Dozwolony użytek szkolny
Dozwolony użytek szkolny[1] – potoczna nazwa jednej z postaci dozwolonego użytku publicznego, która pozwala instytucjom prowadzącym działalność dydaktyczną lub naukową korzystać w pewnym zakresie z utworów. Ułatwia ona popularyzację wiedzy, rozwój nauki[2].
W ustawie o prawie autorskim z 1994[3] został uregulowany w art. 27. Został on zmieniony w ramach nowelizacji z 2015. Odpowiednikami tego przepisu w dyrektywie 2001/29/WE są art. 5 ust. 2 lit. c) oraz ust. 3 lit. a). Zbliżonym zagadnieniom, dotyczącym dozwolonego użytku na rzecz edukacji i nauki, są poświęcone prace WIPO[4].
Beneficjenci
[edytuj | edytuj kod]Nowelizacja z 2015 doprecyzowała krąg beneficjentów tej postaci dozwolonego użytku. Zdefiniowano pojęcie „instytucji oświatowej”[5]. Niedookreślone sformułowanie „instytucje naukowe” zastąpiono pojęciami uczelni i jednostek naukowych[6]. Jak zauważono w uzasadnieniu do nowelizacji, na omawiany przepis często powoływały się inne podmioty. W szczególności od 2015 na dozwolony użytek szkolny nie mogą się powołać organizacje pozarządowe nieprowadzące instytucji oświatowej, uczelni ani jednostki naukowej[7].
Dozwolone korzystanie
[edytuj | edytuj kod]W 2015 dozwolony sposób korzystania uległ zawężeniu w części „dydaktycznej”. Dodano przesłankę z art. 5 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2001/29/WE. Odtąd dozwolony użytek szkolny obejmuje korzystanie z utworów na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych (w ramach nauczania) lub w celu prowadzenia badań naukowych[8]. Dlatego korzystanie wyłącznie w celach rozrywkowych nie jest objęte dozwolonym użytkiem[9]. Jeżeli chodzi o badania naukowe, na ten przepis można się powoływać także przy udziale zewnętrznych podmiotów w badaniach[8].
Do czasu nowelizacji dozwolony użytek szkolny zezwalał na sporządzanie materialnych kopii (egzemplarzy) fragmentów utworu. Od 2015 wolno zwielokrotniać dowolną techniką (w tym cyfrową) rozpowszechnione drobne utwory w całości lub fragmenty większych utworów. Nie istnieje precyzyjne określenie, czy utwór jest „drobny” lub „większy”. Podobnie nie określa się precyzyjnie rozmiaru cytatu ani rozmiaru utworów zamieszczanych w podręcznikach, wypisach i antologiach[10]. Można jedynie uznać, że te cechy są przeciwstawne. W ocenie, czy utwór jest „drobny”, czy „większy”, pomocne może być kryterium możliwości osobnej publikacji[11]. Wydaje się, że drobne utwory są równoważne fragmentom większych utworów. „Drobny utwór to taki, którego podział jest niemożliwy”, tzn. którego fragmenty samodzielnie nie mają sensu[12].
Korzystanie z całych utworów, z którym wiąże się ich zwielokrotnianie, jest poza zakresem tej regulacji[13]. Zwielokrotnianie „szkolne” może odbywać się jedynie na potrzeby zilustrowania nauczanych treści. To wyjaśnia wątpliwości związane m.in. z praktyką kopiowania całych podręczników na potrzeby wszystkich uczniów klasy lub szkoły. Od 2015 takie działanie może mieć podstawę jedynie w dozwolonym użytku prywatnym[14].
Kolejną zmianą z 2015 jest zezwolenie na cyfrowe korzystanie z utworów (nauczanie na odległość), o ile korzystająca instytucja wprowadzi ograniczenie kręgu użytkowników do zidentyfikowanych osób. Zdaniem niektórych prawników ograniczenie wielkości wykorzystywanych utworów dotyczy także tego sposobu korzystania[14]. Część specjalistów zajmuje przeciwne stanowisko[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Preussner-Zamorska, Marcinkowska i Laskowska 2017 ↓, s. 637 i podana tam literatura.
- ↑ Szczotka 2007 ↓, s. 100.
- ↑ Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062), dalej jako: pr. aut.
- ↑ Stanisławska-Kloc 2015 ↓.
- ↑ Artykuł 6 ust. 1 pkt 13 pr. aut.
- ↑ Pojęcie uczelni było zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2183), a pojęcie jednostki naukowej – w art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. z 2016 r. poz. 2045). Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668) nie wprowadza pojęcia jednostki naukowej.
- ↑ Uzasadnienie…, s. 13.
- ↑ a b Gienas 2016 ↓, s. 286.
- ↑ Sławomir Wikariak, Kino w szkole tylko z walorami edukacyjnymi. „Minionki” dla rozrywki naruszają prawa twórców i dystrybutorów, „serwisy.gazetaprawna.pl”, 16 maja 2018 [dostęp 2018-05-16].
- ↑ Barta i Markiewicz 2009 ↓, s. 11.
- ↑ Barta i Markiewicz 2009 ↓, s. 13.
- ↑ B. Michalski, Uprawnienia do cytowania w polskim prawie autorskim, cz. II, „Prasa Techniczna” 1987, nr 1, s. 17, cyt. za: Małek 2011 ↓, s. 349
- ↑ Barta i Markiewicz 2016 ↓, s. 258.
- ↑ a b Barta i Markiewicz 2016 ↓, s. 257.
- ↑ Gienas 2016 ↓, s. 290.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Barta, Ryszard Markiewicz, Dozwolony użytek: antologie i wypisy, „Prace z Prawa Własności Intelektualnej”, 104, 2009, ISSN 0137-236X.
- Janusz Barta, Ryszard Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa: Wolters Kluwer, 2016, ISBN 978-83-264-9694-3.
- Krzysztof Gienas, Komentarz do art. 27, [w:] Andrzej Drzewiecki i inni, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych: komentarz, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2016, ISBN 978-83-255-8504-4, OCLC 953152925.
- Leszek Małek, Cytat w świetle prawa autorskiego, Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2011, ISBN 978-83-264-1276-9, OCLC 802115740.
- Sybilla Stanisławska-Kloc, Komentarz do art. 27, [w:] Marek Bukowski i inni, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Damian Flisak (red.), Warszawa: LEX a Wolters Kluwer business, 2015, ISBN 978-83-264-3326-9, OCLC 903322376.
- Janina Preussner-Zamorska, Joanna Marcinkowska, Ewa Laskowska, Dozwolony użytek chronionych utworów, [w:] Prawo autorskie, Janusz Barta (red.), wyd. 4., stan prawny na 1 marca 2017, Warszawa: C.H. Beck, Polska Akademia Nauk, 2017, ISBN 978-83-255-8754-3, OCLC 982632757.
- Jerzy Szczotka, Dozwolony użytek chronionych utworów, [w:] Maria Poźniak-Niedzielska, Jerzy Szczotka, Marek Mozgawa, Prawo autorskie i prawa pokrewne: zarys wykładu, Bydgoszcz – Warszawa – Lublin: Oficyna Wydawnicza Branta, 2007, ISBN 978-83-60186-34-3, OCLC 163595613.
- Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych z 22 maja 2015 (druk sejmowy nr 3449) [online], sejm.gov.pl [dostęp 2018-03-07].
| Pojęcia prawne |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Licencje |
| ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Akty prawne |
