Przejdź do zawartości

Jan Karol Całczyński

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Karol Całczyński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

13 grudnia 1844
Łańcut

Data i miejsce śmierci

8 czerwca 1913
Lwów

Miejsce spoczynku

Cmentarz Łyczakowski we Lwowie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Rodzice

Karol, Eleonora

Małżeństwo

Anna z domu Schäfer

Dzieci

Bronisława, Anna, Maria

Faksymile
Odznaczenia
Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Karol Całczyński (ur. 13 grudnia 1844 w Łańcucie, zm. 8 czerwca 1913 we Lwowie) – powstaniec styczniowy, profesor gimnazjalny, działacz społeczny.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jan Karol Całczyński[a] urodził się 13 grudnia 1844 w Łańcucie[1][2][3][4][5]. Był synem Karola i Eleonory z domu Kroms[6][2] oraz bratem Romana, Teresy, Eleonory, Marii i Stanisławy[4].

Brał udział w powstaniu styczniowym 1863[4]. 20 lipca 1868 zdał egzamin dojrzałości w C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie[2][4][5][3]. W 1871 został absolwentem studiów o specjalności historii i geografii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego (jego opiekunami naukowymi byli Antoni Małecki i Ksawery Liske)[4][5][3]. Podjął pracę w zawodzie nauczyciela 5 listopada 1871[1]. Pracował w charakterze zastępcy nauczyciela kolejno: w macierzystym C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie w roku szkolnym 1871/1872[7], następnie w C. K. Miejskim Wyższym Gimnazjum w Jaśle do 1876[8][3], w C. K. Gimnazjum Realnym im. Rudolfa w Brodach z językiem niemieckim wykładowym, ucząc języka polskiego i greckiego do 1879[9][5]. W latach 1879–1883 miał czteroletnią przerwę[1][b].

W przeciągu roku szkolnego 1883/1884 był zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Tarnopolu, gdzie uczył łaciny i języka polskiego[10][11][5]. Egzamin nauczycielski złożył 3 lipca 1884 i od tego czasu liczyła się jego służba[1][3]. Od października 1884 jako suplent pracował w C. K. Gimnazjum w Złoczowie[12]. Reskryptem z 19 sierpnia 1885 ze stanowiska zastępcy nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Złoczowie został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[1][13][14]. W szkole uczył języka polskiego i języka łacińskiego[15][16][17][18]. Reskryptem z 19 kwietnia 1889 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[19]. W roku szkolnym 1889/1890 przebywał na urlopie z powodu osłabienia[20]. Reskryptem z 27 sierpnia 1890 C. K. Ministra Wyznań i Oświecenia otrzymał zezwolenie na zamianę posadami nauczycielskimi z Bolesławem Szomkiem, nauczycielem C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie[21][22] W szkole pracował od 1 września 1890[23] ucząc głównie i regularnie języka polskiego, a ponadto historii, geografii, historii kraju rodzinnego, od około 1902 propedeutyki filozofii, a na początku tego okresu był też zawiadowcą czytelni polskiej dla młodzieży[1][4][24][25][4][5]. 25 czerwca 1901 otrzymał VIII rangę w zawodzie[26]. Od początku drugiego półrocza roku szkolnego 1908/1909 przebywał na urlopie dla poratowania zdrowia[27], także w roku 1909/1910[28][29]. Był zatrudniony w rzeszowskim gimnazjum przez 20 lat do 30 czerwca 1910[23]. Reskryptem z 6 sierpnia 1910 został przeniesiony w stały stan spoczynku[5][3][30]. 1 lipca 1912 przewodniczył Zjazdowi Koleżeńskiemu abiturientów rzeszowskiego gimnazjum z 1892[31]. Był organizatorem i pierwszym dyrektorem prywatnego Miejskiego Gimnazjum Realnego w Leżajsku od 1 września 1912 do 18 stycznia 1913, gdy ciężko zachorował[32][4][33].

