Przejdź do zawartości

Przedłużanie życia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Przedłużanie życia – hamowanie lub odwracanie procesu starzenia się, aby wydłużyć zarówno maksymalną długość życia, jak i oczekiwane dalsze jego trwanie. Część badaczy oraz osób zainteresowanych przedłużeniem własnego życia uważa, że przyszłe osiągnięcia naukowe w dziedzinie regeneracji tkanek (za pomocą komórek macierzystych, naprawy molekularnej) oraz wymiany narządów (dzięki ksenotransplantacjom) pozwolą ludziom na nieograniczoną długość życia i całkowite odmłodzenie i wyleczenie. Przedłużaniem życia zajmuje się gerontologia eksperymentalna (inaczej gerontologia biomedyczna).

Przeciętna i maksymalna długość życia

[edytuj | edytuj kod]

W procesie starzenia organizm akumuluje uszkodzenia makromolekuł, komórek i organów. Maksymalna długość życia ludzi wynosi około 120 lat, a myszy (najczęściej używanych do doświadczeń nad starzeniem się), około 4 lata. Rozbieżności genetyczne między ludźmi a myszami powodujące taką różnicę mogą polegać na skuteczności naprawy DNA, rodzajach i jakości enzymów przeciwutleniaczy oraz innego tempa wytwarzania rodników.

Przeciętna długość życia w populacji jest zaniżana przez umieralność niemowląt i dzieci, które są często związane z chorobami zakaźnymi i problemami żywieniowymi. W dalszych latach życia czynnikami tymi są choroby i wypadki. Przedłużenie oczekiwanej długości życia można osiągnąć dzięki diecie, ćwiczeniom fizycznym i zdrowemu stylowi życia.

Teoretycznie można by wydłużyć długość życia, zmniejszając tempo uszkodzeń związanych ze starzeniem się, okresowo wymieniając uszkodzone tkanki, metodami nanobiotechnologicznymi.

Obecne strategie zapobiegania starzeniu się

[edytuj | edytuj kod]

Dieta i suplementy

[edytuj | edytuj kod]

Wiele zaleceń sprowadza się do diety i stosowania suplementów jako sposobów na wydłużenie życia, chociaż niewiele z nich zostało poddanych systematycznym testom pod kątem długowieczności. Diety promowane przez zwolenników przedłużania życia bywają sprzeczne, np. dieta paleolityczna i ograniczanie kalorii[1][2][3][4]. Co do stosowania diety niskokalorycznej na naczelnych wyniki są niejednoznaczne. Eksperymenty na rezusach przeprowadzone przez National Institute on Aging nie wykazały przedłużania życia przez dietę niskokaloryczną, natomiast podobne eksperymenty przeprowadzone na University of Wisconsin-Madison wykazały wydłużenie ich życia[5].

Wolnorodnikowa teoria starzenia się utrzymuje, że suplementy przeciwutleniaczy (witamina C, witamina E, koenzym Q, kwas liponowy, karnozyna, acetylocysteina) mogą przedłużać ludzkie życie. Jednak wyniki wielu testów klinicznych wskazują, że suplementy β-karotenu i wysokie dawki witaminy E zwiększają śmiertelność[6]. Inne substancje mające przedłużać życie to oksytocyna, insulina, ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG) i erytropoetyna (EPO). Resweratrol to stymulant sirtuiny, która wydaje się przedłużać życie prostych organizmów, między innymi nicieni[7], oraz krótko żyjących ryb[8].

Zaobserwowano, że niektóre suplementy, w tym selen[9] i cynk[10][11] przedłużały życie szczurów i myszy, jednak nie udowodniono tej zależności u ludzi, zauważono za to istotne efekty toksyczności. Metformina[12] może też wydłużać życie myszy.

Leki

[edytuj | edytuj kod]

U nicieni przedłużenie życia, podobne jakie daje dieta, wywołał antydepresant mianseryna (Tolvon)[13]. Nicienie odżywiały się normalnie i były dobrze odżywione. Hipoteza mówi, że dzięki mianserinie organizm jest oszukiwany i wydaje mu się, że jest na diecie.

Szczurom podawano Fuleren C60, który przedłużył im życie dwukrotnie[14].

Terapia hormonalna

[edytuj | edytuj kod]

W zapobieganiu starzenia się propagowane są terapie hormonalne. Niektóre z nich były krytykowane jako potencjalnie niebezpieczne dla pacjenta i niewykazujące spodziewanych efektów, np. przez American Medical Association[15].

