Glyptostrobus pensilis

*Glyptostrobus pensilis*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	wyżłob
Gatunek	Glyptostrobus pensilis
	Nazwa systematyczna
	Glyptostrobus pensilis (Staunton ex D.Don) K.Koch; Dendrologie 2(2): 191 1873
Synonimy
	Cuprespinnata heterophylla (Brongn.) J. Nelson; Cuprespinnata sinensis (J. Forbes) J. Nelson; Cupressepinnata heterophylla (Brongn.) J. Nelson; Cupressepinnata sinensis (J.Forbes) J. Nelson; Cupressus nucifera Carrière; Glyptostrobus aquaticus (Roxb.) R.Parker; Glyptostrobus heterophyllus (Brongn.) Endl.; Glyptostrobus sinensis A.Henry ex Loder; Juniperus aquatica Roxb.; Sabina aquatica (Roxb.) Antoine; Schubertia nucifera Denham ex Endl.; Taxodium sinense J.Forbes; Thuja lavandulifolia Poir.; Thuja pensilis Staunton ex D.Don;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony\|class=skin-invert-image
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Glyptostrobus pensilis – gatunek drzewa z rodziny cyprysowatych (do końca XX w. zwykle w wyodrębnianych osobno cypryśnikowatych Taxodiaceae^[5]^[6]) reprezentujący monotypowy rodzaj wyżłob^[7] (Glyptostrobus Endl.). Rośnie w naturze na kilku izolowanych stanowiskach w wietnamskiej prowincji Đăk Lăk oraz laotańskiej prowincji Khammouan^[4]. Pierwotny zasięg obejmował też południowe Chiny, gdzie współcześnie rośnie prawdopodobnie już tylko na stanowiskach antropogenicznych w prowincjach: Fujian, Hunan, Guangdong (jedynie w tej prowincji jest liczny^[8]), Jiangxi i Junnan oraz regionie autonomicznym Kuangsi^[4]. Gatunek uprawiany jest sporadycznie poza południowo-wschodnimi Chinami, w miejscach o łagodnym klimacie, np. w Wielkiej Brytanii^[9].

Morfologia

Pokrój: Krzew lub niewielkie drzewo osiągające od 8 do 20 m wysokości z pniem o średnicy do 120 cm^[10]. Korona jest wąskostożkowata^[11]. Kora jest szarobrązowa, spękana w nieregularne płaty. Główne konary rozpostarte poziomo od samego dołu. Gałęzie dalszych rzędów rozgałęziają się nieregularnie, jednoroczne krótkopędy o długości ok. 10 cm są odrzucane^[10]^[9].
Liście: Liście łuskowate, niebieskozielone. Na pędach trwałych są krótkie (do 4 mm długości) i ułożone skrętolegle, na krótkopędach są dłuższe, jasnozielone (do 13 mm) i rozłożone są dwustronnie. Jesienią, przed odrzuceniem, liście na krótkopędach czerwienieją^[11]^[10].
Kwiaty: Drzewo jedno- lub dwupienne. Kwiaty męskie zebrane w drobne strobile na łuskowatych szypułach o długości 3 mm, skupione w grona osiągające do 5–10 cm długości. Kwiaty żeńskie zebrane są w pojedyncze, owalne strobile na szypułach, nieco wzniesione. Osiągają do 2,5 cm długości i składają się z ok. 20 łusek. Są zielone i na brzegu postrzępione^[10]^[11].
Nasiona: Powstają po dwa na łuskach. Mają 1,3 cm długości. Są okryte cienką, nieco drewniejącą łupiną i posiadają drobne skrzydełko o szerokości 3 mm^[10]^[8].

Pień drzewa
Młoda szyszka
Ulistnione pędy

Biologia i ekologia

Roślina wieloletnia. Zapylanie następuje w okresie od stycznia do marca, nasiona dojrzewają we wrześniu-październiku, ale pozostają na drzewie do wiosny następnego roku, kiedy to szyszki się otwierają. Siewki mają 4–5 liścieni^[8].

Gatunek światłolubny – bardzo wrażliwy na konkurencję innych gatunków. Rośnie pojedynczo lub w jednogatunkowych skupieniach nad strumieniami i rzekami, też w deltach rzek. Naturalne stanowiska znajdują się między rzędnymi 500 i 700 m n.p.m.^[4]

Zagrożenia i ochrona

Gatunek stracił swoje naturalne siedliska w Azji południowo-wschodniej z powodu rozwoju rolnictwa^[10]. Ze względu na opinię drzewa przynoszącego szczęście – okazy tego gatunku w zasadzie nie są wycinane przez ludność tubylczą^[8]. W Laosie i Wietnamie z naturalnych stanowisk znanych jest w sumie nie więcej niż 400 roślin, przy czym bardzo niewiele z nich rodzi płodne nasiona^[4]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych roślina ma status gatunku krytycznie zagrożonego (CR)^[4].

Zastosowanie

Gatunek sadzony jest w rejonach pierwotnego występowania na terenach podmokłych w nasadzeniach przeciwerozyjnych i jako ochrona przeciwwietrzna. Drewno wykorzystywane jest okazjonalnie – głównie z drzew powalonych przez wiatry. Drewno korzeni wyróżnia się dobrą pływalnością i wykorzystywane jest do wyrobu kół ratunkowych, pływaków, korków do butelek^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b Glyptostrobus pensilis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-11-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f P.P. Thomas P.P. i inni, Glyptostrobus pensilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-10] (ang.).
↑ Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).
↑ WłodzimierzW. Seneta WłodzimierzW., JakubJ. Dolatowski JakubJ., JerzyJ. Zieliński JerzyJ., Dendrologia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 58, ISBN 978-83-01-22018-1 .
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 289.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e V.P. Singh: Gymnosperm II. Structure and Development. New Delhi: Sarup & Sons, 2006, s. 542-544. ISBN 81-7625671-4.
↑ ^a ^b Alan F. Mitchell: Conifers in the British Isles. London: Her Majesty's Stationery Office, 1975, s. 50, seria: Forestry Commision Booklet No. 33.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 83-84, seria: Phytologia Memoroirs VIII.
↑ ^a ^b ^c Allen J. Coombes: Drzewa. Wydawnictwo Wiedza i Życie, 1996, s. 81. ISBN 83-86805-46-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[tpl-3] Glyptostrobus pensilis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-11-26]. (ang.).

[iucn-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f P.P. Thomas P.P. i inni, Glyptostrobus pensilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-10] (ang.).

[gadek-5] Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).

[seneta-6] WłodzimierzW. Seneta WłodzimierzW., JakubJ. Dolatowski JakubJ., JerzyJ. Zieliński JerzyJ., Dendrologia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 58, ISBN 978-83-01-22018-1 .

[rostaf-7] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 289.

[singh-8] V.P. Singh: Gymnosperm II. Structure and Development. New Delhi: Sarup & Sons, 2006, s. 542-544. ISBN 81-7625671-4.

[forestry-9] Alan F. Mitchell: Conifers in the British Isles. London: Her Majesty's Stationery Office, 1975, s. 50, seria: Forestry Commision Booklet No. 33.

[silba-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 83-84, seria: Phytologia Memoroirs VIII.

[coombes-11] Allen J. Coombes: Drzewa. Wydawnictwo Wiedza i Życie, 1996, s. 81. ISBN 83-86805-46-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]