Działał społecznie. Był członkiem zwyczajnym i delegatem Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego[34][35], członkiem rzeszowskiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[4][36]. Był wybierany członkiem wydziału Towarzystwa Kasynowego w Rzeszowie 27 stycznia 1898[37], 28 stycznia 1899[38], pod koniec października 1899[39], 24 stycznia 1900[40], w którym był gospodarzem, kasjerem, bibliotekarzem (1899[41]), ułożył katalog i inwentarz książek[42], wybierany wiceprezesem 21 stycznia 1901, 31 stycznia 1902 (prezesem wybierany Wilhelm Seidl)[43][44], 31 stycznia 1903 (prezesem wybrany Józef Dobija)[45]. Został członkiem komisji jubileuszowej z okazji obchodów 60-lecia kapłaństwa papieża Leona XIII i przygotował odczyt, który wygłosił 1 maja 1898 w sali rzeszowskiego „Sokoła”[46][47][48][49]. Był prezesem rzeszowskiego koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, ponownie wybrany 13 lutego 1900[50]. Ponadto był współpracownikiem tygodnika „Głos Rzeszowski”[51]. Na łamach tego tygodnika 8 kwietnia 1900 opublikował zaproszenie do rzeszowian z apelem o zaangażowanie się w reaktywowanie towarzystwa miłośników miasta[52][53], które ukonstytuowało się 6 listopada 1900 jako Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Rzeszowa zostając jego założycielem[54] i wybrany członkiem jego wydziału[55][56] oraz prezesem przemianowanego Towarzystwa Rozwoju i Upiększania Rzeszowa i Okolicy[57][58], wybierany wiceprezesem 23 maja 1902, 25 maja 1903 (prezesem wybrany Adam Fedorowicz)[59][60]. W 1900 wydał broszurę zatytułowaną Jak powinna wyglądać nowoczesna szkoła średnia? Kilka uwag z powodu dzisiejszego systemu edukacji publicznej[61], w której zawarł krytyczną ocenę aktualnego stanu szkolnictwa i edukacji[62]. W odpowiedzi jego uczeń[63] Aleksander Stroka wydał pracę pt. Otwarta rana[64][65]. Pod koniec 1901 był współinicjatorem powstania rzeszowskiego komitetu w sprawie procesu wrześnieńskiego[66].

Zmarł 8 czerwca 1913 we Lwowie[4][5][67][68]. Został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Łyczakowskim 10 czerwca 1910, a w dzień jego pogrzebu ogłoszono żałobę w rzeszowskim gimnazjum[23][4][69]. Jego żoną była Anna z domu Schäfer[4]. Ich córkami były Bronisława (właśc. Wiktora[6], 1887-1969, lekarz[51]), Anna, Maria (1898-1955)[4].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

