Piorunkowice
wieś | |
Kościół św. Michała Archanioła | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
230–270[2] m n.p.m. |
Liczba ludności (2011) |
206[3] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
48-200[4] |
Tablice rejestracyjne |
OPR |
SIMC |
0502693 |
Położenie na mapie gminy Prudnik | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego | |
50°24′11″N 17°30′53″E/50,403056 17,514722[1] |
Piorunkowice (niem. Schweinsdorf, łac. Perunchovitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Ścinawa Niemodlińska.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 206 osób[6].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Korfantów. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Ścinawa Niemodlińska.
Środowisko naturalne
[edytuj | edytuj kod]W Piorunkowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Piorunkowic wynoszą 610 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa wywodzi się od słowiańskiej nazwy określającej zjawisko atmosferyczne piorun. W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Perunchovitz[10][11]. Miejscowość nosiła również niemiecką nazwę Schweinsdorf. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Świątniki[12]. 9 września 1947 nadano miejscowości nazwę Piorunkowice[13].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze wzmianki dotyczące Piorunkowic pochodzą z XIII wieku. Wieś była częścią księstwa opolskiego. Wzdłuż pobliskiej rzeki Ścinawa Niemodlińska przebiegała granica między ziemiami Piastów opolskich a włościami biskupów wrocławskim[14]. Pierwsza wzmianka o zamku „Gryżów” w Piorunkowicach pochodzi z 1358. Według Zbigniewa Bereszyńskiego, zamek zbudowany został w okresie kolonizacji miejscowych terenów pod koniec XIII wieku[15]. Piorunkowicki zamek otrzymał nazwę „Gryżów” od sąsiedniej wsi Gryżów, która leżała na drugim brzegu rzeki i była częścią dóbr kościelnych[14].
Z dokumentu datowanego na 26 lutego 1337 pochodzi pierwsza wzmianka o kasztelanie zamku w Piorunkowicach – Jaśku (Jenchin). Zamek, wraz z Piorunkowicami, był celem częstych ataków w czasie wojen husyckich. W 1428 został spalony przez husytów, a dwa lata później twierdzę zniszczyły biskupie wojska księstwa nyskiego[14].
Książę Bolko V, pan księstwa głogówecko-prudnickiego, jeszcze przed 1432, przekazał wieś i zrujnowany zamek krewnym swojej żony (Elżbieta Granowska, pasierbica króla Polski Władysława II Jagiełły) z rodu Beessów. Piorunkowice pozostały w rękach Beessów do XVI wieku. W 1556 bracia Kasper, Ulryk i Jan von Gellhorn z Osieka Grodkowskiego kupili Piorunkowice od Kaspra von Plücklera[14]. Następnie, w 1580 Ulryk odsprzedał miejscowość Jerzemu von Senitz z Rudziczki. W dokumencie z 1590 wspomniana jest Magdalena Bees, wdowa po Jerzym von Senitz – ostatni związek rodu Beessów z Piorunkowicami. W 1589 lub 1590 bracia Baltazar, Jerzy i Krzysztof Mettich zakupili Piorunkowice i dwa folwarki w Rudziczce. W XVII lub XVIII wieku Mettichowie wznieśli pałac w Piorunkowicach. W 1623 Marianna von Mettich wniosła Piorunkowice w wianie hrabiemu Janowi Arbogastowi von und zu Annaberg, ten jednak zmarł w 1645 bezpotomnie, przez co wieś wróciła do rodziny Mettichów[16].
Hrabia Jan Józef von Mettich w 1724 sprzedał majątek Radzie Miejskiej Prudnika. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18].
Rada Miejska Prudnika w 1819, ponosząc koszty wojenne, sprzedała Piorunkowice kupcowi Hohlmannowi ze Świdnicy[19]. Od 1838 do 1945 wieś należała do rodziny Wessel[16]. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego w XIX wieku katolicy z Piorunkowic należeli do parafii w Ścinawie Małej[20]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dzielonym w słup po prawej lemiesz, po lewej wieżę zamkową, a w otoku napis: GEMEINDEVORSTEHER IN SCHWEINSDORF / KR. NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Piorunkowice / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[21].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 319 mieszkańców Piorunkowic wszyscy posługiwali się językiem niemieckim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Piorunkowice znalazły się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[22].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Wówczas w Piorunkowicach została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.
W latach 1945–1950 Piorunkowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Rudziczka[24], a w latach 1954–1972 do gromady Rudziczka[25].
Po 1945 w dworze w Piorunkowicach mieściła się siedziba Stadniny Koni, a w latach 70. Rolnicza Spółka Produkcyjna. 17 stycznia 1947 w Piorunkowicach została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej[26]. 15 maja 1999 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej[27]. W 2002 Piorunkowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[28].
W latach 70. XX wieku powstał plan utworzenia zbiornika wodnego na Ścinawie Niemodlińskiej między Piorunkowicami, Ścinawą Małą, Ścinawą Nyską, i lasem koło Rudziczki. W 2018 podjęto ponowne starania realizacji planu[29]. W 2020 gminy Korfantów i Prudnik rozpoczęły współpracę w sprawie ujęcia budowy zbiornika ścinawsko-piorunkowickiego w rządowym programie przeciwdziałania niedoborowi wody[30].
