Kangur rdzawoszyi

Kangur rdzawoszyi
	Notamacropus rufogriseus
	(Desmarest, 1817)
	; Samica z młodym w torbie lęgowej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Rodzaj	Notamacropus
Gatunek	kangur rdzawoszyi
Synonimy
	Halmaturus Kingii Illiger, 1815; Halmaturus rutilans Illiger, 1815; Kangurus rufogriseus Desmarest, 1817; Kangurus ruficollis Desmarest, 1817; Halmaturus rutilus H. Lichtenstein, 1818; Halmaturus griseo-rufus Goldfuss, 1819; Kangurus banksianus Quoy & Gaimard, 1825; Kangurus Griseus J.E. Gray, 1827; Macropus Bennetti Waterhouse, 1838; Macropus (Halmaturus) fruticus Ogilby, 1838; Kangurus vinosus Boitard, 1841; Halmaturus leptonyx J.A. Wagner, 1842;
Podgatunki
	N. r. rufogriseus (Desmarest, 1817); N. r. banksianus (Quoy & Gaimard, 1825);
	N. r. rufogriseus (Desmarest, 1817); N. r. banksianus (Quoy & Gaimard, 1825);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kangur rdzawoszyi^[13], walabia Bennetta^[14], kangur Bennetta^[14] (Notamacropus rufogriseus) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae). We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej gatunek był oznaczany nazwą zwyczajową „walabia Benetta”^[14]^[15] lub „kangur benetta”^[14]. Jednak w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę kangur rdzawoszyi^[13].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1817 roku francuski przyrodnik Anselme Gaëtan Desmarest nadając mu nazwę Kangurus rufogriseus^[1]. Miejsce typowe to wyspa King, Tasmania, Australia^[1]^[16]^[17]^[18]. Holotyp to zamontowana skóra i czaszka młodocianej samicy (sygnatura MNHN-ZM-MO-1990-397) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz typowy zebrany w styczniu 1804 roku przez François Pérona i Charlesa Lesueura^[19]^[20]. Podgatunek banksianus formalnie opisali w 1825 roku francuscy zoolodzy Jean René Constant Quoy i Joseph Paul Gaimard jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Kangurus banksianus^[6]. Miejsce typowe to Góry Błękitne, Nowa Południowa Walia, Australia^[21]. Holotyp nie istniał, autor oparł swój opis na opisie zaczerpniętym z niepublikowanego rękopiśmiennego dziennika Baralliera, francuskiego inżyniera w służbie Anglii, który podróżował po Górach Błękitnych^[21].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World wyróżniają dwa podgatunki^[18].

Etymologia

Notamacropus: gr. νοτος notos „południe”; rodzaj Macropus Shaw, 1790 (kangur)^[22].
rufogriseus: łac. rufus „rudy”^[23]; średniowiecznołac. griseum, griseus lub grisius „szary”^[24].
banksianus: Sir Joseph Banks (1743–1820), brytyjski botanik, odkrywca podczas wypraw kapitana Cooka w latach 1768–1771, prezes Royal Society w latach 1778–1820, założyciel Kew Gardens^[25]^[6].

Zasięg występowania

Kangur rdzawoszyi występuje w zależności od podgatunku^[18]:

N. rufogriseus rufogriseus – Tasmania i pobliskie wyspy (Bruny Island, Robbins Island i Walker Island); także na wyspach w Cieśninie Bassa (Cape Barren, Deal Island, Wyspa Flindersa i King).
N. rufogriseus banksianus – wybrzeże południowo-wschodniej Australii od Gladstone, w południowo-wschodniego Queenslandzie, po daleką południowo-wschodnią Australię Południową.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 65,9–74,1 cm, samców 71,2–92,3 cm, długość ogona samic 62,3–77,8 cm, samców 69,1–86,2 cm; masa ciała samic 11–15,5 kg, samców 15–26,8 kg dla podgatunku rufogriseus; długość ciała (bez ogona) samic 70,8–83,7 cm, samców 77–88,8 cm, długość ogona samic 66,4–79 cm, samców 70,3–87,6 cm; masa ciała samic 12–15,5 kg, samców 15–23,7 kg dla podgatunku banksianus^[26]^[27].