austro-węgierskie

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Johann Karl Całczyński”.
  2. ↑ W Szematyzmach z lat 1880-1883 nie figurował, zob. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: 1880, s. 724. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: 1883, s. 745.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 38.
  2. ↑ a b c Spis maturzystów w latach 1860–1938. W: Sprawozdanie Dyrekcji I Państwowego Gimnazjum im. ks. St. Konarskiego w Rzeszowie za rok szkolny 1937/38. Rzeszów: 1938, s. XIII.
  3. ↑ a b c d e f Alicja Puszka: Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii (1868-1914). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999, s. 277. ISBN 83-87703-59-1.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Anna D. Ordyczynska: Jan Karol Całczyński (1844-1913). aordycz-lezajsk.blogspot.com, 2013-06-28. [dostęp 2017-08-08].
  5. ↑ a b c d e f g h Tadeusz Ochenduszko: Leksykon nauczycieli i wychowanków I Gimnazjum i Liceum w Rzeszowie urodzonych pomiędzy XVII wiekiem a 1945 rokiem (2015). Jan Karol Całczyński. 2015-02-07. [dostęp 2017-09-29].
  6. ↑ a b Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 163 (poz. 16).
  7. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1872. Lwów: 1872, s. 370.
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1873. Lwów: 1873, s. 375.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1874. Lwów: 1874, s. 408.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1875. Lwów: 1875, s. 397.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876. Lwów: 1876, s. 387.
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1877. Lwów: 1877, s. 379.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1878. Lwów: 1878, s. 359.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 352.
    •Jahresbericht des K. K. Real und Ober-Gymnasiums in Brody fur das schuljahr 1879. Brody: 1879, s. 66.
  10. ↑ Sprawozdanie C. K. Gimnazjum Tarnopolskiego za rok szkolny 1884. Tarnopol: 1884, s. 56.
  11. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 351.
  12. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Złoczowie za rok szkolny 1899. Złoczów: 1899, s. 63.
  13. ↑ Sprawozdanie C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1886. Sanok: Fundusz Naukowy, 1886, s. 60.
  14. ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Echo z nad Sanu”. Nr 19, s. 4, 6 września 1885. 
  15. ↑ Sprawozdanie C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1886. Sanok: Fundusz Naukowy, 1886, s. 59.
  16. ↑ Sprawozdanie C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1887. Sanok: Fundusz Naukowy, 1887, s. 13.
  17. ↑ Sprawozdanie C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1888. Sanok: Fundusz Naukowy, 1888, s. 67.
  18. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1889. Sanok: Fundusz Naukowy, 1889, s. 29.
  19. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1889. Sanok: Fundusz Naukowy, 1889, s. 31.
  20. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1890. Sanok: Fundusz Naukowy, 1890, s. 39, 73.
  21. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1891. Rzeszów: 1891, s. 7.
  22. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1891. Sanok: Fundusz Naukowy, 1891, s. 23.
  23. ↑ a b c Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1913. Rzeszów: 1913, s. 7.
  24. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1891. Rzeszów: 1891, s. 5.
  25. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1892. Rzeszów: 1892, s. 5.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1893. Rzeszów: 1893, s. 5, 6.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1894. Rzeszów: 1894, s. 5, 6.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1895. Rzeszów: 1895, s. 3, 4.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1896. Rzeszów: 1896, s. 35.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1897. Rzeszów: 1897, s. 1.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1898. Rzeszów: 1898, s. 49, 50.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Rzeszowie za rok szkolny 1899. Rzeszów: 1899, s. 51, 53.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1900. Rzeszów: 1900, s. 47, 50.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1901. Rzeszów: 1901, s. 3, 6.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1902. Rzeszów: 1902, s. 68.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1903. Rzeszów: 1903, s. 115.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1904. Rzeszów: 1904, s. 32.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1905. Rzeszów: 1905, s. 32.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1906. Rzeszów: 1906, s. 30.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1907. Rzeszów: 1907, s. 27.
