Zamach stanu w Syrii (1966)
Zamach stanu w Syrii w 1966 – zamach stanu przeprowadzony w Syrii przez radykalną frakcję rządzącej partii Baas w dniach 21–23 lutego 1966 roku. W jego rezultacie z elity władzy wyeliminowana została frakcja umiarkowana tejże partii (zwana aflakistami, od nazwiska przywódcy Michela Aflaka), a nowy rząd Syrii przyjął kurs radykalnie socjalistyczny. Faktycznie na czele państwa stanął Salah Dżadid, formalnie niepełniący stanowisk państwowych.
| zimna wojna | |||
 Gen. Salah Dżadid, główny organizator zamachu stanu z 1966 roku; przez kolejne cztery lata faktycznie rządził Syrią | |||
| Czas |
21–23 lutego 1966 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
ustąpienie aflakistów, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Tło wydarzeń
edytuj8 marca 1963 r. oficerowie tworzący tajny Komitet Wojskowy partii Baas oraz pozyskani przez nich do współpracy wojskowi o przekonaniach naserowskich przeprowadzili zamach stanu[1]. Prezydent Nazim al-Kudsi i rząd zostali obaleni, a władzę w kraju przejęła Narodowa Rada Dowództwa Rewolucji. Najważniejsze decyzje podejmowali jednak, poza posiedzeniami rady, członkowie Komitetu Wojskowego, przede wszystkim jego liderzy Muhammad Umran, Salah Dżadid i Hafiz al-Asad[2][3]. Jeszcze na przełomie marca i kwietnia 1963 r. zwolennicy partii Baas, na czele z ministrem spraw wewnętrznych gen. Aminem al-Hafizem usunęli naserystów z wojska. W rezultacie zwolennicy Abdel Nasera (który odnosił się do partii Baas z głęboką niechęcią) i nowego zbliżenia z Egiptem wystąpili również z rządu. Pragnąc odzyskać władzę, 18 lipca 1963 r. naseryści pod wodzą płk. Dżasima Alwana zorganizowali kolejny zamach stanu. Został on jednak udaremniony[2].
Po skonsolidowaniu władzy partia Baas nie miała jednolitego, akceptowanego przez całą organizację programu politycznego. W jej obrębie trwały spory ideologiczne, personalne oraz wyznaniowe. Między wrześniem 1963 r. a grudniem 1965 r. kilkakrotnie zmieniał się rząd; naprzemiennie kierowali nimi baasistowscy radykałowie i umiarkowani. W końcu roku 1965 premierem Syrii został Salah ad-Din al-Bitar, jeden z liderów drugiej z frakcji. Zapowiedział on rezygnację z nacjonalizacji przemysłu i naśladowanie w praktyce politycznej zachodnioeuropejskich partii socjaldemokratycznych. Równocześnie w Narodowej Radzie Dowództwa Rewolucji przegłosowana została rezolucja zapowiadająca likwidację jednego z organów kierowniczych partii Baas – Przywództwa Regionalnego, w którym zasiadała większość radykałów (stąd też określanie ich jako frakcji regionalistów)[2][4]. W tej sytuacji radykałowie na czele z Dżadidem i al-Asadem rozpoczęli przygotowania do przejęcia władzy na drodze przewrotu wojskowego[5].
Zamach stanu i jego skutki
edytujZamach stanu miał miejsce 23 lutego 1966 r. i był najkrwawszym przewrotem wojskowym w historii niepodległej Syrii[4][a]. Głowa państwa, gen. Amin al-Hafiz, został aresztowany przez grupę pod dowództwem kapitana Salima Hatuma. Al-Hafiz nie poddał się od razu, lecz bronił się przy pomocy lojalnych żołnierzy w swoim domu; w walce zginęło 50 osób, a generał i jego córka zostali ciężko ranni[6]. Druga grupa zamachowców, wspierająca poprzednią[5], działała pod dowództwem Izzata Dżadida[7]. Organizatorzy zamachu zdobyli poparcie jednostek stacjonujących w Damaszku, którymi dowodzili w większości oficerowie pochodzenia alawickiego i druzyjskiego. Wielu z nich uzyskało stanowiska dzięki wcześniejszej protekcji Dżadida i al-Asada, którzy również byli alawitami. Pewien opór stawiły natomiast dowodzone przez sunnitów (często skierowanych na podrzędne stanowiska już za rządów partii Baas) jednostki stacjonujące w Aleppo, Hims, Hamie i Latakii[7]. Główny ideolog partii Baas i jej współtwórca Michel Aflak spodziewał się aresztowania po zamachu, to jednak nie nastąpiło; został natomiast zmuszony do emigracji[8].
Prezydentem Syrii po zamachu stanu został Nur ad-Din al-Atasi, premierem zaś Jusuf Zu’ajjin – obaj wywodzili się z frakcji regionalistów[4][5]. Hafiz al-Asad został ministrem obrony, natomiast stanowisko szefa sztabu objął Ahmad Suwajdani, również zwolennik radykalnej frakcji w partii[9]. Faktycznie jednak najpotężniejszą osobą w kraju stał się Salah Dżadid[8][10], który nie objął żadnego stanowiska, pozostając jedynie zastępcą sekretarza generalnego Przywództwa Regionalnego partii Baas[4][10]. Nowy rząd przyjął radykalnie socjalistyczny kurs w polityce wewnętrznej, zaś w polityce zagranicznej zaczął blisko współpracować z ZSRR, a za swoje główne zadanie uznał walkę o niepodległą Palestynę[4]. Był to najradykalniejszy rząd w historii Syrii[8]. Salah Dżadid rządził krajem do roku 1970, gdy został obalony w kolejnym przewrocie przeprowadzonym przez Hafiza al-Asada[11].
Uwagi
edytuj- ↑ W Syrii od czasów uzyskania niepodległości (1946) do ustabilizowania się autorytarnych rządów Hafiza al-Asada (1970) miało miejsce siedem wojskowych zamachów stanu.
Przypisy
edytuj- ↑ van Dam N.: The Struggle for Power in Syria. Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party. s. 31.
- ↑ a b c Seale P.: Asad of Syria. The Struggle for the Middle East. s. 76-80.
- ↑ van Dam N.: The Struggle for Power in Syria. Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party. s. 32.
- ↑ a b c d e Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. s. 48-49.
- ↑ a b c P. Seale, Asad of Syria. The Struggle for the Middle East, s. 100-103.
- ↑ S. M. Moubayed, Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900-2000, s.52-54.
- ↑ a b van Dam N.: The Struggle for Power in Syria. Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party. s. 47.
- ↑ a b c McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. s. 146-148.
- ↑ S. M. Moubayed, Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900-2000, s. 86-87.
- ↑ a b P. Seale, Asad of Syria. The Struggle for the Middle East, s. 105.
- ↑ McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. s. 153 i 155.
Bibliografia
edytuj- van Dam N.: The Struggle for Power in Syria. Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party. London: I. B. Tauris, 2011. ISBN 978-1-84885-760-5.
- Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 48-49. ISBN 978-83-7638-111-4.
- McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014. ISBN 978-0-86356-753-7.
- Moubayed S. M., Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900-2000, Cune Press, 9781885942418
- Seale P.: Asad of Syria. The Struggle for the Middle East. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1989. ISBN 0-520-06667-7.