Elektrownia Pierzchały
 Widok ogólny elektrowni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1917 |
Położenie na mapie gminy Płoskinia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
 54°18′02,7″N 19°50′56,5″E/54,300750 19,849028
| |
Elektrownia Pierzchały – elektrownia wodna na rzece Pasłęka, w województwie warmińsko-mazurskim w pobliżu miejscowości Pierzchały.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Elektrownia Pierzchały powstała dzięki inż. Carlowi Ziese, właścicielowi stoczni Schichau-Werke, który we współpracy z inż. Oskarem von Millerem, opracował plan elektrowni wodnej na Pasłęce, mającej zasilać w energię elektryczną powiat braniewski[1] oraz elbląską filię zakładu Schichau-Werke[2].
Na dogodną lokalizację elektrowni przy Groß Tromp wskazywał Adolf Poschmann w swej pracy doktorskiej Die Siedlungen in den Kreisen Braunsberg und Heilsberg, wydanej drukiem w Braniewie w 1910[3]. W 1912 roku opracowano plany przedsięwzięcia w tej lokalizacji[4] oraz odkupiono od gminy Płoskinia należące do niej tereny w dolinie rzeki Pasłęki, przeznaczone do zatopienia przez spiętrzenie wody w zbiorniku zaporowym[5].
Prace ziemne zostały rozpoczęte w 1913 roku, przy pomocy pracowników przybyłych z Włoch[6]. Prace wykonywano najpierw ręcznie, używając prostych narzędzi – łopat i taczek, później również przy pomocy dostarczonych z elbląskiej fabryki Schichau-Werke koparek parowych. Budowę elektrowni i zapory przerwał wybuch I wojny światowej. Następnie wznowiono prace przy pomocy jeńców z Rosji i innych ziem będących pod panowaniem caratu, w tym też Polaków. Ich liczba sięgała 566 pracowników[7].
Całość prac – śluzy, kanał derywacyjny i elektrownia – została zakończona w marcu 1916 roku, po czym zamknięto śluzy i jezioro zostało napełnione. Elektrownię uruchomiono w 1917 roku. Miała trzy turbiny wodne o mocy 1000 kW każda, rocznie wytwarzała ok. 12 milionów kWh prądu. Energię elektryczną do elbląskich zakładów Schichau-Werke dostarczano na pewno już przed 7 lipca 1917 roku[8].
Jednak dopiero po zakończeniu I wojny światowej powiat braniewski (Kreis Braunsberg) rozpoczął rozbudowę naziemnej sieci przesyłowej. Pomimo przegranej wojny jeszcze w październiku 1918 roku doprowadzono prąd do pierwszych miejscowości, samo miasto Braniewo otrzymało prąd w listopadzie 1919 roku[9]. Następnie w latach 1919–1925 nastąpiła rozbudowa sieci przesyłowej na pozostałym terytorium powiatu braniewskiego. Niebawem okazało się, iż jedna elektrownia w Pierzchałach to za mało do zelektryfikowania całego powiatu. Przystąpiono do budowy i włączania kolejnych elektrowni do systemu.
Przez wiele lat Okręgową Elektrownią w Braniewie (Überlandzentrale des Kreises Braunsberg GmbH) zarządzał inż. Carl Pudor, dyrektor Kreisbauamtu (Powiatowego Urzędu Budowlanego) w Braniewie, który doprowadził do szybkiej rozbudowy sieci energetycznej. Do 1925 spółka wybudowała 750 km linii energetycznej i 150 stacji transformatorowych w powiecie[10]. Była to pierwsza tego typu spółka w Prusach Wschodnich, zarządzania wzorowo, bez długów, o wielomilionowym majątku, dostarczająca w dodatku prąd po najniższych cenach w Prusach Wschodnich[11].
Położona z dala od miast i szlaków komunikacyjnych budowla hydrotechniczna nie uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. Elektrownia już jesienią 1945 wznowiła pracę, zasilając w energię elektryczną miasto Elbląg i odbudowującą się elektrownię elbląską[12]. Aby popłynął prąd do Braniewa, trzeba było odbudować linię przesyłową. Dokonano tego przy pomocy niemieckiej ludności miasta i 31 grudnia 1945 prąd dotarł również do Braniewa[13].
Pierwsze pozwolenie wodno-prawne na piętrzenie i użytkowanie wód rzeki Pasłęki do celów wytwarzania energii elektrycznej zostało wydane 17 grudnia 1947 roku[12].