Ekologia

Ssak roślinożerny żyjący samotnie lub tworzący stada. Młode wielkości orzecha wędruje po porodzie do torby lęgowej matki, gdzie rozwija się jeszcze przez osiem miesięcy. Kangury rdzawoszyje występują na terenach przybrzeżnych wschodniej Australii i Tasmanii. Są aktywne nocą, nad ranem lub późnym popołudniem. Żywią się głównie liśćmi i trawą. Są poławiane dla mięsa i futra, a w pobliżu farm hodowlanych są tępione jako szkodniki.

Kangury rdzawoszyje zbiegłe z niewoli tworzą trwałą populację w Wielkiej Brytanii. Przed 1945 stado kangurów rdzawoszyich hodowano też we Francji i w Sudetach celem aklimatyzacji^[28].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[12].

Zobacz też

fauna Australii

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Nomen nudum.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Desmarest 1817 ↓, s. 36.
↑ ^a ^b J.K.W. Illiger. Ueberblick der Säugethiere nach ihrer Verbreitung über die Welth. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. 1804–1811, s. 102, 1815. (niem.).
↑ Desmarest 1817 ↓, s. 37.
↑ M.H.C. Lichtenstein: Das zoologische Museum der Universität zu Berlin. Berlin: Berlin Universität, zoologische Museum, 1818, s. 17. (niem.).
↑ G.A. Goldfuss. Ueber die verschiedenen Arten der Känguruh. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. Jahrgang 1819 (1), s. 267, 1819. (niem.).
↑ ^a ^b ^c J.R.C. Quoy & J.P. Gaimard. Notice sur les mammifères et les oiseaux de la Baie de Chiens-Marins et de la Nouvelle-Galles Sud; sur leurs moeurs et leur distribution géographique. „Annales des sciences naturelles”. 5, s. 481, 1825. (fr.).
↑ J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: F. Cuvier & E. Griffith: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5: Mammalia. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. 202. (ang.).
↑ G.R. Waterhouse. Description of a New Species of Kangaroo (Macropus Bennetti) and a Mouse {Mus subspinosus) from the Cape of Good Hope. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5, s. 103, 1837. (ang.).
↑ W. Ogilby. Observations upon some recent Communications of J.E. Gray, Esq., to the Annals of Natural History, with Descriptions of two new Kangaroos from Van Diemen’s Land. „Annals of natural history”. 1, s. 219, 1838. (ang.).
↑ P. Boitard: Le Jardin des plantes: description et murs des mammifères de la Ménagerie et du Muséum d’histoire naturelle. Paris: J.J. Dubochet et Ce, Éditeurs, 1842, s. 298. (fr.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 3: Die Beutelthiere und Nager (erster Abschnitt). Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1843, s. 116. (niem.).
↑ ^a ^b N.N. McKenzie N.N., P. Menkhorst & D.P.M.& D. Lunney P. Menkhorst & D.P.M.& D., Macropus rufogriseus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-24] (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 397, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Notamacropus) rufogriseus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-24].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Notamacropus rufogriseus (Desmarest, 1817). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-14]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 104. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D. Julien-Laferrière. Catalogue des types de marsupiaux (Marsupialia) du Muséum National d’Histoire Naturelle, Paris. „Mammalia”. 58 (1), s. 26–27, 1994. DOI: 10.1515/mamm.1994.58.1.1. (fr.).
↑ S.M. Jackson, J.J. Jansen, G. Baglione & C. Callou. Mammals collected and illustrated by the Baudin Expedition to Australia and Timor (1800-1804): A review of the current taxonomy of specimens in the Muséum national d’Histoire naturelle de Paris and the illustrations in the Muséum d’Histoire naturelle du Havre. „Zoosystema”. 43 (21), s. 413, 2021. DOI: 10.5252/zoosystema2021v43a21. (ang.).
↑ ^a ^b F. de Beaufort. Catalogue des types de mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle, Paris. VI. Monotremata. – VII. Marsupialia. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e Série. 38 (5), s. 547, 1966. (fr.).
↑ L. Dawson & T. Flannery. Taxonomic and Phylogenetic Status of Living and Fossil Kangaroos and Wallabies of the Genus Macropus Shaw (Macropodidae: Marsupialia), with a New Subgeneric Name for the Larger Wallabies. „Australian Journal of Zoology”. 33 (4), s. 489, 1985. DOI: 10.1071/ZO9850473. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 199.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 99.
↑ banksianus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-14] (ang.).
↑ M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 732–733. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 69. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ L. Solski, 2008: Przewodnik Zoo Wrocław.

Bibliografia

A.G. Desmarest: Kanguroo, Kangurus. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 17. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 28–44. (fr.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 397, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[uwaga1-2] Nomen nudum.

