Przejdź do zawartości

Roman Żaba

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Roman Żaba
Ilustracja
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia

9 sierpnia 1864
Zbylitowska Góra

Data i miejsce śmierci

3 października 1945
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1885–1922

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

7 Pułk Ułanów Arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
3 Pułk Ułanów Arcyksięcia Karola
2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich
IV Brygada Jazdy
Front Pomorski
Centrum Wyszkolenia Oficerów
Generalny Inspektorat Jazdy

Stanowiska

dowódca pułku kawalerii
dowódca brygady kawalerii
inspektor wyszkolenia frontu
komendant centrum wyszkolenia
pomocnik generalnego inspektora

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Order Korony Żelaznej (Austro-Węgry) Kawaler Orderu Leopolda (Austria) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Krzyż Wojskowy Karola
Multimedia w Wikimedia Commons
Cmentarz w Zbylitowskiej Górze. Grób rodzinny, w którym pochowano gen. Romana Żabę.

Roman Żaba herbu Kościesza (ur. 9 sierpnia 1864 w Zbylitowskiej Górze, zm. 3 października 1945 w Krakowie) – pułkownik kawalerii Cesarskiej i Królewskiej Armii, generał dywizji Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 9 sierpnia 1864 w Zbylitowskie Górze[1] w powiecie tarnowskim, w majątku rodzinnym, gdzie wychował się[2][3], jako jedno z pięciorga dzieci Stanisława, oficera armii brytyjskiej, i hrabianki Marii Moszczeńskiej. W 1874 zdał egzamin z zakresu czterech klas szkoły ludowej i rozpoczął naukę w I Gimnazjum w Tarnowie.

W sierpniu 1885 rozpoczął pełnić zawodową służbę wojskową w Cesarskiej i Królewskiej Armii. Służbę pełnił m.in. w garnizonie Stockerau pod Wiedniem, w 7 Pułku Ułanów Arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (niem. Ulanenregiment Erzherzog Franz Ferdinand Nr. 7), wchodzącym w skład 10 Brygady Kawalerii. 31 grudnia 1916 mianowany został dowódcą 3 Pułku Ułanów Arcyksięcia Karola (niem. Ulanenregiment Erzherzog Carl Nr. 3).

Z dniem 1 listopada 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia pułkownika, i przydzielony do Komendy 2 Pułku Ułanów w Krakowie[4]. Został pierwszym dowódcą i organizatorem wspomnianego oddziału, który w styczniu 1919 przemianowany został na 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich. Od stycznia 1919 służył na froncie czeskim pod dowództwem bardzo cenionego przez siebie brygadiera Franciszka Latinika. W lipcu 1919 objął dowództwo IV Brygady Jazdy. 10 stycznia 1920 mianowany został Inspektorem Wyszkolenia Frontu Pomorskiego i komendantem Centrum Wyszkolenia Oficerów w Grudziądzu. Od 15 marca do 25 sierpnia 1920 przebywał w Londynie jako szef Polskiej Misji Zakupów. Po powrocie do kraju wyznaczony został na stanowisko zastępcy szefa Naczelnej Kontroli Wojskowej. 14 października 1920 zatwierdzony został z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu generała podporucznika. Następnie pełnił służbę na stanowisku zastępcy Generalnego Inspektora Jazdy, gen. dyw. Tadeusza Rozwadowskiego, a od 1 października 1921 do 30 maja 1922 – zastępcy dowódcy Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie. Z dniem 1 czerwca 1922 przeniesiony został w stały stan spoczynku z prawem noszenia munduru, w stopniu generała porucznika[5]. 26 października 1923 roku Prezydent RP zatwierdził go w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie generałów. Po przejściu na emeryturę osiadł w Krakowie.

W latach 30. był prezesem rady wyższej Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Krakowie oraz członkiem zamiejscowym rady wyższej w Warszawie[6].

Zmarł 3 października 1945 w Krakowie-Górce Narodowej[1]. Pierwotnie został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie 5 października 1945[1]. Później szczątki przeniesiono do grobowca rodzinnego na cmentarz w Zbylitowskiej Górze.

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

6 października 1900 roku we Lwowie zawarł związek małżeński z Anną Oczosalską, która przez wiele lat pełniła funkcję prezesa Związku Sodalicji Inteligencji Żeńskiej w Polsce. Z tego związku urodziło się troje dzieci: Olga i Maria, wychowanki sióstr Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa (fr. Sacré Coeur) w Zbylitowskiej Górze, oraz Franciszek Żaba.

