Zespół czołowy
Zespół czołowy (łac. syndroma frontale, ang. frontal lobe disorder) – zespół objawów psychoorganicznych związanych z uszkodzeniem okolicy czołowej mózgu, najczęściej przez guz. W czystej postaci wiąże się z uszkodzeniem kory płatów czołowych. Towarzyszyć mu mogą objawy niezwiązane z uszkodzeniem kory i niewchodzące w skład obrazu klinicznego zespołu, np. związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego lub uszkodzeniem innych części mózgowia przez proces rozrostowy.
| |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 |
F07.0 |
|---|---|
Objawy i podział
edytuj
Objawy psychopatologiczne guzów okolicy czołowej wyprzedzają objawy neurologiczne. Przebieg choroby zależy od charakteru guza: oponiaki rosną powoli, i okres objawów psychiatrycznych jest dłuższy; guzy złośliwe, głównie glejaki, cechuje krótki wywiad, objawy neurologiczne pojawiają się wcześniej. Większość autorów jest zdania, że nieistotne jest który płat, lewy czy prawy, objęty jest procesem rozrostowym[2]. W klinice wypadnięcia funkcji płatów czołowych istotne znaczenie ma natomiast fakt, czy proces lokalizuje się w górnej części płatu (od strony sklepistości) czy w części przypodstawnej (nadoczodołowej)[3].
Zespół czołowy ze sklepistości (zespół przedczołowy grzbietowo-boczny, zespół wypukłości czołowej, łac. syndroma convexofrontale, ang. frontal convexity syndrome)[2][4]
- zaburzenia napędu psychoruchowego (niem. Mangel an Antrieb[5])
Zespół czołowy z części nadoczodołowej (zespół oczodołowy, zespół oczodołowo-czołowy, łac. syndroma baseofrontale, ang. orbitofrontal syndrome)[2][4]:
- obniżenie lub zanik uczuciowości wyższej
- odhamowanie
- niedostosowany afekt
- osłabiony krytycyzm
- brak wglądu
- nastrój labilny, waha się między beztroskim a gniewliwym
- skłonność do opowiadania niemądrych żartów i często niewybrednych historyjek o treści erotycznej (moria, wiłość, nastrój moriatyczny; niem. Witzelsucht)
Podstawowe umiejętności językowe, pamięć i procesy poznawcze zwykle są niezaburzone[6].
Niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo zespół czołowy przyśrodkowy (zespół przyśrodkowo-czołowy, ang. medial frontal syndrome), w którym uszkodzenie dotyczy przedniej części obręczy[6].
Głównym objawem tego uszkodzenia jest apatia, z utratą motywacji i zmniejszoną aktywnością celową. Występuje osłabienie kończyn dolnych i brak kontroli nad zwieraczami, wytwory werbalne są rzadkie[7].
Zespół czołowy jatrogenny
edytujSzczególną postacią zespołu czołowego jest zespół czołowy jatrogenny po leukotomii przedczołowej, czyli lobotomii (charakteropatia leukotomizowanych). W tej metodzie leukotomii w różny sposób oddzielano struktury korowe płata czołowego od struktur podkorowych, czego psychiczne następstwa zbliżone były obrazem klinicznym do charakteropatii pourazowych. U zdrowych ludzi poddanych leukotomii dokonywała się zmiana charakteru, na którą składały się[4]:
- bezwolność
- potulność
- bezpretensjonalność
- brak zainteresowania światem zewnętrznym
- uproszczenie życia wzruszeniowego
- zmniejszenie roszczeń życiowych
- monotonia uczuciowa
- zanik inicjatywy
- brak zainteresowania przyszłością.
Phineas Gage
edytujJednym z pierwszych opisanych i bardziej znanych przypadków zespołu czołowego był przypadek Phineasa Gage'a, 25-letniego, zdrowego rzemieślnika, który w 1848 roku wskutek nieszczęśliwego wypadku został uderzony w głowę metalowym prętem. Pręt przebił na wylot czaszkę, przez lewą szczękę, oczodół, płat skroniowy i sklepienie czaszki. Gage przeżył, ale wystąpiły diametralne zmiany w jego charakterze[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Schmitt R, Kettritz U, Luft FC, Kettritz R. Posttransplantation malignancy in a patient presenting with weight loss and changed bowel habits: a case report. „BMC nephrology”, s. 9, styczeń 2006. DOI: 10.1186/1471-2369-7-9. PMID: 16674825.
- ↑ a b c Adam Bilikiewicz, Stefan Smoczyński: Psychopatologia guzów śródczaszkowych. Wydanie II zmienione i uzupełnione. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1989 s. 50-56 ISBN 83-200-1378-X
- ↑ Psychiatria : podręcznik dla studentów medycyny. Adam Bilikiewicz (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 735. ISBN 83-200-3388-8.
- ↑ a b c Bilikiewicz A: 2.6. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu. W: Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J (red.): Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, s. 160-161. ISBN 83-87944-72-6.
- ↑ Hauptmann, Der „Mangel an Antrieb“ — von innen gesehen, „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”, 66 (1), 1922, s. 615–686, DOI: 10.1007/BF01910516, ISSN 0003-9373 (niem.).
- ↑ a b Jeffrey L. Cummings, Michael S. Mega: Neuropsychiatria. Michał Rydzewski (red. polskiego wydania). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2005, s. 143-161. ISBN 83-89581-42-6.
- ↑ Narriman C Shahrokh, Robert E. Hales, Amerykański słownik psychiatryczny, Bartosz Łoza (red.) i inni, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2009, s. 234, ISBN 978-83-7609-058-0, OCLC 750909062.
- ↑ Harlow JM. Passage of an iron rod through the head. Boston Medical and Surgical Journal 39: 389-393 (1848)