Niedawne badania kliniczne wykazały, że terapia niskimi dawkami hormonu wzrostu u dorosłych z niedoborami tego hormonu zmienia budowę ciała: następuje przyrost masy mięśniowej, ubywa tłuszczu, wzrasta gęstość kości i siła mięśni, poprawiają się parametry układu krążenia (np. maleje ilość cholesterolu LDL) i poprawia się ogólna jakość życia, bez skutków ubocznych[16][17][18]. Zastosowanie hormonu wzrostu jako terapii przeciw starzeniu się opiera się o badania na zwierzętach. Wczesne rezultaty wskazywały, że suplementacja myszy hormonami wzrostu zwiększała przeciętną oczekiwaną długość życia[19]. Kolejne doświadczenia na zwierzętach wykazały, że hormon wzrostu może ogólnie działać jako czynnik skracający maksymalną długość życia; zmodyfikowane genetycznie myszy bez receptora hormonu wzrostu żyły szczególnie długo[20]. Ponadto modele myszy bez czynnika wzrostu opartego na insulinie także żyły wyjątkowo długo i miały niski poziom hormonu wzrostu[20].

Obiecujące odkrycia

[edytuj | edytuj kod]

Stwierdzono, że białko SIRT6 pełni ważną funkcję w naprawianiu DNA[21], co może być ważne w powstrzymaniu starzenia na poziomie komórkowym. Vera Gorbunova stwierdziła, że „nadekspresja białka SIRT6 wydłuża życie myszy”[21].

Proponowane strategie przedłużania życia

[edytuj | edytuj kod]

Nanotechnologia

[edytuj | edytuj kod]

Przyszłe postępy nanomedycyny mogą przedłużać życie poprzez naprawę procesów uważanych za odpowiedzialne za starzenie się. Raymond Kurzweil, futurolog i transhumanista, uważa, że zaawansowane medyczne nanoroboty mogą całkowicie zniwelować efekty starzenia się do roku 2030[22].

Klonowanie i zastępowanie części ciała

[edytuj | edytuj kod]

Część zwolenników przedłużania życia jest zdania, że klonowanie i badania nad komórkami macierzystymi mogą doprowadzić do wytworzenia komórek, części ciała lub nawet całych ciał (klonowanie ludzi), będących identycznymi kopiami pacjenta. W 2008 Departament Obrony Stanów Zjednoczonych rozpoczął program badawczy nad możliwościami wyhodowania części ciała ludzkiego na myszach[23]. Złożone struktury biologiczne, jak stawy i kończyny ssaków, nie zostały jak na razie skopiowane. W połowie XX w. prowadzono eksperymenty nad przeszczepami mózgów psów i małp, jednak nie powiodły się z powodu odrzucania przeszczepów przez organizm i niemożliwości przywrócenia połączeń nerwowych. W 2006 możliwe stało się wszczepianie pęcherzy moczowych wyhodowanych z komórek pacjentów, co okazało się skuteczną terapią chorób pęcherza[24]. Zwolennicy zastępowania części ciała sądzą, że odpowiednie biotechnologie rozwiną się w tym kierunku szybciej, niż inne technologie mające prowadzić do przedłużania życia.

Użycie ludzkich komórek macierzystych, szczególnie zarodkowych, budzi kontrowersje. Zastrzeżenia biorą się zwykle z interpretacji nauk religijnych lub przekonań etycznych. Zwolennicy badań nad komórkami macierzystymi wskazują, że komórki są cały czas naturalnie tworzone i niszczone z różnych powodów. Użycie komórek macierzystych pobranych z pępowiny lub z ciała osoby dorosłej nie powinno budzić kontrowersji[25].

Podobne kontrowersje budzi klonowanie. Część jego zwolenników rozważa tworzenie „pustych” ciał bez świadomości, w celu przeszczepów mózgu.

Krionika

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Krionika.

Dla krioników (zwolenników krioprezerwacji ciała ludzkiego), przechowanie ciała w niskiej temperaturze po śmierci może być „ambulansem” do przyszłości, kiedy to zaawansowana technologia medyczna pozwoli na resuscytację i naprawę uszkodzeń, których dziś medycyna nie jest w stanie wyleczyć. Temperatura krioniczna zapobiegnie rozkładowi ciała na wiele lat, dając medycynie czas na znalezienie leków na wiele chorób, odmłodzenie ciała i odwrócenie uszkodzeń spowodowanych procesem krioprezerwacji.