Franciszek Żaba ps. „Kość” urodził się 17 września 1906 roku w Podkamieniu koło Brodów. Był inżynierem i oficerem Armii Krajowej. Jako abiturient Gimnazjum w Krakowie rozpoczął studia na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia ukończył w 1929 roku i rozpoczął pracę w rodzinnym majątku Zbylitowska Góra. W 1940 roku został właścicielem majątku. Ożenił się w 1934 roku z Ireną Malczyk, z którą miał trzy córki: Teresę, Annę i Martę. Wiosną 1939 roku objął posadę administratora gospodarstwa rolnego przy Zakładach Azotowych w Mościcach. Podczas okupacji był komendantem Placówki Armii Krajowej w Mościcach. W latach 1941–1944 między innymi z jego inicjatywy w Zakładach Azotowych funkcjonowała tajna fabryczna liga piłkarska. W rozgrywkach ligi uczestniczyli sportowcy klubu Unia Tarnów pozostający na „dwóch etatach”: jawnym w fabryce i konspiracyjnym w ruchu oporu. W lutym 1945 roku wraz z innymi żołnierzami AK zatrzymany i osadzony w więzieniu w Tarnowie. W tym samym czasie, w wyniku reformy rolnej Żabiowie tracą dwór i majątek w Zbylitowskiej Górze. W więzieniu spędził 6 tygodni. Wypuszczony dzięki poręczeniu pracowników gospodarstwa rolnego. Otrzymał zakaz osiedlenia w rejonie tarnowskim. Wyjechał do Krakowa i objął posadę administratora (później dyrektora) Stacji Hodowli Buraka Cukrowego w Górce Narodowej. W 1960 roku podjął pracę w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Krakowie. W instytucie prowadził hodowlę żyta tetraploidalnego. Równocześnie rozpoczął pracę dydaktyczną na Akademii Rolniczej. W 1968 roku wraz z żoną wyjechał do Brazylii. Do przyjazdu zaprosił go przyjaciel i dawny sąsiad z Gumnisk – książę Roman Władysław Sanguszko - osiadły w São Paulo. W Brazylii przebywał blisko 10 lat. Po powrocie podjął pracę w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w Urbanowicach. Działalność zawodową zakończył w 1980 roku i skoncentrował się na pracy naukowej i pisaniu wspomnień zatytułowanych „Gawędy z córkami”. Należał do Korporacji Akademickiej Corolla. Zmarł 11 lutego 1982 roku w Krakowie[7].

Awanse

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Roman Żaba. Nekrolog. „Dziennik Polski”, s. 4, Nr 241 z 5 października 1945. 
  2. ↑ Rodzina Żabów od lat siedemdziesiątych XIX w. do 1945 sprawowała patronat nad kościołem w Jodłówce-Szczepanowicach.
  3. ↑ Piotr Stawecki, Słownik biograficzny (...) s. 372 błędnie podaje jako miejsce urodzenia generała Zbychowską Górę.
  4. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 9 z 28.01.1919.
  5. ↑ Dekret Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza z dnia 18 lutego 1922, Oddział V SG WP L. 6437 E. G. w: Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 3 z 25 lutego 1922. Piotr Stawecki przypuszczał, że przeniesienie w stan spoczynku miało miejsce w 1923.
  6. ↑ Pod egidą św. Wincentego à Paulo. „Kurier Warszawski”, s. 7, Nr 9 z 9 stycznia 1937. 
  7. ↑ Opracowano na podstawie wspomnień Anny o ojcu, Franciszku Żaba [1].
  8. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 199
  9. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 253
  10. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 364. Autor wspomnień nie wspomina w ogóle awansu na rotmistrza I klasy, wyliczając przy okazji, jak długo pełnił służbę w danej randze "Byłem (...) 12 lat rotmistrzem (...)"
  11. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 391
  12. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 451.
  13. ↑ Marek Popiel, Generał (...), s. 47. Natomiast Piotr Stawecki podaje, że awans na pułkownika otrzymał w 1918.
  14. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 543. Autor podaje datę bez dnia - jako "początek października"
  15. ↑ R. Żaba, Wspomnienia z lat ubiegłych 1864-1937. Wyd. II, 2020, s. 543. Autor twierdzi, iż z tego dnia otrzymał stopień generała dywizji

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Piotr S. Szlezynger (wprowadzenie i opracowanie naukowe): Wspomnienia z lat ubiegłych... Generał Roman Żaba i jego czasy. Kraków: 2009. ISBN 83-915082-7-7.
  • Marek Popiel, Generał dywizji Roman Żaba (1864-1945) w: Generałowie Wojska Polskiego synowie Ziemi Tarnowskiej (1918-1945). Materiały pomocnicze do nauczania historii Polski XIX i XX wieku oraz historii regionalnej pod red. Edmunda Juśko, Zeszyt metodyczny nr 63 Samorządowego Centrum Edukacji w Tarnowie, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej, Tarnów 2007, ISSN 1731-9765
  • T. Kryska-Karski, S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991
  • Henryk P. Kosk, Generalicja Polska, t. 2, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 2001
  • Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: „Bellona”, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159.
  • Roman Żaba. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-25].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Roman_Żaba&oldid=74388511”