Şövkət Məmmədova
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Şövkət Məmmədova (ur. 18 kwietnia 1897 w Tyflisie, zm. 8 czerwca 1981) – azerska śpiewaczka operowa (sopran koloraturowy liryczny) i instruktorka muzyki.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Məmmədova urodziła się w 1897 roku w Tyflisie w ubogiej azerskiej rodzinie Hasana Məmmədova. Ojciec, który był szewcem, pochodził z Goshakilsa (obecnie w gminie Bolnisi w Gruzji). W 1911 roku wyjechała do Mediolanu na studia muzyczne w konserwatorium, korzystając ze wsparcia azerskiego multimilionera Zeynalabdina Tağıyeva[1]. Jednak w 1912 roku pieniędzy nie otrzymała i musiała wrócić do domu. W tym samym roku zapisała się do szkoły muzycznej w Tyflisie. Debiutowała 13 kwietnia 1912 roku na scenie Teatrze Tağıyeva w Baku w operetce Üzeyir Hacıbəyov Ər və arvad (Mąż i żona). Pieniądze ze spektaklu miały pozwolić jej kontynuować naukę w konserwatorium. Jednak występ muzułmanki bez tradycyjnego stroju, z odkrytą głową, tak wzburzył miejscowych mężczyzn, że zarówno kompozytor, jak Məmmədova musieli uciekać i ukryć się[2]. Podczas pobytu we Włoszech poznała rosyjskiego studenta Jakowa Lubarskiego, za którego wyszła za mąż w 1915 roku[3]. Razem wyjechali do Kijowa, gdzie Məmmədova została przyjęta do konserwatorium[4]. Tam poznała rosyjskiego kompozytora Reinholda Glière’a, który był w tej szkole wykładowcą. Zainteresował się on azerską muzyką ludową. W 1924 roku skomponował operę Shakh-Senem[5]. Jej premiera w języku azerskim miała miejsce w Baku w maju 1934 roku[6]. Məmmədova zaśpiewała w duecie z azerskim śpiewakiem operowym Bülbülem. Opera odniosła sukces, jednak nie była w przyszłości wystawiana z braku azerskiej diwy operowej śpiewającej sopranem koloraturowym[7].
Od 1921 roku koncertowała w Moskwie, Petersburgu, Paryżu, Mediolanie, Tebriz i Tbilisi[8]. Śpiewała arie z Traviaty, Cyrulika Sewilskiego, Rigoletta i innych. W latach 1927–1930 ukończyła studia w Mediolanie i wróciła do Azerbejdżanu[9], aby kontynuować karierę w Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı (Państwowym Teatrze Opery i Baletu) w Baku[2]. Karierę sceniczną zakończyła w 1948 roku[4].
W 1923 roku z jej inicjatywy i przy jej wsparciu powstała w Baku szkoła teatralna (obecnie Azerbejdżański Państwowy Uniwersytet Kultury i Sztuki), a rok później wydawnictwo muzyczne, które wspierało wydawanie azerskich pieśni ludowych. W latach 1939–1945 była dyrektorką Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı. Po zakończeniu kariery aż do śmierci była wykładowcą w Państwowym Konserwatorium Azerbejdżanu[3]. Zmarła 8 czerwca 1981 roku w Baku i została tam pochowana w Fəxri Xiyabanda (Alei Honoru)[10].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Na ścianie domu w Baku, w którym mieszkała przez wiele lat, umieszczono pamiątkową tablicę[4].
- Jedna z ulic w Baku została nazwana jej imieniem[11].
Nagrody i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- 1933: Honorowy Artysta Azerbejdżańskiej SRR[10]
- 1934: Artysta ludowy Azerbejdżańskiej SRR[10]
- 1938: Artysta Ludowy ZSRR[4]
- 1934: Nagroda Państwowa Azerbejdżańskiej SRR[12]
- Order Lenina[13]
- 1959: Order Czerwonego Sztandaru Pracy[13]
- Order „Znak Honoru”[13]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Лятиф ШАМХАЛ, Отец нации. Гаджи Зейналабдин Тагиев всю свою жизнь посвятил родному народу [online], www.anl.az, 20 kwietnia 2019 [dostęp 2021-04-24].
- ↑ a b Azərbaycanın ilk qadın opera müğənnisi... [online], anl.az, 24 maja 2011 [dostęp 2021-04-24].
- ↑ a b Рая АББАСОВА, Шовкет – значит величие. Первой азербайджанской оперной певице посвящается [online], www.anl.az, 21 marca 2016 [dostęp 2021-04-24].
- ↑ a b c d » Судьба как песня [online] [dostęp 2021-04-24] (ros.).
- ↑ Gliere: Bronze Horseman / Shakh-Senem / Gyul’sara [online], naxos.com [dostęp 2021-04-24].
- ↑ Глиэр Рейнгольд Морицевич [online], orpheusradio.ru [dostęp 2021-04-24].
- ↑ Шовкет Мамедова: первая мусульманка на оперной сцене [online], История Азербайджана [dostęp 2021-04-24] (ros.).
- ↑ First Azerbaijani opera diva Shovkat Mammadova [online], vestnikkavkaza.net [dostęp 2021-06-08] (ang.).
- ↑ Shovkat Mammadova, brave woman and opera diva [online], AzerNews.az, 9 kwietnia 2018 [dostęp 2021-06-08] (ang.).
- ↑ a b c BORÇALININ UNUDULMAZ BÜLBÜLÜ – SSRİ XALQ ARTİSTİ, Azərbaycanın İLK peşəkar qadın opera müğənnisi -- ŞÖVKƏT XANIM MƏMMƏDOVA (1897-1981) [online], ZİM.Az | „ZİYA” İnformasiya Mərkəzi [dostęp 2021-04-24] (ros.).
- ↑ Opera səhnəmizin gözəl səsli ulduzu [online], Azadliq [dostęp 2021-04-24] (azer.).
- ↑ Шовкет Мамедова [online], Кино-Театр.РУ [dostęp 2021-05-02].
- ↑ a b c İradə SARIYEVA, Milli opera sənətimizin iki zirvəsi – Şövkət Məmmədova və Fatma Muxtarova... [online], www.anl.az, 1 września 2015 [dostęp 2021-04-24].