[CITEREFDesmarest1817[https://www.biodiversitylibrary.org/page/18054380_36]-1] Desmarest 1817 ↓, s. 36.

[Illiger-3] J.K.W. Illiger. Ueberblick der Säugethiere nach ihrer Verbreitung über die Welth. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. 1804–1811, s. 102, 1815. (niem.).

[CITEREFDesmarest1817[https://www.biodiversitylibrary.org/page/18054381_37]-4] Desmarest 1817 ↓, s. 37.

[Lichtenstein-5] M.H.C. Lichtenstein: Das zoologische Museum der Universität zu Berlin. Berlin: Berlin Universität, zoologische Museum, 1818, s. 17. (niem.).

[Goldfuss-6] G.A. Goldfuss. Ueber die verschiedenen Arten der Känguruh. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. Jahrgang 1819 (1), s. 267, 1819. (niem.).

[Quoy&Gaimard-7] J.R.C. Quoy & J.P. Gaimard. Notice sur les mammifères et les oiseaux de la Baie de Chiens-Marins et de la Nouvelle-Galles Sud; sur leurs moeurs et leur distribution géographique. „Annales des sciences naturelles”. 5, s. 481, 1825. (fr.).

[Gray-8] J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: F. Cuvier & E. Griffith: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5: Mammalia. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. 202. (ang.).

[Waterhouse-9] G.R. Waterhouse. Description of a New Species of Kangaroo (Macropus Bennetti) and a Mouse {Mus subspinosus) from the Cape of Good Hope. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5, s. 103, 1837. (ang.).

[Ogilby-10] W. Ogilby. Observations upon some recent Communications of J.E. Gray, Esq., to the Annals of Natural History, with Descriptions of two new Kangaroos from Van Diemen’s Land. „Annals of natural history”. 1, s. 219, 1838. (ang.).

[Boitard-11] P. Boitard: Le Jardin des plantes: description et murs des mammifères de la Ménagerie et du Muséum d’histoire naturelle. Paris: J.J. Dubochet et Ce, Éditeurs, 1842, s. 298. (fr.).

[Wagner-12] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 3: Die Beutelthiere und Nager (erster Abschnitt). Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1843, s. 116. (niem.).

[iucn-13] N.N. McKenzie N.N., P. Menkhorst & D.P.M.& D. Lunney P. Menkhorst & D.P.M.& D., Macropus rufogriseus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-24] (ang.).

[Cichocki&inni-14] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-15] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 397, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Kraczkiewicz-16] Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[Wilson&Reeder-17] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Notamacropus) rufogriseus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-24].

[mdd-18] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Notamacropus rufogriseus (Desmarest, 1817). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-14]. (ang.).

[Burgin&inni-19] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 104. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[laf-20] D. Julien-Laferrière. Catalogue des types de marsupiaux (Marsupialia) du Muséum National d’Histoire Naturelle, Paris. „Mammalia”. 58 (1), s. 26–27, 1994. DOI: 10.1515/mamm.1994.58.1.1. (fr.).

[jac&inni-21] S.M. Jackson, J.J. Jansen, G. Baglione & C. Callou. Mammals collected and illustrated by the Baudin Expedition to Australia and Timor (1800-1804): A review of the current taxonomy of specimens in the Muséum national d’Histoire naturelle de Paris and the illustrations in the Muséum d’Histoire naturelle du Havre. „Zoosystema”. 43 (21), s. 413, 2021. DOI: 10.5252/zoosystema2021v43a21. (ang.).

[bea-22] F. de Beaufort. Catalogue des types de mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle, Paris. VI. Monotremata. – VII. Marsupialia. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e Série. 38 (5), s. 547, 1966. (fr.).

[Dawson&Flannery-23] L. Dawson & T. Flannery. Taxonomic and Phylogenetic Status of Living and Fossil Kangaroos and Wallabies of the Genus Macropus Shaw (Macropodidae: Marsupialia), with a New Subgeneric Name for the Larger Wallabies. „Australian Journal of Zoology”. 33 (4), s. 489, 1985. DOI: 10.1071/ZO9850473. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=229_199]-24] Jaeger 1944 ↓, s. 199.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=129_99]-25] Jaeger 1944 ↓, s. 99.

[Jobling-26] banksianus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-14] (ang.).

[Eldridge&Coulson-27] M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 732–733. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-28] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 69. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[29] L. Solski, 2008: Przewodnik Zoo Wrocław.

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]