Dipsocoroidea
| Dipsocoroidea | |
| Dohrn, 1859 | |
| Okres istnienia: toark–dziś | |
 Przedstawiciel rodzaju Cryptostemna | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| (bez rangi) | Euhemiptera |
| (bez rangi) | Neohemiptera |
| (bez rangi) | Heteropterodea |
| Podrząd | |
| (bez rangi) | Neoheteroptera |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina |
Dipsocoroidea |
Dipsocoroidea – nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych i infrarzędu Dipsocoromorpha. Jest rozprzestrzeniona kosmopolitycznie, ale najliczniej reprezentowana w strefie tropikalnej. Jej przedstawiciele osiągają poniżej 4 mm długości i prowadzą skryty tryb życia, zamieszkując głównie siedliska wilgotne jak np. ściółka, mchy czy pobrzeża potoków. Odżywiają się drobnymi stawonogami. W zapisie kopalnym znane są od toarku w jurze.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Drobne pluskwiaki o ciele długości od 0,5 do 4 mm. Większość gatunków, w tym wszystkie europejskie, ma niepozorne, żółtawe do ciemnobrązowego ubarwienie[1]. Wyraźne, barwne wzory znaleźć można u niektórych australijskich, orientalnych i madagaskarskich Ceratocombidae[2].
Głowa silnie opada ku dołowi. Oprócz oczu złożonych występować mogą także przyoczka, umieszczone pomiędzy oczami złożonymi. Czułki są czteroczłonowe i mają formę biczykowatą (łac. antennae flagelliformes) – dwa ich początkowe człony są bardzo krótkie, przy czym drugi co najwyżej dwukrotnie dłuższy od pierwszego, a dwa ostatnie są znacznie cieńsze, zwykle bardzo długie i porośnięte licznymi, długimi, cienkimi, półwzniesionymi do w pełni wzniesionych szczecinkami[1].
Episternity przedtułowia nierzadko bywają powiększone i przedłużone pod spodni brzeg oczu, ale mogą być też zredukowane[1] i pozostawiać stawy bioder przedniej pary odsłoniętymi[2]. Półpokrywy najczęściej mają formę skórzastą (tegminalną), ale mogą być też silniej zesklerotyzowane (elytroidalne), przywodząc na myśl pokrywy chrząszczy[1][3]. Tylne skrzydła zwykle mają kilka płatów oddzielonych głębokimi wcięciami[1]. W obrębie wielu gatunków obok form długoskrzydłych występują takie o skrzydłach w różnym stopniu skróconych (pterygopolimorfizm), a niektóre gatunki są wyłącznie krótkoskrzydłe[1][2][4]. Odnóża mają na przedstopiach parę jednakowych pazurków i parę parempodiów. Ponadto u większości gatunków przynajmniej jedna para odnóży ma stopy zaopatrzone w brzuszne i grzbietowe arolium, które mogą osiągać bardzo duże rozmiary[1].
Odwłok larw ma ujścia gruczołów zapachowych zlokalizowane grzbietowo na czterech błonach międzysegmentalnych[1]. U samic budowa odwłoka, w tym genitaliów, jest zwykle prosta[3]. Samce, z wyjątkiem części Ceratocombidae, mają odwłok asymetryczny, nadzwyczajnie skomplikowanej budowy[1][3][5]. Asymetria w większości przypadków jest prawoskrętna, ale u Dipsocoridae lewoskrętna[4]. Część laterotergitów samców przybiera formę podobną do przydatek. Płytka subgenitalna u samców może nie występować, natomiast jeśli jest obecna, to tworzy ją siódme sternum. Genitalia samców mają paramery swymi podstawami połączone bezpośrednio z aparatem stawowym fallusa[1].
Biologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Takson ten rozprzestrzeniony jest kosmopolitycznie, ale najliczniej reprezentowany jest w strefie tropikalnej[1]. W Europie odnotowano 11 gatunków[6], z których w Polsce stwierdzono 7 (zobacz: Dipsocoromorpha Polski)[7].
Owady te prowadzą skryty tryb życia. Zasiedlają wilgotną ściółkę, rozkładającą się materię roślinną, mchy i inną niską roślinność oraz okresowo zalewaną strefę pobrzeży strumieni, jezior i namorzyn. Bytują pod kamieniami i pod korą[3][8]. Niektóre potrafią szybko biegać[2], inne zdolne są do oddawania skoków[9]. Formy długoskrzydłe przedstawicieli wszystkich rodzin przylatują do sztucznych źródeł światła[1][2][4][10][9], co może sugerować występowanie ich również w mikrosiedliskach nadrzewnych[9].
Gatunki o poznanych preferencjach pokarmowych zajmują pozycję troficzną drapieżników aktywnie wyszukujących swe ofiary, którymi padają drobne stawonogi[2][4][9]. Ponadto u niektórych Dipsocoridae obserwowano posilanie się na martwych jętkach[4], a budowa kłujki niektórych Ceratocombidae może sugerować żerowanie na pleśni[2].
Samice Schizopteridae prawdopodobnie są w stanie wyprodukować tylko jedno jajo jednocześnie, gdyż zajmuje ono większą część wnętrza odwłoka[9].
Ze względu na zajmowane siedliska i objawiane zachowanie przedstawiciele infrarzędu często są odławiani w trakcie badań prowadzonych za pomocą pułapek Barbera, aparatu Tullgrena i pułapek świetlnych[1][2][4][10][9].
