Wykwit piankowaty
Wykwit piankowaty, wykwit różnobarwny, wykwit zmienny, masło czarownicy[2] (Fuligo septica (L.) F.H. Wigg) – gatunek śluzowca[3].
 Wykwit piankowaty na korze drzewa | |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wykwit piankowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Fuligo septica (L.) F.H. Wigg Prim. fl. holsat. (Kiliae): 112 (1780) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji: Physaraceae, Physarida, Incertae sedis, Myxogastrea, Mycetozoa, Amoebozoa, Protozoa (według Index Fungorum)[3].
Po raz pierwszy opis tego gatunku sporządził francuski botanik Jean Maechant w 1727 r. i zaklasyfikował go do gąbek[4]. W 1753 r. K. Linneusz nadał mu nazwę Mucor septicus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1780 r. F. H. Wiggers, przenosząc go do rodzaju Fuligo[3].
- Fuligo septica var. flava (Pers.) Morgan 1895
- Fuligo septica (L.) F.H. Wigg. 1780, var. septica
Morfologia
edytujTworzy cytrynowożółte, śluzowate, bezkształtne plazmodium[6], które nie zawiera chlorofilu i nie posiada błon cytoplazmatycznych[7]. Z zewnątrz okryte jest cienką warstewką śluzu i hialoplazmy, w środku znajduje się płynna cytoplazma z ziarnistościami. Plazmodium osiąga średnicę 3–10 cm. Ściśle przylega do podłoża. Z czasem ulega zwapnieniu, twardnieje i zmienia barwę na czerwonawą lub brązowawą[8].
Zarodnie posiadają zwapniałą ścianę. Jest w nich włośnia złożona z wielokrotnie rozgałęzionych nitek, zawierających żółte, wrzecionowate wapniaczki[8].
Biologia
edytujPlazmodium wykwitu piankowego w poszukiwaniu składników pokarmowych powoli porusza się na podłożu za pomocą nibynóżek[7]. Nie potrzebuje światła i rozwija się w ciemności, ale podczas wytwarzania zarodników wypełza na miejsca oświetlone[8]. Rozmnaża się za pomocą zarodników, które wytwarza w otoczonych celulozową błonką zrosłozarodniach[7]. Zarodniki mają dwuwarstwową ścianę, ściana wewnętrzna jest włóknista, zewnętrzna jest gęsta i ma kolce. Podczas kiełkowania zewnętrzna warstwa pęka, a przez powstały w niej otwór oraz bardziej elastyczną warstwę wewnętrzną wydobywa się protoplazma zarodników. Czasami pozostałości zewnętrznej warstwy, która jest dość trwała, pozostają długo przyklejone do plazmodium. Zawarty w wewnętrznej warstwie enzym peroksydaza bierze udział w procesie kiełkowania[9]. Zarodniki roznoszone są przez chrząszcze z rodziny Lathridiidae[10].
Wykwit piankowaty charakteryzuje się niezwykle wysoką odpornością na toksyczne działanie metali. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono w jego plazmodium tak wysoką zawartość cynku (4000–20 000 ppm), że wydaje się wprost niewiarygodne, że organizm żywy może żyć przy takiej ilości toksycznego metalu. Odporność na cynk jest specyficzną cechą tego gatunku[11].
Występowanie i siedlisko
edytujJest rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej. Zazwyczaj rośnie na martwych pniakach, pniach drzew, opadłych liściach i innych resztkach roślinnych, ale może rosnąć również na żywych roślinach[12]. W Polsce spotykany jest głównie w lecie i jesienią, po deszczach i jest pospolity na terenie całego kraju[6].
Znaczenie
edytuj- U niektórych ludzi może powodować astmę i alergiczny nieżyt nosa[13].
- Ekstrakt z wykwitu piankowego wykazuje podobne jak antybiotyki działanie na Bacillus subtilis oraz Candida albicans oraz cytotoksyczne działanie na komórki KB (linia komórkowa pochodzi z ludzkiego raka nosogardzieli)[14].