Mieszkańcy
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej[31].
Liczba mieszkańców wsi
[edytuj | edytuj kod]- 1793 – 185[32]
- 1861 – 437[33]
- 1871 – 407[34]
- 1885 – 394[35]
- 1905 – 316[36]
- 1910 – 302[37]
- 1933 – 301[38]
- 1939 – 273[38]
- 1966 – 255[39]
- 1998 – 254[6]
- 2002 – 224[6]
- 2009 – 213[6]
- 2011 – 206[6]
- 2013 – 211[40]
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[41]:
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Piorunkowicach chronione są ponadto[42]:
- układ ruralistyczny wsi
- kościół św. Michała Archanioła
- cmentarz
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Indywidualni rolnicy uprawiają głównie zboża, rzepak i buraki cukrowe[43].
Piorunkowice wraz z całą gminą Prudnik podlegają pod inspektorat ZUS w Prudniku[44].
Transport
[edytuj | edytuj kod]Transport drogowy
[edytuj | edytuj kod]Przez Piorunkowice przebiega droga krajowa
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1642O relacji Piorunkowice – DK41[45].
Transport autobusowy
[edytuj | edytuj kod]Piorunkowice posiadają połączenia autobusowe z Mieszkowicami, Nysą, Prudnikiem, Przydrożem Małym, Rudziczką, Ścinawą Małą. We wsi znajdują się cztery przystanki autobusowe – „Piorunkowice 01”, „Piorunkowice 02”, „Skrz”, „Skrz. DK 41”[46].
Transport autobusowy w Piorunkowicach obsługiwany był przez PKS Prudnik[47]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[48]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[49], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[50]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[51]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Piorunkowicach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[52]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[53].
Kultura
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się Wiejski Dom Kultury, który wchodzi w skład Prudnickiego Ośrodka Kultury[54].
Religia
[edytuj | edytuj kod]W Piorunkowicach znajduje się katolicki kościół św. Michała Archanioła, który należy do parafii Trójcy Świętej w Rudziczce (dekanat Prudnik)[55]. Wieś posiada swój cmentarz.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Piorunkowicach[56].
Bezpieczeństwo
[edytuj | edytuj kod]W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Piorunkowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Prudniku[57]. Jednostka OSP została założona 17 stycznia 1947[26].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[58].
Teren wsi, jak i całej gminy Prudnik, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[59]. Gminę Prudnik obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[60].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101346
- ↑ Marta Stelmach-Orzechowska , Mariusz Orzechowski , Paweł Żyła , Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla gminy Prudnik [online], bip.prudnik.pl, sierpień 2018, s. 40 .
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 926 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b c d e Wieś Piorunkowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-03-21] .
- ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .
- ↑ Klimat: Piorunkowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-03-21] .
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J.W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T. 14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
- ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 46.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
- ↑ a b c d Kasza 2020 ↓, s. 931.
- ↑ Andrzej Dereń , Projekt Mauerberg – Zamek Gryżów (cz. 2): Kto zbudował zamek? [online], 6 maja 2018 [dostęp 2020-05-05] (pol.).
- ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 932.
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 .
- ↑ Andrzej Dereń , XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 934.
- ↑ Schweinsdorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 402 .
- ↑ 1025 Schweinsdorf (Piorunkowice) IV [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
- ↑ Kazimierz Nabzdyk , Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 72 .
- ↑ Andrzej Dereń , Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X .
- ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250 .
- ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11 .
- ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 936.
- ↑ Stara i nowa, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 25 (448), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, czerwiec 1999, s. 18, ISSN 1231-904X .
- ↑ Piorunkowice [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 10 sierpnia 2020 [dostęp 2022-04-29] (pol.).
- ↑ Andrzej Dereń , Szansa (kolejna) na zbiornik ścinawsko-piorunkowicki? [online], 13 października 2018 [dostęp 2020-03-21] (pol.).
- ↑ Andrzej Dereń , Razem będą walczyć o zbiornik ścinawsko-piorunkowicki [online], 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-21] (pol.).
- ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X .
- ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-03-21] (niem.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-03-21] .
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-03-21] .
- ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-03-21] .
- ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 226 .
- ↑ Andrzej Dereń , Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 111 .
- ↑ Ewidencja – Gmina Prudnik [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11] .
- ↑ Sołectwa – Urząd Miejski w Prudniku [online], prudnik.pl [dostęp 2019-03-28] .
- ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
- ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26] .
- ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Piorunkowice 01, gm. Prudnik [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17] .
- ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23] .
- ↑ Damian Wicher , Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X .
- ↑ Zbigniew Taylor , Ariel Ciechański , Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
- ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ Maciej Dobrzański , Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ Maciej Dobrzański , Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
- ↑ POK Prudnik – Placówki [online], pok-prudnik.pl [dostęp 2020-03-21] .
- ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2022-02-16] (pol.).
- ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01] .
- ↑ Stanisław Hawron , Związek Ochotniczych Straży Pożarnych [online], bip.prudnik.pl [dostęp 2024-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20] (pol.).
- ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
- ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Schweinsdorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 402 .