Ślepowron zwyczajny

Ślepowron zwyczajny
	Nycticorax nycticorax
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	czaplowce
Rodzina	czaplowate
Rodzaj	Nycticorax
Gatunek	ślepowron
Synonimy
	Ardea Nycticorax Linnaeus, 1758;
	Ardea Nycticorax Linnaeus, 1758;
Podgatunki
	N. n. nycticorax (Linnaeus, 1758); N. n. hoactli (J. F. Gmelin, 1789); N. n. obscurus Bonaparte, 1855; N. n. falklandicus Hartert, 1914;
	N. n. nycticorax (Linnaeus, 1758); N. n. hoactli (J. F. Gmelin, 1789); N. n. obscurus Bonaparte, 1855; N. n. falklandicus Hartert, 1914;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; latem cały rok zimą
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ślepowron zwyczajny^[4] (Nycticorax nycticorax) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkującego wszystkie kontynenty prócz Australii i Antarktydy.

Podgatunki i zasięg występowania

Ślepowron występuje w zależności od podgatunku^[2]^[5]:

Nycticorax nycticorax nycticorax – zachodnia, środkowa i południowa Europa, Bliski Wschód, Azja południowa, centralna i wschodnia po Japonię i Timor, Afryka z Madagaskarem.
Nycticorax nycticorax hoactli – Ameryka od południowej Kanady po północną Argentynę, Hawaje.
Nycticorax nycticorax obscurus – Chile i Argentyna po Ziemię Ognistą.
Nycticorax nycticorax falklandicus – Falklandy.

Północne populacje wędrowne.

W Polsce to ptak bardzo nielicznie i lokalnie lęgowy^[6]. Gniazduje głównie w dolinie górnej Wisły (z tego powodu jest symbolem Ziemi Oświęcimskiej^[7]), w innych rejonach kraju sporadycznie, np. w dolinie Nidy, dolinie Narwi, w Parku Narodowym „Ujście Warty” czy nad zbiornikiem Jeziorsko. Na przelotach obserwowany na terenie całego kraju, choć dużo częściej na południu^[6]. Polska populacja odlatuje do Afryki równikowej we wrześniu i październiku, a wraca pod koniec marca i w kwietniu^[6].

Morfologia

Wygląd: Ptak znacznie mniejszy od czapli siwej, nieco większy od wrony. Krępa sylwetka. Głowa, szyja i spód białe, na głowie czarna czapeczka. Czarny również grzbiet, a skrzydła, pokrywa nadogonowa i ogon szare. W okresie godowym z głowy wyrastają dwa długie białe pióra ozdobne. Pełną gracji sylwetkę uzupełnia czerwona tęczówka. Samica i samiec wyglądają podobnie, ich upierzenie spoczynkowe różni się brakiem piór ozdobnych. U N. n. hoactli czapka dochodzi niemal do oka, a nogi w okresie godowym mają kolor łososiowy. N. n. falklandicus występuje w dwóch odmianach barwnych – jaśniejszej, która jest podobna do N. n. nycticorax, i ciemniejszej. N. n. obscurus jest najciemniejszy i największy, o czarnobrązowym spodzie ciała.

Wymiary średnie: długość ciała ok. 60–65 cm^[8]
rozpiętość skrzydeł ok. 105–110 cm^[8]
masa ciała ok. 500–800 g^[6]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Zabagnione brzegi zbiorników wody, zarówno słodkiej jak i słonej.
Zachowanie: Prowadzi nocny tryb życia – poluje głównie rano i wieczorem. W ciągu dnia odpoczywa na drzewach i krzewach^[6], o zmierzchu wylatuje na żerowiska oddalone o parę kilometrów od gniazda, na płytkich stawach i rzekach. W locie widać jego zaokrąglone, szerokie skrzydła oraz skurczoną szyję. Lata cicho, podobnie jak sowa. Zarówno w powietrzu, jak i w spoczynku często wydaje dźwięk „kuak”.
Pożywienie: Zwierzęta wodne – głównie ryby, płazy i różne owady. Skład diety uzupełniają skorupiaki, małe ssaki i gady (takie jak jaszczurki czy zaskrońce), ślimaki, pająki, pijawki czy młode ptaki^[6].
Powrót na lęgowiska i toki: Na lęgowiska wracają falami w marcu i kwietniu, a gniazdowanie trwa od kwietnia do lipca. Przeloty odbywają się nocą, wyjątkowo obserwowano je w ciągu dnia^[6]. Toki zaczynają się po tygodniu wypoczynku. Ptaki te stroszą wtedy pióra, klaskają dziobami i jako podarki (tylko symboliczne) składają gałązki. Po skojarzeniu się w pary samica zaczyna budowę gniazda.
Gniazdo: Konstrukcja o średnicy 30–40 cm, na krzewie, w zaroślach lub na drzewie z gałązek przynoszonych przez samca (buduje samica). Tworzy kolonie, nawet z innymi ptakami, nad stawami, rzekami o wolnym prądzie, na bagnach.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden, rzadziej dwa lęgi, składając w różnych porach roku 3 do 6 zielonkawych jaj.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 21 do 23 dni^[9] przez obydwoje rodziców, którzy regularnie zmieniają się co 2–3 godziny. Pisklęta opuszczają gniazdo po 3–4 tygodniach, kiedy zaczynają już wspinać się po pobliskich gałęziach. Na początku nie potrafią zachować stałej temperatury ciała, więc rodzice ogrzewają je przez 10–12 dni. Mają długi, jasnobrązowy puch, gdy podrosną pióra są tej samej barwy, ale z jasnymi plamami. Samodzielne stają się po 7 tygodniach. Dojrzałość osiągają po 2–3 latach.

Status i ochrona

IUCN uznaje ślepowrona za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,57–3,73 milionów osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymaga ochrony czynnej^[10]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[11]. Według szacunków programu Monitoring Ślepowrona (MSL), w latach 2013–2018 populacja tego ptaka na terenie kraju liczyła 763–1225 par lęgowych^[12]. Szacuje się, że pomiędzy 1980 a 2018 rokiem liczebność ślepowrona w Polsce wzrosła o 1500–2300%^[12].

Zdjęcia

Widoczne dwa długie białe pióra wyrastające z głowy
Młody osobnik
Żerowanie

Zobacz też

Przypisy

↑ Nycticorax nycticorax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Black-crowned Night-heron (Nycticorax nycticorax). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)]. (ang.).
↑ ^a ^b Nycticorax nycticorax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (Wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-21].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nycticorax nycticorax (Ślepowron). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 67–69.
↑ Ślepowron. Śląski Ogród Zoologiczny. [dostęp 2021-03-21].
↑ ^a ^b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 44–45. ISBN 83-7311-341-X.
↑ E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt. Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 57. ISBN 83-7227-891-1.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ ^a ^b Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Bibliografia

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nycticorax nycticorax (Ślepowron). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 67–69.

[itis-1] Nycticorax nycticorax, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Black-crowned Night-heron (Nycticorax nycticorax). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)]. (ang.).

[iucn-3] Nycticorax nycticorax, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (Wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-21].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).

[n2000-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nycticorax nycticorax (Ślepowron). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 67–69.

[zoo-7] Ślepowron. Śląski Ogród Zoologiczny. [dostęp 2021-03-21].

[sterry-8] P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 44–45. ISBN 83-7311-341-X.

[lz-9] E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt. Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 57. ISBN 83-7227-891-1.

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-11] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[biuletyn2019-12] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]