Poturzyn (gmina)

Poturzyn
	gmina wiejska
	1919–54
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: lubelskie (II RP); (1940–44: dystrykt lubelski); 1944–54: lubelskie
Powiat	1919–39: tomaszowski; 1940–44: hrubieszowski; 1944–54: tomaszowski
Siedziba	Poturzyn
Populacja (1946); • liczba ludności	; 414
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	8
brak współrzędnych

Poturzyn – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku^[3]^[4] w woj. lubelskim. Siedzibą władz gminy był Poturzyn^[5].

Gmina Poturzyn była jedną z 13 gmin wiejskich powiatu tomaszowskiego guberni lubelskiej^[6]. W 1919 roku gmina weszła w skład woj. lubelskiego. Była to najdalej na wschód położona gmina powiatu tomaszowskiego o silnie rozczłonkowanej granicy z powiatem hrubieszowskim (z gminami Mircze, Kryłów i Dołhobyczów)^[5]^[7].

Pod okupacją niemiecką włączona do powiatu hrubieszowskiego w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa^[8]. Równocześnie administracja okupacyjna wyrównała silnie rozczłonkowaną granicę gminy Poturzyn z gminami Miętkie i Kryłów. Do gminy Poturzyn włączono w 1940 roku gromady Dąbrowa, Radostów, Wiszniów, Wiszniów Duży i Wiszniów Mały, położone w odległej odnodze gminy Miętkie (do 1936 w gminie Mircze) oraz gromadę Wereszyn, położoną w odległej odnodze gminy Kryłów. Utworzono też nową gromadę Witków-Kolonia. Równocześnie położone na samym południu gminy Poturzyn gromady Radków i Radków-Kolonia włączono do gminy Telatyn, którą także przeniesiono z powiatu tomaszowskiego do powiatu hrubieszowskiego, a położoną w dalekiej północnej odnodze gminy Poturzyn gromadę Wólka Poturzyńska włączono do gminy Dołhobyczów w powiecie hrubieszowskim^[9].

Po wojnie powrócono właściwie do stanu administracyjnego sprzed wojny, a gmina Poturzyn wróciła do reaktywowanego powiatu tomaszowskiego. Spośród hitlerowskich zmian administracyjnych jedynie gromady Radków i Radków-Kolonia pozostały w gminie Telatyn, natomiast gromada Wereszyn nie powróciła do gminy Kryłów, lecz włączono ją do gminy Dołhobyczów. Zniesiono też gromady Nowosiółki-Kolonia, Wasylów-Kolonia i Witków-Kolonia^[10]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina składała się z 8 gromad: Marysin, Nowosiółki, Poturzyn, Suszów, Wasylów, Witków, Wólka Poturzyńska i Żabcze^[11].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[12]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[13].

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Spis ludności z 14 lutego 1946 roku
↑ do 28 września 1954 roku
↑ Akta Gminy Poturzyn – Archiwum Państwowe w Zamościu. [dostęp 2008-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Powiat tomaszowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 377 .
↑ Po odłączeniu gminy Dołhobyczów od powiatu tomaszowskiego w 1905 roku i przyłączeniu jej do powiatu hrubieszowskiego
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das GG
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[2] Spis ludności z 14 lutego 1946 roku

[3] 28 września 1954 roku

[4] Akta Gminy Poturzyn – Archiwum Państwowe w Zamościu. [dostęp 2008-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].

[gus-5] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[6] Powiat tomaszowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 377 .

[7] Po odłączeniu gminy Dołhobyczów od powiatu tomaszowskiego w 1905 roku i przyłączeniu jej do powiatu hrubieszowskiego

[8] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG

[9] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das GG

[10] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[11] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[12] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[13] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[a-14] za II RP w pow. rawskim

[a-15] w 1940 pozbawione praw miejskich przez okupanta, w 1945 nie uznane za miasto przez władze polskie

[b-16] 1951 w ZSRR

[c-17] większa część przeszła do ZSRR

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[A]

[B]

[C]

