Przejdź do zawartości

Kasztelania łęczycka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kasztelania łęczyckakasztelania[1][2] powstała w X/XI wieku jako okręg grodowy w trakcie formowania się państwa[3][4]. Obejmowała większą część ziemi łęczyckiej i zajmowała centralne miejsce w stosunku do ówczesnych granic państwa polskiego. Wchodziła w skład prowincji łęczyckiej (XI w.–1231 r.), księstwa łęczyckiego (1231–1352 r.) i województwa łęczyckiego (1352–1793 r.). Siedzibą kasztelanii (kasztelem) była Łęczyca[5].

W I połowie XIV wieku (najpóźniej w 1332 r.) w czasach Władysława Łokietka kasztelania łęczycka utraciła część obszaru na rzecz nowo tworzonej kasztelanii brzezińskiej. Przypuszcza się, że było to spowodowane chęcią usprawnienia przez księcia administracji na południowo-wschodnich rubieżach księstwa łęczyckiego, w związku z wcześniejszym przyłączeniem do księstwa Inowłodza i okolic[6].

Kasztelanowie łęczyccy

[edytuj | edytuj kod]
Chronologiczna lista kasztelanów łęczyckich[7]
Imię i nazwisko Okres urzędowania przypisy
Tomasz Sobocki 1459–1486 [8]
Andrzej 1486–1495
Andrzej Zaksiński (już 1495?) 1496–1511 (jeszcze 1512?)
Wojciech Gledzianowski 1512–1512 (jeszcze 1514?)
Andrzej Oporowski 1514–1523
Jan Kościelecki (już 1523?) 1526–1535
Piotr Służewski 1535–1538
Mikołaj Brudzewski 1538–1545
Zygmunt Parzęczewski 1545–1549 (jeszcze 1550?)
Jakub Lasocki 1550–1576 (jeszcze 1577?)
Paweł Szczawiński 1577–1593 (jeszcze 1595?)
Stanisław Bykowski (już 1594?) 1595–1611
Mikołaj Szczawiński (już 1611?) 1612–1620
Wacław Kiełczewski 1620–1628
Adam Walewski 1628–1638 (jeszcze 1639?)
Samuel Przerębski 1638–1639
Remigian Zaleski (już 1639?) 1640–1645
Przemysław Bykowski 1645–1645 (jeszcze 1646?)
Mikołaj Radziejowski (już 1645?) 1646–1654 (jeszcze 1655?)
Aleksander Sielski (już 1654?) 1655–1659
Andrzej Przyjemski 1659–1661
Andrzej Starkowiecki 1661–1661 (jeszcze 1664?)
Jan Trzebicki (już 1661?) 1664–1661 (jeszcze 1664?)
Paweł Gembicki 1649–1686 (jeszcze 1687?)
Ludwik Wierzbowski 1687–1687 (jeszcze 1692?)
Jerzy Towiański 1692–1702
Jerzy Antoni Warszycki 1702–1718
Franciszek Skrzyński 1720–1730 (jeszcze 1731?)
Franciszek Skarbek 1731–1734
Maciej Poniatowski 1736–1743 (jeszcze 1744?)
Józef Walewski 1744–1750
Józef Lipski 1750–1752
Zygmunt Linowski 1754–1754 (jeszcze 1757?)
Józef Lasocki 1757–1760 (jeszcze 1761?)
Józef Walewski 1761–1762 (jeszcze 1763?)
Tadeusz Lipski 1763–1795

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, t. III, hasło: Kasztelan, Kasztelanja, Warszawa: Druk P. Laskauera i W. Babickiego, 1900.
  2. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III, hasło: kasztelan, kasztelania, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880–1914, s. 902-904.
  3. Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161.
  4. Jerzy Sikora, Między podbojem a prowincją. Przyczynek do piastowskiej organizacji Polski Centralnej w X i XI w., Olgierd Ławrynowicz, Jerzy Maik, Piotr A. Nowakowski (red.) [w:] Non Sensistis Gladios. Studia ofiarowane Marianowi Głoskowi w 70. rocznicę urodzin, Łódź 2011, s. 349-367.
  5. Marek Minakowski, Senat I RP [online], Wielka Genealogia Minakowskiego, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-06-11].
  6. Marcin Broniarczyk, Kasztelania i kasztelanowie brzezińscy w XVI-XVII wieku, „Brzeziny i region. Przeszłość w narracji interdyscyplinarnej, archeologia, architektura, sztuka, historia”, 2019 [dostęp 2024-02-10].
  7. Marek Minakowski, Senat I RP [online], Wielka Genealogia Minakowskiego, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-06-11].
  8. Polski słownik biograficzny, t. T. 1–53 [dostęp 2021-07-09] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego. [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161. Informacja o pracy: (str. 133-136; Ryc. 1) Opisane jest kształtowanie się prowincji łęczyckiej i kasztelanii wchodzących na jej terenie. Podkreślone jest znaczenie Łęczycy. Na Ryc. 1 pokazany jest zasięg prowincji łęczyckiej przed rozbiciem dzielnicowym, wraz z kasztelaniami znajdującymi się na jej terenie (łęczycką, sieradzką, spicymierską, wolborską, rozpierską, skrzyńską, żarnowską i małogoską).
  • Jerzy Sikora, Między podbojem a prowincją. Przyczynek do piastowskiej organizacji Polski Centralnej w X i XI w., Olgierd Ławrynowicz, Jerzy Maik, Piotr A. Nowakowski (red.) [w:] Non Sensistis Gladios. Studia ofiarowane Marianowi Głoskowi w 70. rocznicę urodzin, Łódź 2011, s. 349-367. Informacja o pracy: Praca opisuje proces powstawania prowincji łęczyckiej, który obejmuje: (1) okres wewnętrznej ekspansji państwa Polan w X wieku i związane z tym podporządkowywanie sobie mieszkańców i terenów poprzez niszczenie starych grodów i budowę nowych; (2) zmiany jakie zachodziły na tych terenach podczas reorganizacji państwa rozpoczętej przez Kazimierza Odnowiciela po kryzysie lat 30. XI w., i zachodzącej w 2. poł. XI i 1. poł. XII w. włącznie z powstaniem nowego systemu grodów administracyjnych, co wiązało się z przebudową obiektów z okresu pierwszej monarchii, jak Tum (koło Łęczycy), czy Rozprza, jak i kompletnie nowe założenia: Spicymierz, Sieradz, być może też Wolbórz. Autor posługuje się terminami "grody - ośrodki administracji państwa", "system grodowy" na określenie struktur, które póżniej określane są kasztelaniami.