Jajko Kolumba
Jajko Kolumba – określenie prostego rozwiązania pozornie trudnego zagadnienia. Wzięło się ono z historii przypisywanej Krzysztofowi Kolumbowi, który miał rzekomo rozwiązać zagadkę, jak ustawić jajko w pionie.
Jest to przeróbka starohiszpańskiego wyrażenia ludowego, które można przetłumaczyć jako „Jaśkowe jajko”[1]. Według starej hiszpańskiej opowiastki ludowej głupi Jasio miał postawić jajko na sztorc na jaspisowym blacie (nadtłukując wprawdzie skorupkę), czego nie umieli dokonać mędrcy. Nawiązanie do tej opowiastki ma miejsce w komedii Calderona La dama duende (Dama-chochlik) z 1629 roku.
Ludowa legenda została przerobiona w 1550 roku przez włoskiego architekta Vasariego na anegdotę o Brunelleschim i kopule katedry florenckiej. Na zaprojektowanie dachu katedry ogłoszono konkurs. Architekt postawił jajko na stole, jako model kopuły, którą zamierzał zbudować. Projekt ten jednak był tak śmiały, że początkowo wzbudził śmiech[2]. W końcu powierzono mu budowę kopuły, która potem z racji rozmiarów (42 m rozpiętości) wzbudziła sensację.
W 1565 roku historia ta została wykorzystana przez Benzoniego w Historii Nowego Świata jako anegdota o Kolumbie. Autor przyznaje jednak, że zna ją tylko ze słyszenia. Według niej postawienie jajka na sztorc zlecił Kolumbowi żartem kardynał Mendoz na przyjęciu wydanym na cześć żeglarza[3]. Według innej wersji legendy to Kolumb był autorem samej zagadki. Na obiedzie, podczas którego inni goście, zazdrośni o sukcesy Kolumba, próbowali zdyskredytować jego odkrycia, twierdząc, że przepłynięcie przez ocean to najprostsza rzecz na świecie, Kolumb spytał, kto z nich potrafi postawić jajko w pionie. Kiedy nikomu się nie udało, Kolumb dokonał tego nadtłukując lekko skorupkę, na co nikt przed nim nie wpadł. Zapytał ich wtedy, czy jest coś prostszego od tego, o czym przed chwilą mówili, że jest niemożliwe. Każdy potrafi to zrobić, po tym, jak mu pokazano jak – powiedział Kolumb[4].
Pomnik jajka Kolumba znajduje się w mieście Sant Antoni de Portmany na Ibizie.
„Jajko Kolumba” Tesli
[edytuj | edytuj kod]Nikola Tesla w 1893 roku na World’s Columbian Exposition zademonstrował swój przyrząd znany jako „jajko Kolumba”. Jajko zostało użyte do wyjaśnienia podstaw modelu wirującego pola magnetycznego i silnika elektrycznego.
Do wprawienia jajka w ruch obrotowy Nikola Tesla posłużył się wirującym polem magnetycznym pochodzącym od zasilanych dwufazowym prądem przemiennym czterech cewek nawiniętych na żelaznym rdzeniu toroidalnym i znajdujących się pod blatem, na którym ustawione zostało miedziane jajko. Po włączeniu zasilania, płynący przez cewki prąd spowodował, że jajko zaczęło obracać się z dużą prędkością, a następnie podniosło się obracając się wokół głównej osi.
Replika urządzenia jest wystawiana w Muzeum Nikoli Tesli w Belgradzie i w Muzeum Techniki w Zagrzebiu.
„obajaja Krzysztofa Kolumba”
[edytuj | edytuj kod]Krzysztof Konopelski w 2012 roku wydał książkę pod tytułem „obajaja Krzysztofa Kolumba”, zawierającą wiersze i rysunki. „Szanta z jajem” opowiada o drugiej wyprawie (1493–1494) Krzysztofa Kolumba i pokazuje, jak wielki wpływ na załogę może mieć, przekazywana z ust do ust, anegdota o jajku Kolumba.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W. Kopaliński, Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy, Warszawa 1993, s. 407
- ↑ Anegdota o Brunelleschim (ang.), według Kopalińskiego Brunelleschi nie pokazał swojego projektu innym architektom, porównanie do jajka miało się zatem pojawić już po zakończeniu budowy kopuły.
- ↑ W. Kopaliński, op. cit.
- ↑ Jamaes Baldwin Columbus and the egg, 1903 (ang.)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jajko Kolumba Tesli (ang.)