Juan Sebastián Elcano
 Juan de Grijalva | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 sierpnia 1526 |
| Zawód, zajęcie |
Odkrywca |
| |
Juan Sebastian Elcano, znany też jako Elkano, del Cano lub Delcano (ur. w 1476 w Getarii w Kraju Basków (Hiszpania), zm. 4 sierpnia 1526 na Oceanie Spokojnym) – hiszpański żeglarz i odkrywca[1][2]. Uczestnik i kontynuator wyprawy Ferdynanda Magellana po jego śmierci 27 kwietnia 1521 roku, doprowadził z Filipin do Europy jedyny ocalały z flotylli liczącej pięć jednostek statek „Victoria” – pierwszy, który opłynął Ziemię dookoła[1].
Był synem Dominga Sebastiana Elcano I i Cataliny del Puerto, miał trzech braci: księdza katolickiego Dominga Elcano II, Martína Péreza i Antóna Martína. W 1509 roku był uczestnikiem hiszpańskiej ekspedycji kardynała Francisca Jiméneza de Cisneros przeciwko Algierczykom. Następnie osiadł w Sewilli i pracował jako kapitan statku handlowego. Kiedy złamał hiszpańskie prawo, oddając statek bankierom genueńskim na spłatę długu, uzyskał od króla Karola I zamianę kary pod warunkiem wzięcia udziału w planowanej wyprawie Ferdynanda Magellana do Wschodnich Indii.
Był najpierw kapitanem statku „Concepción”. Jako uczestnik zdławionego buntu w Patagonii został oszczędzony przez Magellana. Po pięciu miesiącach spędzonych w kajdanach został kapitanem statku „Victoria”, zaś po śmierci Magellana dowódcą całej wyprawy. Dowodząc dwoma ostatnimi okrętami - „Victorią” i „Trinidadem” - popłynął najpierw do Brunei na wyspie Borneo, skąd dotarł do upragnionych Wysp Korzennych. Zrealizował w ten sposób główny cel wyprawy: dotarcie do Wysp Korzennych trasą zachodnią, z pominięciem terytoriów i portów opanowanych już wówczas przez Portugalię[3].
Po kilku miesiącach pobytu na Molukach zdołano wyremontować tylko „Victorię”, która 21 grudnia 1521 r., z ładunkiem cennych przypraw i 60 żeglarzami na pokładzie, wyruszyła w dalszą podróż. W celu omijania akwenów penetrowanych przez Portugalczyków Elcano poprowadził okręt na zachód przez Ocean Indyjski szlakiem południowym, jako pierwszy przemierzając go mniej więcej wzdłuż 35 równoleżnika[3]. Podczas tej podróży 18 marca 1522 roku odkrył wyspę Amsterdam. Szczęśliwie powrócił do Hiszpanii, gdzie 6 września 1522 roku, jedynie z osiemnastoma członkami załogi na pokładzie (pozostałych aresztowali Portugalczycy podczas postoju na Wyspach Zielonego Przylądka[3]), przybił do Sanlúcar de Barrameda. Został w ten sposób pierwszym żeglarzem w historii, który opłynął kulę ziemską. Za to osiągnięcie, król Karol V nadał Juanowi Elcano herb, który miał upamiętniać jego wyprawę[4].
W 1525 roku był członkiem wyprawy Loaísy. Tam dowodził sześcioma statkami wyruszającymi do Indochin wraz z Garcíą Jofrem de Loaísą. Elcano i Loaísa zmarli podczas wyprawy na Oceanie Spokojnym w 1526 roku.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Juan Sebastián de Elcano – żaglowiec szkolny Królewskiej Hiszpańskiej Marynarki Wojennej
- Rejs wokółziemski – podróż statku (wodnego lub powietrznego) dookoła Ziemi.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Juan Sebastián del Cano, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-03-18] (ang.).
- ↑ Juan Sebastián Elcano. biografiasyvidas.com. [dostęp 2017-03-18]. (hiszp.).
- ↑ a b c E. Karłowicz. "Victoria" i jej kapitan. „Poznaj Świat”. XXVIII (331), s. 39-40, 06/1980. Polskie Towarzystwo Geograficzne. (pol.).
- ↑ Aleksander Smakosz, Historia naturalna przypraw, Wrocław: Pharmacopola, s. 57.