Krionicy uważają, że śmierć w sensie prawnym nie jest prawdziwą śmiercią, ponieważ zatrzymanie akcji serca i oddychania, które są podstawowymi symptomami umierania, mają miejsce na długo przed śmiercią komórek i tkanek ciała. Nawet w temperaturze pokojowej śmierć komórek może zająć kilka godzin lub nawet dni. Mimo że uszkodzenia neurologiczne zaczynają się 4–6 minut po zatrzymaniu akcji serca, nieodwracalne uszkodzenia pojawiają się dopiero po kilku godzinach[26]. Krionicy przekonują, że szybkie ochłodzenie i wsparcie krążeniowo-oddechowe (nie resuscytacja) natychmiast po stwierdzeniu zgonu może zapobiec śmierci komórek i zachować je na długo w niezmienionym stanie w temperaturze ciekłego azotu (–196 °C). Ludzie, a zwłaszcza dzieci, przeżywali nawet do godziny bez bicia serca, jeśli (w wyniku wypadku) byli zanurzeni w lodowato zimnej wodzie. W jednym przypadku powrót do całkowitego zdrowia nastąpił po spędzeniu 45 minut pod wodą[27]. W celu usprawnienia szybkiej prezerwacji komórek i tkanek, krionicy organizują się w zespoły czuwające przy łóżku osoby umierającej, aby natychmiast po stwierdzeniu zgonu przez lekarza rozpocząć wsparcie krążeniowo-oddechowe i ochładzanie ciała[28].

Żadnego ssaka poddanego krioprezerwacji nie udało się jeszcze przywrócić do życia, chociaż prowadzone doświadczenia ochładzania do temperatur kilku stopni powyżej zera i wypompowywania krwi, po czym wpompowania z powrotem i ogrzania (prowadzone przez Jerry’ego Leafa), zakończyły się sukcesem. Witryfikacja nerki królika, ochłodzenie do temperatury krionicznej, a następnie ogrzanie i przeszczepienie królikowi, także się powiodło. Część naukowców popiera ideę krioniki, opierając się na przewidywanych możliwościach przyszłej nauki i osobliwości technologicznej[29][30]. W 2004 firma 21st Century Medicine otrzymała grant w wysokości $900 000 od Narodowych Instytutów Zdrowia na opracowanie rozwiązań umożliwiających sprawniejsze przeszczepy serca u ludzi[31].

Strategies for Engineered Negligible Senescence

[edytuj | edytuj kod]

Kolejną postulowaną technologią mającą przedłużyć życie jest kombinacja istniejących i przyszłych technologii biochemicznych i genetycznych. Jedno z takich ujęć, Strategies for Engineered Negligible Senescence (SENS) autorstwa biogerontologa Aubreya de Greya, wśród siedmiu punktów strategicznych wymienia walkę z rakiem, terapię komórkową, dodanie nowych enzymów do ciała ludzkiego i przeniesienie mitochondrialnego DNA do jądra komórkowego[32]. Nie ma dowodów naukowych za tym podejściem[33], bywa też nazywane pseudonaukowym ze względu na powoływanie się na nieistniejące jeszcze techniki.

Modyfikacja genetyczna

[edytuj | edytuj kod]

Terapia genowa, w której sztuczne geny zintegrowane są z organizmem w celu zastąpienia zmutowanych lub uszkodzonych genów, to kolejna strategia przyszłości mająca zaradzić starzeniu się[34][35]. Wprowadzenie enzymu katalazy do mitochondrium zaowocowało 20% wzrostem długości życia myszy transgenicznych i poprawą stanu zdrowia myszy zainfekowanych wirusem AAV[36].

Oszukiwanie genów

[edytuj | edytuj kod]

W książce Samolubny gen Richard Dawkins przedstawia oszukiwanie genów jako sposób na przedłużenie życia; gen ma „myśleć”, że ciało jest młode[37]. Dawkins powołuje się tu na ideę, której autorem był Peter Medawar. Nasze ciała składają się z genów, które są aktywowane na przestrzeni naszego życia; niektóre w młodości, inne, kiedy jesteśmy starsi. Przypuszczalnie dzieje się to za sprawą czynników środowiskowych (czym zajmuje się epigenetyka), a zmiany wywołane aktywacją tych genów mogą mieć skutki śmiertelne. Jest statystycznie pewne, że im jesteśmy starsi, tym więcej posiadamy śmiertelnych genów, które aktywują się na starość, a nie w młodości. Wobec tego, aby przedłużyć życie, powinniśmy móc zapobiec włączaniu się tych genów, poprzez „zidetyfikowanie zmian w wewnętrznym środowisku chemicznym ciała zachodzących w trakcie starzenia się... i symulowanie zewnętrznych cech chemicznych młodego ciała” („identifying changes in the internal chemical environment of a body that take place during aging... and by simulating the superficial chemical properties of a young body”)[38].