    •Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1908. Rzeszów: 1908, s. 3.
  26. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1902. Rzeszów: 1902, s. 73.
  27. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1909. Rzeszów: 1909, s. 3, 7.
  28. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1910. Rzeszów: 1910, s. 3, 7.
  29. ↑ a b c Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1909. Wiedeń: 1909, s. 882.
  30. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za rok szkolny 1911. Rzeszów: 1911, s. 7.
  31. ↑ Kronika. Zjazd koleżeński. „Głos Rzeszowski”. Nr 29, s. 4, 14 lipca 1912. 
  32. ↑ Sprawozdanie Kierownika Miejskiego Gimnazyum w Leżajsku za rok szkolny 1912/13. Leżajsk: 1913, s. 9.
  33. ↑ Dyrektorzy w latach 1912-2013. zslchrobry.lezajsk.pl. [dostęp 2017-08-08].
  34. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego za rok 1888. s. 10.
  35. ↑ Macierz szląska. „Kurjer Lwowski”. Nr 22, s. 1, 22 stycznia 1892. 
  36. ↑ Sprawozdanie z czynności Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Rzeszowie za rok 1897. Rzeszów: 1898, s. 9.
  37. ↑ Kronika. Towarzystwo kasynowe w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”. Nr 5, s. 2, 30 stycznia 1898. 
  38. ↑ Kronika. Towarzystwo kasynowe w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”. Nr 5, s. 2, 29 stycznia 1899. 
  39. ↑ Kronika. Towarzystwo kasynowe w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”. Nr 44, s. 3, 29 października 1899. 
  40. ↑ Kronika. Z towarzystwa kasynowego w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”. Nr 5, s. 2, 4 lutego 1900. 
  41. ↑ Kronika. Mianowania. „Głos Rzeszowski”. Nr 6, s. 3, 5 lutego 1899. 
  42. ↑ Nieco o naszym towarzystwie kasynowem. „Głos Rzeszowski”. Nr 7, s. 1, 13 lutego 1898. 
  43. ↑ Kronika. Z Kasyna. „Głos Rzeszowski”. Nr 27, s. 4, 27 stycznia 1901. 
  44. ↑ Kronika. Z towarzystwa kasynowego w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”. Nr 5, s. 2, 2 lutego 1902. 
  45. ↑ Kronika. Z towarzystwa kasynowego. „Głos Rzeszowski”. Nr 5, s. 2, 1 lutego 1903. 
  46. ↑ Uroczystość papieska i przedwstępne pracy komisji jubileuszowej. „Głos Rzeszowski”. Nr 13, s. 1, 27 marca 1898. 
  47. ↑ Jubileusz Ojca św. Leona XIII. „Głos Rzeszowski”. Nr 19, s. 3, 8 maja 1898. 
  48. ↑ Leon XIII. „Głos Rzeszowski”. Nr 21, s. 1, 22 maja 1898. 
  49. ↑ Leon XIII (dokończenie). „Głos Rzeszowski”. Nr 23, s. 1, 5 czerwca 1898. 
  50. ↑ Kronika. Z towarzystwa kasynowego w Rzeszowie. „Głos Rzeszowski”. Nr 7, s. 2, 18 lutego 1900. 
  51. ↑ a b Kronika. Promocya. „Głos Rzeszowski”. Nr 52, s. 4, 22 grudnia 1912. 
  52. ↑ Kronika. Zaproszenie. „Głos Rzeszowski”. Nr 14, s. 2, 8 kwietnia 1900. 
  53. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”. Nr 16, s. 2, 22 kwietnia 1900. 
  54. ↑ Sprawozdanie miejskiego biura sanitarnego za rok 1902. „Głos Rzeszowski”. Nr 9, s. 2, 1 marca 1903. 
  55. ↑ Kronika. Zaproszenie do ukonstytuowania Towarzystwa dla upiększania miasta Rzeszowa i okolicy. „Głos Rzeszowski”. Nr 43, s. 4, 28 października 1900. 
  56. ↑ Kronika. Towarzystwa rozwoju i upiększania miasta Rzeszowa. „Głos Rzeszowski”. Nr 44, s. 4, 4 listopada 1900. 
  57. ↑ Kronika. Towarzystwa rozwoju i upiększania Rzeszowa i okolicy. „Głos Rzeszowski”. Nr 27, s. 4, 27 stycznia 1901. 
  58. ↑ Kronika. Uczta pożegnalna. „Głos Rzeszowski”. Nr 23, s. 3, 9 czerwca 1901. 
  59. ↑ Kronika. Z towarzystwa rozwoju i upiększania miasta. „Głos Rzeszowski”. Nr 22, s. 3, 1 czerwca 1902. 
  60. ↑ Kronika. Towarzystwo upiększania miasta. „Głos Rzeszowski”. Nr 22, s. 2, 31 maja 1903. 
  61. ↑ Jak powinna wyglądać nowoczesna szkoła średnia?. pbc.rzeszow.pl. [dostęp 2022-01-17].
  62. ↑ Kronika. Nowe wydawnictwa. „Głos Rzeszowski”. Nr 45, s. 3, 11 listopada 1900. 
  63. ↑ Kronika. Uczta pożegnalna. „Głos Rzeszowski”. Nr 7, s. 3, 17 lutego 1901. 
  64. ↑ Kronika. „Głos Rzeszowski”. 47, s. 2, 25 listopada 1900. 
  65. ↑ Aleksander Sroka. Otwarta rana (ex re broszury prof. Całczyńskiego uwag kilkoro). „Głos Rzeszowski”. Nr 48, s. 2-3, 2 grudnia 1900. 
  66. ↑ Kronika. Uczta pożegnalna. „Głos Rzeszowski”. Nr 48, s. 3, 1 grudnia 1901. 
  67. ↑ Kronika. Z żałobnej karty. † Jan Karol Całczyński. „Głos Rzeszowski”. Nr 24, s. 5, 15 czerwca 1913. 
  68. ↑ Sprawozdanie Kierownika Miejskiego Gimnazyum w Leżajsku za rok szkolny 1912/13. Leżajsk: Fundusz Naukowy, 1913, s. 29-30.
  69. ↑ Jan Całczyński. cmentarzlyczakowski.pl. [dostęp 2022-02-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Karol_Całczyński&oldid=74899563”