- Ponieważ ma dużą liczbę intronów grupy I, służy jako model do zrozumienia mechanizmu przetwarzania RNA[15].
- W Meksyku plazmodia wykwitu piankowatego są zbierane i spożywane[16]. Mieszkańcy Karpat ukraińskich także smażą i jedzą plazmodia. W smaku przypominają jajecznicę[17].
- W skandynawskim folklorze wykwit piankowaty jest uważany za wymioty chowańca czarownic zwanego bjära.
Przypisy
edytuj- ↑ CABI databases. [dostęp 2014-09-25]. (ang.).
- ↑ https://kobieta.onet.pl/wiadomosci/maslo-czarownicy-pojawilo-sie-w-polskich-lasach-lasy-panstwowe-ostrzegaja/xyqzvee?utm_source=detal&utm_medium=synergy&utm_campaign=allonet_detal_popularne
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2014-01-03]. (ang.).
- ↑ GC. Ainsworth, Introduction to the History of Mycology. Cambridge University Press. p. 60, 1976.
- ↑ Index Fungorum (gatunki). [dostęp 2015-12-16]. (ang.).
- ↑ a b Edmund Garnweidner, Hertha Garnweidner, Alicja Borowska, Alina Skirgiełło: Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej. Warszawa: MUZA SA, 2006, s. 234. ISBN 83-7319-976-4.
- ↑ a b c Wykwit piankowaty Fuligo septica. [dostęp 2013-03-19].
- ↑ a b c Warmia i Mazury. Wykwit różnobarwny. [dostęp 2016-01-12].
- ↑ Henry Stempen, Robert C. Evans, Behavior of the inner wall layer of the germinating Fuligo septica spore: evidence of peroxidase activity, „Mycologia”, 74 (1), 1982, s. 26–35, DOI: 10.2307/3792625, JSTOR: 3792625 (ang.).
- ↑ Blackwell M, Laman TG. (1982). „Spore dispersal of Fuligo septica (Myxomycetes) by Lathridiid beetles”. Mycotaxon 14 (1): 58–60.
- ↑ Setala A, Nuorteva P. (1989). „High metal contents found in Fuligo septica L. Wiggers and some other slime molds (Myxomycetes)”. Karstenia 29 (1): 37–44.
- ↑ Healy RA, Huffman DR., Tiffany LH, Knaphaus G. (2008). Mushrooms and Other Fungi of the Midcontinental United States (Bur Oak Guide). Iowa City, Iowa: University of Iowa Press. p. 340. ISBN 1-58729-627-6.
- ↑ Santili J, Rockwell WJ, Collins RP. (1895). „The significance of the spore of the Basidiomycetes (mushrooms and their allies) in bronchial asthma and allergenic rhinitis”. Annals of Allergy 55: 469–71.
- ↑ Pereira EC, Cavalcanti LDH, Campos-Takaki GMD, Nascimento, Silene CD. (1992). „Antibiotic and cytotoxic activities of crude extracts from Fuligo septica (L.) Wigg. and Tubifera microsperma (Berk. and Curt.) Martin (Myxomycetes)”. Revista de Ciencias Biomedicas (13): 23–32.
- ↑ Eirik W. Lundblad i inni, Twelve Group I introns in the same pre-rRNA transcript of the myxomycete Fuligo septica: RNA processing and evolution, „Molecular Biology and Evolution”, 21 (7), 2004, s. 1283–1293, DOI: 10.1093/molbev/msh126, PMID: 15034133.
- ↑ Thomas J. Volk (1999). „Tom Volk’s Fungus of the Month for June 1999” http://botit.botany.wisc.edu/toms_fungi/june99.html.
- ↑ Костіков І.Ю., Джаган В.В., Демченко Е.М., Бойко О.А., Бойко В.Р., Романенко П.О. (2004). „Ботаніка. Водорості та гриби: Навчальний посібник” http://documents.tips/documents/kostikovbotanika2004.html.