Historia przedłużania życia i ruchu na rzecz przedłużania życia

[edytuj | edytuj kod]

W 1970 w wyniku działań Denhama Harmana, twórcy wolnorodnikowej teorii starzenia się, powstała American Aging Association. Harman chciał stworzyć organizację biogerontologów, badającą i szerzącą wśród zainteresowanych naukowców informacje na temat przedłużania życia ludzkiego.

W 1976 futurolodzy Joel Kurtzman i Philip Gordon napisali książkę No More Dying. The Conquest Of Aging And The Extension Of Human Life (ISBN 0-440-36247-4), będącą pierwszą popularną pozycją na temat przedłużania ludzkiego życia. W konsekwencji Kurtzman został zaproszony do rozmów w House Select Committee on Aging, pod przewodnictwem Claude Pepper z Florydy, na temat wpływu przedłużania życia na system ubezpieczeń społecznych.

W 1980 Saul Kent wydał książkę The Life Extension Revolution (ISBN 0-688-03580-9) i założył firmę non-profit produkującą odżywki i witaminy i prowadzącą badania, Life Extension Foundation. Life Extension Foundation wydaje dwumiesięcznik Life Extension Magazine. Wydana w 1982 książka Life Extension: A Practical Scientific Approach (ISBN 0-446-51229-X) autorstwa Durka Pearsona i Sandy Shaw spopularyzowała hasło „life extension”.

 Osobny artykuł: Dieta CRON.

W 1983 Roy Walford, zwolennik przedłużania życia i gerontolog, wydał popularną książkę pt. Maximum Lifespan. W 1988 Walford i jego student Richard Weindruch podsumowali ich badania nad możliwościami diety ograniczającej kalorie w kierunku wydłużenia życia gryzoni w książce The Retardation of Aging and Disease by Dietary Restriction (ISBN 0-398-05496-7). Od czasów prac Clive’a McCaya w latach 30. XX w. wiadomo było, że ograniczenie kalorii może wydłużyć życie gryzoni. Jednak to Walford i Weindruch szczegółowo opisali to zjawisko pod względem naukowym. Walford stosował własną dietę na sobie samym. Spodziewał się dożyć 120 lat (wydał książkę The 120 Year Diet), jednak zmarł w wieku 79 lat z powodu komplikacji związanych ze stwardnieniem zanikowym bocznym[39].

Pieniądze wygenerowane przez non-profit Life Extension Foundation pozwoliły Saulowi Kentowi sfinansować Alcor Life Extension Foundation, jedną z największych na świecie organizacji krionicznych. Ruch krioniczny zapoczątkowała w 1962 książka Roberta Ettingera, The Prospect of Immortality (Perspektywa nieśmiertelności). W latach 60. Saul Kent był współzałożycielem Cryonics Society of New York. Alcor stał się szeroko znany w 2002, kiedy rodzina poddanej krioprezerwacji gwiazdy futbolu, Teda Williamsa, na drodze sądowej ustalała, czy ted Williams życzył sobie być poddany krioprezerwacji, czy nie.

Prawne nieporozumienia między amerykańską Agencją Żywności i Leków (FDA) i Life Extension Foundation doprowadziły do procesów sądowych i zajęcia mienia. W 1991 Saul Kent i Bill Faloon, kluczowi ludzie fundacji, zostali aresztowani. LEF oskarżyła FDA o „powtarzanie Holocaustu” i „zachowywanie się jak gestapo”, poprzez nakładanie ograniczeń co do sposobów marketingu produktów żywieniowych[40].

W 1992 powołano American Academy of Anti-Aging Medicine (A4M), aby wydzielić specjalność medyczną zapobiegania starzeniu się z ogólnej geriatrii i być miejscem pracy dla lekarzy nią zainteresowanych. Jednak American Board of Medical Specialties nie uznaje ani medycyny zapobiegającej starzeniu się, ani celów A4M’s[41].