W lutym 2002 roku przeprowadzono wymianę uzwojenia generatorów w elektrowni[14]. W latach 2014–2017 przeprowadzono kolejną modernizację. Przeniesiono nastawnię i pomieszczenia dyżurne do nowego pomieszczenia, zainstalowano nowoczesne regulatory obrotów turbin oraz regulatory napięcia, wraz z układami automatycznej synchronizacji. W budynku elektrowni zainstalowano nowe transformatory, w miejsce starej rozdzielni 10,5 kV zamontowano nowoczesną 15 kV. Wymienione zostały wszystkie kable w obwodzie pierwotnym i wtórnym, zainstalowano nowe cyfrowe zabezpieczenia podstawowej i rezerwowej linii wyprowadzenia mocy. Ponadto zmodernizowano część hydrotechniczną – kanały wylotowe i przyczółki po stronie wylotowej wody z elektrowni oraz oczyszczono płytę wypadową[15].
Do 31 grudnia 2030 roku koncesję (nr WEE/169/4499/W/1/2003/MW) na wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowni wodnej „Elektrownia Pierzchały” o łącznej mocy zainstalowanej 2,64 MW (3 x 0,88 MW) ma Energa OZE S.A.[16]
Most Olgierda
[edytuj | edytuj kod]
W kwietniu 1999 na kanale przy elektrowni został oddany do użytku nowy most (tzw. „Most Olgierda”), wybudowany przez saperów z 2 Mazowieckiej Brygady Saperów w Kazuniu i 9 Brygadę Kawalerii Pancernej w Braniewie, gdyż stary nie spełniał już podstawowych wymagań bezpieczeństwa. Most zbudowano w ciągu 1,5 miesiąca, jego koszt wyniósł 30 tys. ówczesnych polskich złotych. Nośność nowego mostu wynosiła 45 ton[17]. W 2022 most został poddany konserwacji i pomalowany na biało. Obecnie (2023) znak drogowy B-18 ustawiony przed mostem informuje o zakazie wjazdu dla pojazdów o masie całkowitej powyżej 24 ton.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Budynek elektrowni wodnej, widok z dołu -
Budynek elektrowni wodnej, widok z boku -
Budynek elektrowni wodnej od strony kanału energetycznego -
Most Olgierda na kanale energetycznym -
Kanał energetyczny -
Urządzenia hydrotechniczne zamykające zbiornik wodny -
Wał spiętrzający wodę w Jeziorze Pierzchalskim -
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Logonet Sp, Programmer: Marcin 'MiGoo' Gębski, Elektrownia w Dolinie Wałszy. Miejskie zakłady gazowe i wodociągowe. Kanalizacja. - Przetłumaczona na język polski Chronik der stadt Mehlsack [online], Miasto i Gmina Pieniężno [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-25] (pol.).
- ↑ Helga Tödt Die Krupps des Ostens: Schichau und seine Erben - Eine Industriedynastie an der Ostsee, s. 131
- ↑ Adolf Poschmann Die Siedlungen in den Kreisen Braunsberg und Heilsberg (Sieć osadnicza w powiatach braniewskim i lidzbarskim), Braniewo 1910, s. 11
- ↑ Albert Gieseler -- F. Schichau, Maschinen- und Lokomotivfabrik, Schiffswerft und Eisengießerei GmbH [online], www.albert-gieseler.de [dostęp 2021-04-25].
- ↑ Braunsberg/Ostpreussen und sein Kreis. Heimat im Wandel der Zeit, s. 181
- ↑ Braunsberg und Umgebung Georg Mielcarczyk, Die Passarge aufwärts, Lippstadt 1983
- ↑ Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands (ZGAE), Der Kreis Braunsberg im Kriegszustand 1914/1915 Von Studienrat Paul Fligge-Braunsberg, s. 101, Braniewo 1942
- ↑ Die Presse. Ostmärkische Tageszeitung Anzeiger für Stadt und Land z 7 lipca 1917 r. informuje, że dostawy energii elektrycznej do Schichau Werke nie są zagrożone, dzięki temu, że zostały podłączone do elektrowni w Pierzchałach
- ↑ Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte [online], www.braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2021-03-09].
- ↑ Die Bautechnik 3. Jahrgang Berlin, 10. Juli 1925, Heft 30, s. 418
- ↑ Das Ostpreußenblatt. Organ der Landsmannschaft Ostpreußen Hamburg, 8 stycznia 1955, Folge 02, Teil 2
- ↑ a b Pierzchały | Elektrownie wodne małe | Obiekty | Energa OZE [online], energa-oze.pl [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 263
- ↑ Zur Geschichte des Ortes Pettelkau [online], hp-brueggen.lima-city.de [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Energa zmodernizowała unikatową elektrownię wodną [online], media.energa.pl [dostęp 2021-04-26] (pol.).
- ↑ Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 30 czerwca 2020 roku
- ↑ Most wójta i starosty [w:] IKAT. Gazeta Braniewska, 30 kwietnia 1999