Purda
53°42′28″N 20°42′05″E/53,707778 20,701389
| wieś | |
 Kościół św. Michała | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
738[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-030[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0486770 |
Położenie na mapie gminy Purda  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°42′28″N 20°42′05″E/53,707778 20,701389[1]
| |
Purda (niem. Groß Purden) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda, około 15 km na południowy wschód od Olsztyna.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Purda.
Historia wsi
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość znajduje się w historycznym regionie Warmia. Wieś założona została przez kapitułę warmińską w 1384 r.; kilkakrotnie niszczona, z czym wiązały się odnowienia lokacji wsi w 1417 i w 1503 r. Przed reformacją parafia w Purdzie należała do archiprezbiteratu w Dobrym Mieście. W 1861 r. większość mieszkańców była Niemcami. W 1863 roku miejscowi chłopi udzielali pomocy i schronienia polskim powstańcom. Rodzinna miejscowość działacza plebiscytowego Michała Zientary (1867-1937). W plebiscycie 1920 r. za Prusami oddano 389 głosów, a za Polską 192. Przed drugą wojną światową w Purdzie funkcjonowała polska szkoła, przedszkole i biblioteka. Nauczycielem w szkole był Tadeusz Pezała działacz oświatowy i harcerski zamordowany przez hitlerowców w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen[4]. W latach II wojny światowej znajdował się tu obóz jeńców polskich, rosyjskich i francuskich. We wsi znajduje się sporo domów z końca XIX wieku oraz 3 kapliczki przydrożne z XIX wieku.
Kościół św. Michała
[edytuj | edytuj kod]Kościół parafialny w Purdzie wybudowano w latach 1500–1503. Po rozbudowie kościół konsekrował biskup warmiński Marcin Kromer w 1580 r. W roku 1929 kościół powiększony został o nawy boczne uzyskując plan krzyża. Drewniana wieża kościelna na kamiennej podmurówce i zwężających się ku górze ścianach z 1817 r. została przebudowana i rozbudowana w latach 1930–1933. Ołtarz główny barokowy z XVIII w. posiada obudowę mensy ołtarzowej z czerwonego marmuru, w środku obraz św. Michała walczącego ze smokiem, a po jego bokach rzeźby św. Antoniego i św. Franciszka. Ołtarze boczne na zakończeniu naw pochodzą z tego samego okresu. W kościele są ławki z końca XVI w., a w kruchcie kościoła rzeźba – grupa pasyjna z XVII w. Ozdobą prezbiterium jest obraz M.B. z Dzieciątkiem z 1611 r. ufundowany przez proboszcza Błażeja Rutę. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowała się monstrancja rokokowa z 1775 r. oraz kielich z 1633 r. Już w XXI w. kościół ozdobiony został żyrandolami z rogów jelenich i ołtarzem myśliwskim (wykonanym z trofeów myśliwskich) św. Huberta. Na ścianach klasycystyczne freski z XIX w.[5]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113047
- ↑ Wieś Purda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1066 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ ŻYCIORYS TADEUSZA PEZAŁY.
- ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 311.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 100
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Purda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 305.
- gmina Purda