Etyka i polityka przedłużania życia

[edytuj | edytuj kod]

Leon Kass, przewodniczący amerykańskiej President’s Council on Bioethics w latach 2001–2005, wyrażał wątpliwość, czy potencjalne nasilenie problemów przeludnienia nie czyni przedłużania życia nieetycznym[42]. Sprzeciwia się przedłużaniu życia, mówiąc:

zwykłe pożądanie wydłużonego czasu życia dla siebie samych jest zarówno oznaką naszej niezdolności otwarcia się na prokreację ani żaden wyższy cel ... pragnienie wydłużenia młodości jest nie tylko dziecinnym pragnieniem skonsumowania życia i posiadania go nadal; jest też wyrazem dziecinnego i narcystycznego życzenia sprzecznego z poświęceniem dla potomności.
simply to covet a prolonged life span for ourselves is both a sign and a cause of our failure to open ourselves to procreation and to any higher purpose ... [The] desire to prolong youthfulness is not only a childish desire to eat one’s life and keep it; it is also an expression of a childish and narcissistic wish incompatible with devotion to posterity[43].

John Harris, były redaktor naczelny Journal of Medical Ethics, uważa, że dopóki życie jest warte życia, zdaniem samej osoby zainteresowanej, mamy silny moralny imperatyw ratowania życia, a wobec tego rozwijać terapie przedłużające życie i oferować je tym, którzy tego pragną[44].

Transhumanistyczny filozof Nick Bostrom jest zdania, że wszelkie postępy technologiczne w przedłużaniu życia muszą być dostępne dla każdego, a nie dla uprzywilejowanej mniejszości[45]. W przypowieści zatytułowanej The Fable of the Dragon-Tyrant („Bajka o smoku tyranie”) Bostrom przedstawia śmierć jako smoka żądającego ofiar z ludzi. Po długiej debacie między tymi, którzy uważają smoka za część życia, a tymi, którzy uważają, że można i trzeba go zniszczyć, smok zostaje w końcu zabity. Bostrom uważa, że brak działań politycznych doprowadził do wielu niepotrzebnych śmierci[46].

Starzenie się jako choroba

[edytuj | edytuj kod]

Część naukowców kwestionuje traktowanie starzenia się jako choroby. Leonard Hayflick, który udowodnił, że fibroblasty są ograniczone do około 50 podziałów komórek, uważa, że starzenie się jest nieuniknioną konsekwencją entropii. Hayflick i inny biogerontolog, Jay Olshansky, oraz Bruce Carnes zdecydowanie skrytykowali przemysł produktów mających zapobiegać starzeniu za według nich bogacenie się na sprzedaży suplementów o nieudowodnionym działaniu[47].

Większość organizacji medycznych i pracowników służby zdrowia nie uważa starzenia się za chorobę. David Sinclair mówi: Nie uważam starzenia się za chorobę, tylko za zbiór dość przewidywalnych chorób spowodowanych pogarszaniem się stanu ciała[48]. Jako dwa główne argumenty przedstawia się, że starzenie się jest zarówno nieuniknione, jak i powszechne, podczas gdy choroby takie nie są[49]. Nie każdy się z tym zgadza. Harry R. Moody, dyrektor działu Academic Affairs w American Association of Retired Persons (Amerykańskie Stowarzyszenie Emerytów), zauważa, że to, co nazywamy normą i chorobą, bardzo zależy od kontekstu historycznego[50]. David Gems, Assistant Director w Institute of Healthy Ageing (Instytut Zdrowego Starzenia się), twierdzi, że starzenie się powinno być uważane za chorobę[51]. W odpowiedzi na argument powszechności starzenia się David Gems mówi, że jest to błędne podejście tak samo jak nieuważanie rasy basenji za psy, ponieważ nie szczekają[52]. Ze względu na powszechność starzenia się nazywa je „szczególnym rodzajem choroby”. W 1954 Robert M. Perlman ukuł na opisanie starzenia się terminy aging syndrome (zespół starzenia się) i disease complex (zespół chorobowy)[53].

