Jan Sobiepan Zamoyski

Jan Sobiepan Zamoyski
	; Jelita
Rodzina	Zamoyscy herbu Jelita
Data i miejsce urodzenia	9 kwietnia 1627 ; Zamość
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1665 ; Zamość
Ojciec	Tomasz Zamoyski
Matka	Katarzyna Ostrogska
Żona	Maria Kazimiera d’Arquien
Dzieci	Ludwika Maria Zamoyska; Katarzyna Barbara Zamoyska

Jan Sobiepan Zamoyski^[1] herbu Jelita (ur. 9 kwietnia 1627 w Zamościu, zm. 7 kwietnia 1665 tamże) – III Ordynat zamojski, wojewoda sandomierski od 1659, wojewoda kijowski od 1658, podczaszy wielki koronny w latach 1653–1658^[2], krajczy wielki koronny od 1653, generał ziem podolskich od 1637, starosta kałuski i rostocki.

Życiorys

Był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa krakowskiego w 1648 roku^[3]^[4], podpisał jego pacta conventa^[5].

Poseł sejmiku bełskiego na sejm zwyczajny 1652 roku, sejm 1655 roku^[6].

W 1655 r., z nadejściem potopu szwedzkiego, w przeciwieństwie do większości szlachty, zachował wierność królowi Janowi Kazimierzowi. Był uczestnikiem konfederacji tyszowieckiej w 1655 roku^[7]. W 1656 r. dowodził skuteczną obroną Zamościa przed Szwedami. W czasie bitwy pod Warką w 1656 r. dowodził – freikompanią dragońską (chorągwią lekkiej jazdy) – 300 koni i chorągwią husarską – 137 koni.

3 marca 1658 poślubił w Warszawie Marię Kazimierę d’Arquien, późniejszą żonę króla Jana III Sobieskiego. Miał z nią czworo dzieci, wszystkie zmarłe w dzieciństwie:

Ludwikę Marię (ur. kwiecień 1659 – zm. maj 1659),
dziecko urodzone martwe (styczeń 1660),
Katarzynę Barbarę (4/5 grudnia 1660 – grudzień 1662),
córkę (ur. i zm. 1664).

Przydomek „Sobiepan” oznacza, iż Jan Zamoyski cenił sobie niezależność; nie znosił, gdy ktoś narzucał mu własną wolę czy zasady postępowania. Można powiedzieć, że był panem dla samego siebie. Przydomek ten rozpowszechnił Henryk Sienkiewicz w swoim Potopie, którego jednym z bohaterów jest Zamoyski. Prywatnie miał skłonności do nadużywania alkoholu i kobieciarstwa, uznawany był też za osobę bez poważniejszych ambicji politycznych, posiadał jednak ogromną fortunę oraz z powodzeniem dowodził na polu walki^[8].

Pochowany został w krypcie kolegiaty zamojskiej^[9].

Ponieważ Jan nie pozostawił żadnych męskich potomków, po jego śmierci wybuchła zażarta walka o prawo do wielkiej Ordynacji Zamojskiej. O przejęcie spuścizny po Zamoyskich walczyła wdowa po Janie, Maria Kazimiera d’Arquien, primo voto Zamoyska, secundo Sobieska, a także siostra zmarłego, Gryzelda z Zamoyskich Wiśniowiecka, która chciała przekazać ordynację swemu jedynemu synowi, późniejszemu królowi Michałowi Korybutowi. Początkowo dobra zajęła Gryzelda, a po jej śmierci Stanisław Koniecpolski (siostrzeniec Gryzeldy). Ostateczną jednak walkę wygrała młodsza linia Zamoyskich, której ordynację przekazano na mocy wyroku sejmowego w 1676.

Przypisy

↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6
↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy / oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik, 1992, s. 104.
↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 99.
↑ Oswald Pietruski: Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich. Lwów: 1845, s. 427.
↑ Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 21.
↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 380.
↑ Adam Kersten, Z badań nad konfederacją tyszowiecką, w: Rocznik Lubelski, t. I, 1958, s. 116.
↑ Adam Andrzej Witusik, O Zamoyskich, Zamościu i Akademii Zamojskiej, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1978, s. 185–195.
↑ Mieczysław Czuma, Leszek Mazan: Poczet serc polskich. Kraków: Oficyna Wydawnicza Anabasis, 2005, s. 83. ISBN 83-85931-15-5.

[1] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6

[2] Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy / oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik, 1992, s. 104.

[3] Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 99.

[4] Oswald Pietruski: Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich. Lwów: 1845, s. 427.

[5] Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 21.

[6] Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 380.

[7] Adam Kersten, Z badań nad konfederacją tyszowiecką, w: Rocznik Lubelski, t. I, 1958, s. 116.

[8] Adam Andrzej Witusik, O Zamoyskich, Zamościu i Akademii Zamojskiej, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1978, s. 185–195.

[poczet-9] Mieczysław Czuma, Leszek Mazan: Poczet serc polskich. Kraków: Oficyna Wydawnicza Anabasis, 2005, s. 83. ISBN 83-85931-15-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]