Taksonomia i ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Nadrodzinę tę klasyfikuje się w infrarzędzie Dipsocoromorpha wraz z monotypową nadrodziną Stemmocryptoidea[11]. Wyróżnia się w jej obrębie cztery odrębne morfologicznie rodziny współczesne[5][3][11] i jedną wymarłą[11]:
- Ceratocombidae Fieber, 1860
- †Cuneocoridae Handlirsch, 1920
- Dipsocoridae Dohrn, 1859
- Hypsipterygidae Drake, 1961
- Schizopteridae Reuter, 1891
Najstarsze skamieniałości Dipsocoromorpha pochodzą z toarku w jurze i należą do Cuneocoris geinitzi, jedynego znanego przedstawiciela wymarłej rodziny Cuneocoridae[12]. Zapis kopalny z kredy obejmuje wyłącznie Schizopteridae, a konkretnie rodzaje: Buzinia[13], Hexaphlebia i Lumatibialis[14]. Z eocenu znane są inkluzje Hypsipteryx hoffeinsorum z rodziny Hypsipterygidae[15] i Cryptostemma eocenica z rodziny Dipsocoridae[16], z przełomu eocenu i oligocenu Hypselosoma dominicana z rodziny Schizopteridae[17], a z miocenu: Schizoptera dominicana i Schizoptera hispaniolae z rodziny Schizopteridae[14] oraz Ceratocombus hurdi i Leptonannus miocenicus z rodziny Ceratocombidae[18][19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m Pavel Štys: Dipsocoromorpha. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 74-75. ISBN 0-8014-2066-0.
- ↑ a b c d e f g h Pavel Štys: Ceratocombidae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 75-78. ISBN 0-8014-2066-0.
- ↑ a b c d e Christiane Weirauch, Pavel Štys. Litter bugs exposed: phylogenetic relationships of Dipsocoromorpha (Hemiptera: Heteroptera) based on molecular data. „Insect Systematic & Evolution”. 45, s. 351—370, 2014. Brill.
- ↑ a b c d e f Pavel Štys: Dipsocoridae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 78. ISBN 0-8014-2066-0.
- ↑ a b Christiane Weirauch, Randall T. Schuh. Systematics and Evolution of Heteroptera: 25 Years of Progress. „Annual Review of Entomology”. 56, s. 487-510, 2011. DOI: 10.1146/annurev-ento-120709-144833.
- ↑ Dipsocoromorpha. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-07-17].
- ↑ A. Wolski: seria: Dipsocoromorpha Miyamoto, 1961. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2019-07-17].
- ↑ C. Weirauch: Dipsocoromorpha. [w:] Heteropteran Systematics Lab [on-line]. University of California, Riverside, 2008-2012. [dostęp 2019-07-16].
- ↑ a b c d e f Pavel Štys: Schizopterygidae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 80-82. ISBN 0-8014-2066-0.
- ↑ a b Pavel Štys: Hypsipterygidae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 80. ISBN 0-8014-2066-0.
- ↑ a b c J. Szwedo. The unity, diversity and conformity of bugs (Hemiptera) through time. „Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh”. 107, s. 109-128, 2017.
- ↑ Y.A. Popov, R.J. Wootton. The upper Jurassic Heteroptera of Mecklenburg and Saxony. „Systematic Entomology”. 2, s. 333-351, 1977.
- ↑ V. Perrichot, A. Nel, D. Néraudeau. Schizopterid Bugs (Insecta: Heteroptera) in Mid-cretaceous Ambers From France and Myanmar (Burma). „Palaeontology”. 50 (6), s. 1367-1374, 2007.
- ↑ a b G. Poinar. Taxonomic names, in New genera and species of jumping ground bugs (Hemiptera: Schizopteridae) in Dominican and Burmese amber, with a description of a meloid (Coleoptera: Meloidae) triungulin on a Burmese specimen. „Annales de la Société Entomologique de France”. 50, s. 372-381, 2015.
- ↑ G. Bechly, M. Wittmann. Two new tropical bugs (Insecta: Heteroptera: Thaumastocoridae – Xylastodorinae and Hypsipterygidae) from Baltic amber. „Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde Serie B (Geologie und Paläontologie)”. 289, s. 1-11, 2000.
- ↑ V. Hartung, R. Garrouste, A. Nel. The first fossil Dipsocoridae found in the early Eocene amber of France (Hemiptera: Heteroptera). „Comptes Rendus Palevol”. 16, s. 715-720, 2017.
- ↑ G. Poinar, A. Brown.. New genera and species of jumping ground bugs (Hemiptera: Schizopteridae) in Dominican and Burmese amber, with a description of a meloid (Coleoptera: Meloidae) triungulin on a Burmese specimen. „Annales de la Société Entomologique de France”. 50, s. 372-381, 2015.
- ↑ D. Azar, A. Nel, D. Coty, R. Garrouste. The second fossil ceratocombid bug from the Miocene amber of Chiapas (Mexico) (Hemiptera: Ceratocombidae). „Annales de la Société Entomologique de France”. 46, s. 100-102, 2010. DOI: 10.1080/00379271.2010.10697642.
- ↑ P. Wygodzinsky. A new hemipteran (Dipsocoridae) from the Miocene amber of Chiapas, Mexico. „Journal of Paleontology”. 33 (5), s. 853-854, 1959.