Dyskusja nad ujęciem starzenia się jako choroby lub nie ma ważne implikacje. Mogłaby działać jako stymulator dla firm farmaceutycznych pracujących nad terapiami przedłużającymi życie. Mogłaby też doprowadzić do ostrzejszych regulacji ze strony FDA. Obecnie w Stanach Zjednoczonych zapobieganie starzeniu się jest traktowane jako medycyna kosmetyczna, dla której przepisy są łagodniejsze niż dla leków[52][54].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Frassetto, LA; Schloetter, M; Mietus-Synder, M; Morris, RC; Sebastian, A. Metabolic and physiologic improvements from consuming a paleolithic, hunter-gatherer type diet. „European Journal of Clinical Nutrition”. 63 (8), s. 947–955, luty 2009. DOI: 10.1038/ejcn.2009.4. PMID: 19209185. 
  2. ↑ Schumacher, B; van der Pluijm, I; Moorhouse, MJ; et al. Delayed and accelerated aging share common longevity assurance mechanisms. „PLoS Genetics”. 4 (8), s. e1000161, 2008. DOI: 10.1371/journal.pgen.1000161. PMID: 18704162. PMCID: PMC2493043. 
  3. ↑ Chen, J; Velalar, CN; Ruan, R. Identifying the changes in gene profiles regulating the amelioration of age-related oxidative damages in kidney tissue of rats by the intervention of adult-onset calorie restriction. „Rejuvenation Research”. 11 (4), s. 757–763, sierpień 2008. DOI: 10.1089/rej.2008.0718. PMID: 18710334. 
  4. ↑ Jönsson, T; Ahrén, B; Pacini, G; et al. A Paleolithic diet confers higher insulin sensitivity, lower C-reactive protein and lower blood pressure than a cereal-based diet in domestic pigs. „Nutrition & Metabolism”. 3, s. 39, 2006. DOI: 10.1186/1743-7075-3-39. PMID: 17081292. PMCID: PMC1635051. 
  5. ↑ Mniejsze spożycie kalorii nie przedłuża życia?
  6. ↑ MD, DrMedSci Goran Bjelakovic i inni, Mortality in Randomized Trials of Antioxidant Supplements for Primary and Secondary Prevention, a Systematic Review and Meta-analysis, t. 297, JAMA, 2007, s. 842–857 (ang.).
  7. ↑ Resveratrol Longevity Science Makes Dramatic U-Turn, But Resveratrol Supplements Remain Unchanged. Resveratrol Partners, 10 września 2008. [dostęp 2011-08-08].
  8. ↑ Valenzano, DR; Terzibasi, E; Genade, T; Cattaneo, A; Domenici, L; Cellerino, A. Resveratrol prolongs lifespan and retards the onset of age-related markers in a short-lived vertebrate. „Current Biology”. 16 (3), s. 296–300, luty 2006. DOI: 10.1016/j.cub.2005.12.038. PMID: 16461283. 
  9. ↑ Schroeder, HA; Mitchener, M. Selenium and tellurium in rats: effect on growth, survival and tumors. „The Journal of Nutrition”. 101 (11), s. 1531–1540, 1 listopada 1971. PMID: 5124041. 
  10. ↑ Mocchegiani, E; Santarelli, L; Tibaldi, A; et al. Presence of links between zinc and melatonin during the circadian cycle in old mice: effects on thymic endocrine activity and on the survival. „Journal of Neuroimmunology”. 86 (2), s. 111–122, czerwiec 1998. DOI: 10.1016/S0165-5728(97)00253-1. PMID: 9663556. 
  11. ↑ Mocchegiani, E; Santarelli, L; Muzzioli, M; Fabris, N. Reversibility of the thymic involution and of age-related peripheral immune dysfunctions by zinc supplementation in old mice. „International Journal of Immunopharmacology”. 17 (9), s. 703–718, wrzesień 1995. DOI: 10.1016/0192-0561(95)00059-B. PMID: 8582782. 
  12. ↑ Anisimov, VN; Berstein, LM; Egormin, PA; et al. Effect of metformin on life span and on the development of spontaneous mammary tumors in HER-2/neu transgenic mice. „Experimental Gerontology”. 40 (8–9), s. 685–693, 2005. DOI: 10.1016/j.exger.2005.07.007. PMID: 16125352. 
  13. ↑ Szczęśliwy robak żyje dłużej.
  14. ↑ Fuleryt może wydłużyć nasze życie dwukrotnie – GeekWeek.pl. geekweek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-25)].
  15. ↑ Bruce Japsen: AMA report questions science behind using hormones as anti-aging treatment. The Chicago Tribune, 15 czerwca 2009. [dostęp 2009-07-17].
  16. ↑ Alexopoulou O, Abs R, Maiter D. Treatment of adult growth hormone deficiency: who, why and how? A review. „Acta Clinica Belgica”. 65 (1), s. 13–22, 2010. PMID: 20373593. 