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1912) gubernia chełmska (1912–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–1939) woj. lubelskie (PRL) (1945–1975)
Miasta	Jarczów (do 1870) Komarów (do 1870) Łaszczów (do 1870) Tomaszów (Lubelski) (do 1940 → i ← od 1944) Tyszowce (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975)	Bełżec^[A] (← 1944–54) Czerkasy (1874–1922) Dołhobyczów (do 1905 →) Jarczów (do 1940 → i ← od 1944) Komarów(-Osada) (do 1940 → i ← od 1944) Kotlice (do 1940 → i ← 1944–54) Krynice (do 1940 → i ← od 1944) Lubycza Królewska^[A] (← od 1945) Łaszczów (do 1874; 1922–40 → i ← od 1944) Machnów (1951–1954) Majdan Górny (do 1940 → i ← 1944–54) Majdan Sopocki (← 1923–40 → i ← 1944–54) Pasieki (1915–1940 → i ← 1944–54) Rogoźno (do 1874) Poturzyn (do 1940 → i ← 1944–54) Rachanie (do 1940 → i ← od 1944) Susiec (od 1973) Tarnawatka (do 1940 → i ← od 1944) Tarnoszyn (← 1945–1951) Telatyn (do 1940 → i ← od 1944) Tomaszów (1874–1915) Tomaszów Lubelski (od 1973) Tyszowce (do 1940 → i ← od 1944) Uhnów (← 1944–51) Ulhówek (od 1951)
Gromady (1954–72)	Antoniówka (1954–61) Bełżec (1954–72) Ciotusza Nowa (1954–59) Czartowiec (1954–59) Dobużek (1954–57) Dyniska (1954–59) Dzierążnia (1954–68) Gródek (1954–61) Hrebenne (1954–59) Jarczów (1954–72) Kazimierówka (1954–59) Komarów (1954–59) Komarów-Osada (1954–72) Korczmin (1954–57) Kotlice (1954–57 →) Krynice (1954–72) Kunki (1954–58) Lubycza Królewska (1954–72) Łaszczów (1954–72) Łosiniec (1954–61) Łykoszyn (1954–58) Machnów (1954–68) Majdan Górny (1954–68) Majdan Sopocki (1954–72) Majdan Wielki (1954–59 →) Niemirówek (1954–59) Niewirków (1954–57 →) Nowosiółki (1954–61) Paary (1954–59) Perespa (1954–72) Podhorce (1954–61) Posadów (1954–57) Rachanie (1954–72) Ruda Wołoska (1954–59) Skwarki (1954–61) Susiec (1962–72) Szarowola (1954–61) Tarnawatka (1954–72) Telatyn (1954–72) Tomaszów (1954–72) Tymin (1954–58) Typin (1962–72) Tyszowce (1954–72) Ulhówek (1954–72) Wieprzów Tarnawacki (1954–59) Wożuczyn (1954–72) Wólka Pukarzowska (1954–68) Zimno (1954–59) Zubowice (1954–59) Żurawce (1954–58)

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867−1912) gubernia chełmska (1912−15) gubernia lubelska (1915−1918) woj. lubelskie (II RP) (1919−39) dystrykt lubelski (1939−44) woj. lubelskie (PRL) (1944−75)
Miasta	Bełz (← 1940^[A]^[B]) Dubienka (do 1939^[A]) Grabowiec (do 1870) Horodło (do 1870) Hrubieszów Kryłów (do 1870) Uchanie (do 1870)
Gminy wiejskie (1867−1954 i 1973−75)	Bełz (← 1940−51^[C]) Białopole (od 1877) Chłopiatyn (1951−54) Chorobrów (← 1940−51 →) Dołhobyczów (← od 1905) Dubienka (od 1939) Dziekanów (1918−1936) Grabowiec Horodło (od 1877) Hrubieszów (do 1918) Hrubieszów (od 1973) Hulcze (1951−54) Jarosławiec (do 1925) Kozodawy (do 1877) Kryłów (do 1954) Krystynopol (← 1940−51 →) Miączyn Mieniany (1877−1954) Miętkie (do 1954) Mircze (do 1936 i od 1973) Mołodiatycze (do 1954) Moniatycze (do 1954) Ornatowice (do 1868) Poturzyn ← 1940–44 → Strzelce (do 1877) Strzyżów (do 1877) Tarnoszyn (← 1940–45 →) Telatyn ← 1940–44 → Trzeszczany (od 1973) Uchanie (od 1925) Waręż (← 1940−51^[C]) Werbkowice
Gromady (1954−72)	Białopole (1954−72) Chłopiatyn (1954−61) Czerniczyn (1954−72) Dołhobyczów (1954−72) Drohiczany (1954−59) Dubienka (1954−72) Dziekanów (1954−72) Gdeszyn (1954−61) Gozdów (1954−68) Grabowiec (1954−72) Horodło (1954−72) Horyszów (1954−61) Hostynne (1954−72) Hulcze (1954−72) Jarosławiec (1954−61) Kopyłów (1954−61) Kozodawy (1954−59) Kryłów (1954−72) Małków (1956−59) Matcze (1954−59) Miączyn (1954−72) Miętkie (1954−61) Mircze (1954−72) Modryń (1954−59) Mojsławice (1954−59) Mołodiatycze (1954−68) Mołożów (1956−61) Moniatycze (1954−72) Nieledew (1954−68) Oszczów (1954−59) Raciborowice (1954−61) Rogatka (1954−59) Siedliszcze (1954−61) Skomorochy Małe (1954−68) Skryhiczyn (1954−61) Stara Wieś (1962−72) Stefankowice (1954−68) Strzyżów (1954−72) Szychowice (1954−56) Szystowice (1954−59) Ślipcze (1954−61) Świdniki (1954−61) Teptiuków (1954−61) Teratyn (1954−68) Terebiniec (1954−59) Trzeszczany (1954−61) Trzeszczany (1969−72) Tuczapy (1954−56) Tuczępy (1954−59) Turkowice (1954−72) Uchanie (1954−72) Werbkowice (1954−72) Wiszniów (1954−61) Zawalów (1954−59) Zosin (1954−59) Żniatyn (1954−59)