 16 stycznia 1919, poz. 178.
- ↑ L. 455/1469/pers.. „Rozkazy Dowództwa Okręgu Wojskowego w Przemyślu”. 53, s. 1, 1919-02-25. Przemyśl.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 81 z 31 lipca 1919, poz. 2837.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 44 z 13 maja 1920 roku, pkt 13.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 16 czerwca 1920, s. 470.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 60 z 12 lipca 1920 roku, pkt 392..
- ↑ Jarno 2003 ↓, s. 124, wg autora miał dowodzić batalionem od marca do 12 kwietnia 1921.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 23 czerwca 1920, s. 497.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 60 z 12 lipca 1920 roku, pkt 387..
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 60 z 12 lipca 1920 roku, pkt 394..
- ↑ Jarno 2003 ↓, s. 47.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 22.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 236, 396, 1476.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 16 lutego 1924 roku, s. 70.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 63, 1280.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924, s. 730.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 2.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1927, s. 42, 44.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 883.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 387.
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 131, poz. 307.
- ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 704.
- ↑ Schematismus 1909 ↓, s. 698.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1895. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1895. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1896. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1895. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1900. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1899. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1901. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1900. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1904. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1903. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1905. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1904. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1910. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1909. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
- Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1916. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1916. (niem.).
- Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1917. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1917. (niem.).
- Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Władysław Ciepielowski: Zarys historji wojennej 17-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Witold Jarno: Okręg Generalny Nr III Kielce w latach 1918–1921. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2003. ISBN 83-88679-31-7.
- Jerzy Majka: 17 Pułk Piechoty. T. 24. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-21-0.
- Jerzy Majka, Grzegorz Ostasz: Wokół formowania Wojska Polskiego na przykładzie Rzeszowa (1918–1919). W: Wywiad i kontrwywiad a bezpieczeństwo Polski odrodzonej po 1918 roku. Henryk Ćwięk (red.) Malwina Siewier (red.). Warszawa: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 2019. ISBN 978-83-8098-803-3.
- Księga chwały piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.
- Dowódcy 17 Pułku Piechoty (II RP)
- Komendanci uzupełnień II Rzeczypospolitej
- Ludzie urodzeni w Milówce
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich
- Pochowani na cmentarzu Rakowickim
- Polacy – oficerowie armii austro-węgierskiej
- Polacy – żołnierze Cesarskiej i Królewskiej Armii w I wojnie światowej
- Polacy odznaczeni Krzyżem Jubileuszowym Wojskowym
- Polacy odznaczeni Medalem Jubileuszowym Pamiątkowym dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii
- Polacy odznaczeni Medalem Pamiątkowym Bośniacko-Hercegowińskim
- Polacy odznaczeni Medalem Zasługi Wojskowej Signum Laudis
- Pułkownicy administracji II Rzeczypospolitej
- Pułkownicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1876
- Zmarli w 1973