  17. ↑ Ahmad AM, Hopkins MT, Thomas J, Ibrahim H, Fraser WD, Vora JP. Body composition and quality of life in adults with growth hormone deficiency; effects of low-dose growth hormone replacement. „Clinical Endocrinology”. 54 (6), s. 709–717, czerwiec 2001. DOI: 10.1046/j.1365-2265.2001.01275.x. PMID: 11422104. 
  18. ↑ Savine R, Sönksen P. Growth hormone – hormone replacement for the somatopause?. „Hormone Research”. 53 (Suppl 3), s. 37–41, 2000. DOI: 10.1159/000023531. PMID: 10971102. 
  19. ↑ Khansari, DN; Gustad, T. Effects of long-term, low-dose growth hormone therapy on immune function and life expectancy of mice. „Mechanisms of Ageing and Development”. 57 (1), s. 87–100, styczeń 1991. DOI: 10.1016/0047-6374(91)90026-V. PMID: 2002700. 
  20. ↑ a b MS Bonkowski i inni, Long-lived growth hormone receptor knockout mice show a delay in age-related changes of body composition and bone characteristics, „The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences”, 61 (6), 2006, s. 562–7, PMID: 16799137 [zarchiwizowane z adresu 2009-09-17].
  21. ↑ a b Researchers Find a Protein That Helps DNA Repair in Aging Cells: Rochester News.
  22. ↑ Ray Kurzweil: The Singularity Is Near. New York City: Viking Press, 2005. ISBN 978-0-670-03384-3. OCLC 57201348.
  23. ↑ Donald Melanson: DoD establishes institute tasked with regrowing body parts. Engadget, 22 kwietnia 2008. [dostęp 2011-08-08]. (ang.).
  24. ↑ Roxanne Khamsi: Bio-engineered bladders successful in patients. New Scientist, 4 kwietnia 2006. [dostęp 2011-08-08]. (ang.).
  25. ↑ Steven Reinberg: Embryonic-Like Stem Cells Found in Umbilical Cord Blood. HealthDay Reporter, 17 sierpnia 2005. [dostęp 2011-08-08].
  26. ↑ Garcia, JH; Liu, KF; Ho, KL. Neuronal necrosis after middle cerebral artery occlusion in Wistar rats progresses at different time intervals in the caudoputamen and the cortex. „Stroke”. 26 (4), s. 636–642; discussion 643, 1 kwietnia 1995. PMID: 7709411. 
  27. ↑ Perk, L; Borger van de Burg, F; Berendsen, HH; van’t Wout, JW. Full recovery after 45 min accidental submersion. „Intensive Care Medicine”. 28 (4), s. 524, kwiecień 2002. DOI: 10.1007/s00134-002-1245-2. PMID: 11967613. 
  28. ↑ Comprehensive Member Standby. [dostęp 2011-08-08]. (ang.).
  29. ↑ Scientists’ Open Letter on Cryonics. [dostęp 2011-08-08]. (ang.).
  30. ↑ Advances in Cryonics. [dostęp 2010-12-14].
  31. ↑ NIH grant to be used for heart preservation research. NewsRx, 31 października 2004. [dostęp 2011-08-08]. (ang.).
  32. ↑ Aubrey de Grey, Michael Rae: Ending Aging: The Rejuvenation Breakthroughs that Could Reverse Human Aging in Our Lifetime. New York City: St. Martin’s Press, 2007. ISBN 978-0-312-36706-0. OCLC 132583222.
  33. ↑ Huber Warner i inni, Science fact and the SENS agenda. What can we reasonably expect from ageing research?, „EMBO Reports”, 6 (11), 2005, s. 1006–8, DOI: 10.1038/sj.embor.7400555, PMID: 16264422, PMCID: PMC1371037.
  34. ↑ Rodolfo G. Goya, Federico Bolognani, Claudia B. Hereñú, Omar J. Rimoldi. Neuroendocrinology of Aging: The Potential of Gene Therapy as an Interventive Strategy. „Gerontology”. 47 (168–173), s. 168, 2001-01-08. DOI: 10.1159/000052792. 
  35. ↑ S.I.S. Rattan, Singh, R. Progress & Prospects: Gene therapy in aging. „Gene Therapy”. 16 (3–9), s. 3–9, 2008-10-22. DOI: 10.1038/gt.2008.166. PMID: 19005494. [dostęp 2009-11-18]. 
  36. ↑ USA: Ectopic Catalase Expression in Mitochondria by Adeno-Associated Virus Enhances Exercise Performance in Mice. Ncbi.nlm.nih.gov. [dostęp 2010-11-04].
  37. ↑ Richard Dawkins: The Selfish Gene. New York: Oxford University Press, 1976, 2006, s. 41–42. ISBN 978-0-19-929115-1.
  38. ↑ Richard Dawkins: The Selfish Gene. New York: Oxford University Press, 1976, 2006, s. 42. ISBN 978-0-19-929115-1.
  39. ↑ Stephen Laifer: Dr. Roy Walford, Anti-Aging Research Pioneer. Life Extension Magazine, październik 2004. [dostęp 2011-08-08].
