Jeżoskórka ostrołuskowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
jeżoskórka ostrołuskowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Echinoderma asperum (Pers.) Bon Docums Mycol. 21(no. 82): 62 (1991) | |
Jeżoskórka ostrołuskowa (Echinoderma asperum (Pers.) Bon) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Echinoderma, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten został zdiagnozowany przez Ch. H. Persoona w 1793 r. jako Agaricus asper (gatunek pieczarki). Później przez różnych autorów zaliczany był do wielu jeszcze rodzajów. m.in. Amanita (muchomor), Cystolepiota (czubniczka), Lepiota (czubajeczka), Macrolepiota (czubajka). Obecnie ma ponad 40 synonimów łacińskich. Za prawidłową uznaje się diagnozę podaną przez M. Bona w 1991 r., który zaliczył ten takson do rodzaju Echinoderma[2].
Nazwę polską czubajka ostrołuskowata podał Feliks Teodorowicz w 1933 r., Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę czubajeczka ostrołuskowa[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Echinoderma obydwie nazwy polskie stały się niezgodne z nazwą naukową. Nazwę „jeżoskórka ostrołuskowa” w 2015 r. zaproponowała grupa mykologów w publikacji Karasińskiego i in.[4], a jej używanie Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała w 2021 r.[5]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Ma średnicę od 5 do 12 cm. Młody ma kształt dzwonkowaty do wypukłego, później płasko rozpostarty. U starych owocników pośrodku wklęsły, mięsisty, koncentrycznie pokryty czarniawobrązowymi odstającymi łuskami, które odpadają. Kolor brązowy, pośrodku ciemniejszy. Na środku kapelusza znajdują się czarnobrązowe spiczaste i odstające łuski, które u starszych owocników odpadają[6].
Gęste, białe do kremowych, na końcach rozwidlone[6].
Wysokości od 4 do 8 cm, średnica od 0,7 do 1,5 cm. Jest cylindryczny, u podstawy bulwiasto rozszerzony, twardy i zwarty. Początkowo pełny, później pusty, w dolnej części brązowy włóknisty do łuseczkowatego. Szeroki błoniasty pierścień u dojrzałych okazów zwisający, postrzępiony, białawy z wierzchu, od spodu brązowawy[6].
W kapeluszu miękki, w trzonie dosyć łykowaty, białawy. Ma przenikliwy nieprzyjemny „korzenny” zapach (jak tęgoskór cytrynowy Scleroderma citrinum) i kwaśny smak[6].
Biały. Zarodniki długo eliptyczne, gładkie, o rozmiarach 6,5-11 × 2–3,5 μm, słabo amyloidalne. Cheilocystidy elipsoidalne lub prawie okrągłe, o rozmiarach do około 30 × 15 μm. Pleurocystyd brak[7].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobna jest jeżoskórka ciernista (Echinoderma echinaceum), która różni się trzonem pokrytym ostrymi łuseczkami (pod pierścieniem) i jest mniejsza.
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji, na południowej tylko w południowej części Ameryki Północnej i w Australii[8].
Rośnie w lasach iglastych i liściastych, w parkach, zaroślach i ogrodach. Lubi cieniste i wilgotniejsze miejsca[6]. Owocniki wytwarza od sierpnia do października[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Saprotrof[3], grzyb lekko trujący, wywołujący wymioty i biegunki[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-20] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Dariusz Karasiński i inni, Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego, Izabelin: Kampinoski Park Narodowy, 2015, s. 115, ISBN 978-83-61144-95-3.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-16].
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ MushroomExpert [online] [dostęp 2013-09-29] (ang.).
- ↑ Występowanie jeżoskórki ostrołuskowej na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-09-01].