Asteliowate

Asteliowate
	; Astelia hemichrysa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	asteliowate
	Nazwa systematyczna
	Asteliaceae Dumort.; Anal. Fam. Pl.: 59, 61. 1829
	Typ nomenklatoryczny
	Astelia Banks & Sol. ex R. Br., nom. cons. (1810)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Asteliowate (Asteliaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu szparagowców (Asparagales). Tradycyjnie wyróżniano w obrębie tej rodziny 4 rodzaje z 36 gatunkami. W 2009 roku, na podstawie powiązań filogenetycznych wskazano celowość włączenia wszystkich drobnych rodzajów w obręb jednego – astelia (Astelia Banks & Sol. ex R. Br. 1810). Rośliny te występują na Maskarenach, w południowo-wschodniej Australii, w Nowej Zelandii i innych wyspach Pacyfiku, w tym na Hawajach (jedyne 4 gatunki rosnące na półkuli północnej). Poza tym na południowym krańcu Ameryki Południowej i na Falklandach^[2]. Rośliny te spotykane są na różnych siedliskach; na torfowiskach, w lasach oraz na terenach skalistych^[4].

Morfologia

Pokrój: Kłączowe byliny z krótką łodygą^[4].
Liście: Równowąskie lub lancetowate, ułożone spiralnie, zwykle gęste. Za młodu często srebrzyście owłosione, u nasady z pochwą^[4].
Kwiaty: Promieniste, jedno- lub obupłciowe zebrane w szczytowe kwiatostany. Okwiat składa się z dwóch okółków liczących od 3 do 7 listków, wolnych lub połączonych u nasady. Pręcików jest 6. Słupek górny z krótką szyjką, z miodnikami, złożony z 3 owocolistków, trój- lub jednokomorowy. W komorach znajduje się po kilka anatropowych zalążków^[4].
Owoce: Jagoda lub torebka. Nasiona są czarne, z prostym lub lekko zgiętym zarodkiem otoczonym bielmem z olejem i białkiem aleuronowym^[4].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. Pozycję filogenetyczną rodziny w obrębie rzędu przedstawia poniższy kladogram^[2].

←

storczykowate Orchidaceae

Boryaceae

Blandfordiaceae

Lanariaceae

	asteliowate Asteliaceae

	przyklękowate Hypoxidaceae

	Ixioliriaceae

	Tecophilaeaceae

Doryanthaceae

kosaćcowate Iridaceae

Xeronemataceae

złotogłowowate Asphodelaceae

	amarylkowate Amaryllidaceae

	szparagowate Asparagaceae

Podział

W tradycyjnych ujęciach w obrębie rodzaju wyróżniano 4 rodzaje^[5]^[4]:

Astelia Banks & Sol. ex R.Br.
Collospermum Skottsb.
Milligania Hook.f.
Neoastelia J.B.Williams

W 2009 w wyniku analizy powiązań filogenetycznych w obrębie tej rodziny ustalono, że wszystkie wyróżniane dotąd rodzaje zagnieżdżone są w obrębie kladu Astelia i w najnowszych ujęciach przyjmuje się, że rodzina jest taksonem monotypowym z jednym rodzajem – astelia (Astelia)^[2]^[6]. W bazie Plants of the Worlds utrzymywany jest jednak podział na trzy rodzaje z odrębnymi Milligania Hook.f. i Neoastelia J.B.Williams^[7]

Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Astelia^[8]

Astelia alpina R.Br.
Astelia argyrocoma A.Heller ex Skottsb.
Astelia australiana (J.H.Willis) L.B.Moore
Astelia banksii A.Cunn.
Astelia chathamica (Skottsb.) L.B.Moore
Astelia fragrans Colenso
Astelia graminea L.B.Moore
Astelia grandis Hook.f. ex Kirk
Astelia hemichrysa (Lam.) Kunth
Astelia linearis Hook.f.
Astelia menziesiana Sm.
Astelia nadeaudii Drake
Astelia neocaledonica Schltr.
Astelia nervosa Banks & Sol. ex Hook.f.
Astelia nivicola Cockayne ex Cheeseman
Astelia papuana Skottsb.
Astelia petriei Cockayne
Astelia psychrocharis F.Muell.
Astelia pumila (J.R.Forst.) Gaudich.
Astelia rapensis Skottsb.
Astelia skottsbergii L.B.Moore
Astelia solandri A.Cunn.
Astelia subulata (Hook.f.) Cheeseman
Astelia tovii F.Br.
Astelia trinervia Kirk
Astelia waialealae Wawra

Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Colospermum^[9]

Astelia hastata (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia microsperma (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia montana (Seem.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia samoense (Skottsb.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia spicata (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden

Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Milligania^[10]

Astelia densiflora (Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia johnstonii (F.Muell. ex Benth.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia lindoniana (Rodway ex W.M.Curtis) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia longifolia (Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Astelia stylosa (F.Muell. ex Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden

Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Neoastelia^[11]

Astelia spectabilis (J.B.Williams) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – B. PlantSystematics.org. [dostęp 2010-12-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heywood V.H., Brummitt R.K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 352. ISBN 1-55407-206-9.
↑ List of genera in family ASTELIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2010-12-13]. (ang.).
↑ Birch, J.L., Keeley, S.C., & Morden, C.W. 2009. Phylogenetic relationships in the Asteliaceae with an emphasis on the genus Astelia. P. 167, in Botany and Mycology 2009. Snowbird, Utah July 25-29.
↑ Asteliaceae Dumort.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-19].
↑ Astelia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-08-14].
↑ Collospermum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].
↑ Milligania. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].
↑ Neostelia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[indices-3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – B. PlantSystematics.org. [dostęp 2010-12-13]. (ang.).

[heywood-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heywood V.H., Brummitt R.K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 352. ISBN 1-55407-206-9.

[kew-5] List of genera in family ASTELIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2010-12-13]. (ang.).

[6] Birch, J.L., Keeley, S.C., & Morden, C.W. 2009. Phylogenetic relationships in the Asteliaceae with an emphasis on the genus Astelia. P. 167, in Botany and Mycology 2009. Snowbird, Utah July 25-29.

[powo-7] Asteliaceae Dumort.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-19].

[8] Astelia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-08-14].

[9] Collospermum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].

[10] Milligania. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].

[11] Neostelia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]