  40. ↑ Ty Clevenger. Internet pharmacies: cyberspace versus the regulatory state. „Journal of Law and Health”, lato 2000. [dostęp 2011-08-08]. (ang.). 
  41. ↑ Alex Kuczynski: Anti-Aging Potion Or Poison?. The New York Times, 12 kwietnia 1998. [dostęp 2011-08-08]. (ang.).
  42. ↑ Simon Smith: Killing Immortality. Betterhumans, 3 grudnia 2002. [dostęp 2009-07-17]. (ang.).
  43. ↑ Leon Kass: Toward a more natural science: biology and human affairs. New York City: Free Press, 1988, s. 316. ISBN 978-0-02-918340-3. OCLC 11677465.
  44. ↑ Harris J.: Enhancing Evolution: The ethical case for making better people. New Jersey: Princeton University Press, 2007.
  45. ↑ John Sutherland: The ideas interview: Nick Bostrom. The Guardian, 9 maja 2006. [dostęp 2009-07-17].
  46. ↑ Bostrom, N. The Fable of the Dragon-Tyrant. „Journal of Medical Ethics”. 31 (5), s. 273–277, maj 2005. DOI: 10.1136/jme.2004.009035. PMID: 15863685. PMCID: PMC1734155. 
  47. ↑ SJ Olshansky, L Hayflick, BA Carnes. Position statement on human aging. „The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences”. 57 (8), s. B292–7, 1 sierpnia 2002. PMID: 12145354. 
  48. ↑ Hayden EC. A new angle on ‘old’. „Nature”. 450, s. 603–603, 2007. 
  49. ↑ Hamerman D.: Geriatric Bioscience: The link between aging&disease. Maryland: The Johns Hopkins University Press, 2007.
  50. ↑ Moody HR, Who’s afraid of life extension?, t. 25, Generations, luty 2001, s. 33–37.
  51. ↑ David Gems, Aging: To Treat, or Not to Treat? The possibility of treating aging is not just an idle fantasy, „American Scientist”, 99 (4), 2011, s. 278–80, DOI: 10.1511/2011.91.278.
  52. ↑ a b Gems D., Tragedy and delight: the ethics of decelerated ageing, t. 366, Phil Trans R Soc B, 2011, s. 108–112.
  53. ↑ Perlman RM., The aging syndrome, t. 2, J Am Geriatr Soc, 1954, s. 123–129.
  54. ↑ Mehlman MJ i inni, Anti-aging medicine: can consumers be better protected?, t. 44, Gerontologist, 2004, s. 304–310.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Wybrana literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • The Biology of Life Span: A Quantitative Approach, Leonid A. Gavrilov & Natalia S. Gavrilova, (1991), New York: Harwood Academic Publisher, ISBN 3-7186-4983-7.
  • Fantastic Voyage: The Science Behind Radical Life Extension Raymond Kurzweil i Terry Grossman, MD. Rodale, 2004, 452 str., ISBN 1-57954-954-3.
  • Life Extension. A Practical Scientific Approach. Adding Years to Your Life and Life to Your Years, Durk Pearson i Sandy Shaw, Warner Books, 1982, 858 str., ISBN 0-446-51229-X.
  • The Life Extension Companion. The Latest Breakthroughs in Health Science, Durk Pearson i Sandy Shaw, Warner Books, 1984, 430 pages, ISBN 0-446-51277-X.
  • Saul Kent, The Life Extension Revolution: The Definitive Guide to Better Health, Longer Life, and Physical Immortality, wyd. 1st ed, New York: Morrow, 1980, ISBN 0-688-03580-9, OCLC 5310032.
  • The Long Tomorrow, Michael Rose, Oxford University Press, 2005, ISBN 0-19-517939-0.
  • No More Dying. The Conquest Of Aging And The Extension Of Human Life, Joel Kurtzman i Phillip Gordon, Dell 1976, 252 str., ISBN 0-440-36247-4.
  • Stop Aging Now! The Ultimate Plan For Staying Young & Reversing The Aging Process. Based On Cutting-Edge Research Revealing The Amazing Anti-aging Powers Of Supplements, Herbs, & Food, Jean Carper, Harper Perennial, 1995, 372 str., ISBN 0-06-098500-3 – polski tytuł Stop starzeniu!
  • Your Personal Life-Extension Program. A Practical Guide to the New Science That Can Make You Stronger, Smarter, Sexier, More Energetic, and More Youthful, Saul Kent, Morrow, 1985, 384 str., ISBN 0-688-00629-9.

Czasopisma naukowe

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Transhumanizm
Technologie
Idee
Postacie
Organizacje
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przedłużanie_życia&oldid=74700436”