Wróżenie
Wróżenie (wróżbiarstwo, dywinacja) (łac. divinatio) – zespół czynności związanych z próbami przepowiadania przyszłości z pomocą specjalnych przedmiotów i technik, a według niektórych interpretacji, także sił nadnaturalnych (zob. siła wyższa). W środowisku naukowym wróżenie uznawane jest za pseudonaukę. Nie istnieje dowód potwierdzający skuteczność wróżenia.
Techniki wróżenia
edytuj- aeromancja – wróżenie na podstawie obserwacji atmosfery (nieba) i zachodzących w niej zjawisk: wróżenie z chmur, komet itp.[1]
- aksynomancja – wróżenie za pomocą siekiery lub topora[1]
- alektromancja – wróżenie przy użyciu specjalnie tresowanego koguta[1]
- aleuromancja – wróżenie za pomocą mąki[1]
- alfitomancja – wróżenie za pomocą chleba jęczmiennego[1]
- alomancja – wróżenie za pomocą soli[1]
- amniomancja – wróżenie z tzw. czepka, czyli błony otaczającej czasem głowę noworodka[1]
- antropomancja – wróżenie polegające na badaniu wnętrzności kobiet i mężczyzn[1], najczęściej składanych w ofierze dzieci[2]
- apantomancja – wróżenie na podstawie niespodziewanie napotkanych zwierząt lub znalezionych przedmiotów[1]
- arytomancja (arytmomancja) – wróżenie z liczb[1]
- astragalomancja – wróżenie za pomocą kości do gry lub kostek oznaczonych literami alfabetu[1]
- astrologia – wróżenie na podstawie aspektów, pozycji i wpływów ciał niebieskich[1]
- belomancja – wróżenie ze strzał[1]
- bibliomancja – wróżenie przy użyciu świętych ksiąg, np. Yijing („Księga przemian”); mógł to być też rodzaj próby (próba wagi)[1]
- brontoskopia – wróżenie z grzmotów i piorunów[3]
- bryzomancja – wróżenie ze snów odnoszące się do greckiej bogini Brizo[1]; zob. też onejromancja
- ceromancja – wróżenie z topionego wosku wlewanego do naczynia z wodą[1], np. na Andrzejki
- chiromancja – czytanie z linii na dłoni[1]
- dafnomancja – wróżenie z gałązek lauru wrzucanych w ogień[1]
- daktylomancja – wróżenie za pomocą pierścieni lub obrączek sporządzanych pod wpływem pewnych konstelacji[1]
- demonomancja – wróżenie przy pomocy demonów, np. poprzez wyrocznie[1]
- filirodomancja – wróżenie z liści róży[1]
- gastromancja – wróżenie z odgłosów żołądka lub ze szklanej kuli wypełnionej wodą[4]
- garosmancja – wróżenie ze światła świec odbitego na powierzchni wody umieszczonej w okrągłym szklanym naczyniu[1]
- geomancja – (1) wróżenie z rozrzucanego pyłu lub ziemi (gleby)[1]; (2) wróżenie z naturalnych pęknięć i szczelin na powierzchni ziemi[1]
- wróżenie z gałęzi – np. wróżenie z gałęzi jemioły, wróżenie z gałązek wiśni, zob. też. powyżej dafnomancja
- haruspicjum – wróżenie z wnętrzności zwierząt, np. z wątroby (hepatoskopia)[3]
- hieromancja – wróżenie z ofiar (np. zwierząt ofiarnych)[5]
- hydromancja – wróżenie z wody, zob. też powyżej gastromancja (garosmancja) i poniżej pecomancja
- ichtiomancja – wróżenie z wnętrzności ryb[1]
- idolomancja – wróżenie z figurek, wizerunków i posągów
- kapnomancja – wróżenie z dymu (np. werbeny lub sypanych na rozżarzone węgle ziaren maku i jaśminu)[1]
- kartomancja – wróżenie z kart, w tym także z kart tarota
- katoptromancja – wróżenie ze zwierciadła[1][6]; zob. też krystalomancja
- kattabomancja – wróżenie z naczyń wykonanych z metalu
- kledonismancja – wróżenie z wypowiedzianych lub zasłyszanych słów[1]
- kleidomancja (klejdonomancja) – rozmaite metody wróżenia za pomocą klucza[1]
- kleromancja – wróżenie za pomocą kości zwierząt, kości do gry lub nasion bobu[1]
- koskinomancja – wróżenie za pomocą sita lub przetaka[1]
- krystalomancja – wróżenie z kryształów (luster lub kryształowych naczyń)[1]
- lekanomancja – wróżenie z ruchów węży[3]
- libanomancja – wróżenie z dymu kadzidła[7]
- litomancja – wróżenie z dźwięku wydawanego przez poruszane kamienie szlachetne[8]
- logarytmancja – wróżenie za pomocą logarytmów
- macharomancja – wróżenie z noży
- metoposkopia – wróżenie ze zmarszczek na czole[1]
- miomancja – wróżenie z zachowania szczurów lub myszy (np. ich pisku, żarłoczności)[1]
- nekromancja – wywoływanie zmarłych lub wróżenie przy użyciu zwłok ludzkich[1]
- numerologia – wróżenie oparte na symbolice cyfr
- oinomancja – wróżenie z barwy wina oraz z okoliczności towarzyszących jego piciu[1]
- ololigomancja – wróżenie ze sposobu szczekania psów[1]
- omfalomancja – wróżenie z pępka lub pępowiny[1]
- omomancja – wróżenie z kości łopatkowych[1]
- onejromancja – wróżenie z marzeń sennych; zob. też bryzomancja
- onomancja (onomatomancja) – wróżenie z imion[1]
- onychomancja – wróżenie z paznokci[1]
- ornitomancja – wróżenie z lotu, krzyku i śpiewu ptaków[1]
- wróżenie z owoców jadalnych – np. wróżenie z jabłek, wróżenie z orzechów włoskich
- owomancja (owoskopia) – wróżenie z jaj[1]
- pecomancja – wróżenie ze źródła[1]
- piromancja – wróżenie z ognia[1]
- rabdomancja – wróżenie za pomocą kijów lub okorowanych witek[1]
- wróżenie z run
- wróżenie z ryżu (Tybet)
- sciomancja – wróżenie z cieni
- skapulimancja – wróżenie z pęknięć na powierzchni wypalonej kości
- spodomancja – wróżenie z popiołu
- stareomancja – przepowiadanie przyszłości z żywiołów
- tasenografia – wróżenie z fusów
- tuframancja – wróżenie z popiołów
- tyromancja – wróżenie ze sposobu, w jaki ścina się ser
Wróżenie a psychologia
edytujBadania etnograficzne różnych kultur wykazały[potrzebny przypis], że wróżby są równie popularne jak wiara w bóstwa. Większość przepowiedni odnosi się do szczęścia w miłości, majątku lub posiadania dzieci, czyli do tego co najbardziej interesuje większość ludzkości.
Niektórzy naukowcy[kto?] przypisują popularności wróżbiarstwa kilka przyczyn psychologicznych:
- Język wróżb jest prawie zawsze na tyle niejasny, aby trudno było zweryfikować ich prawdziwość w przyszłości, gdyż prawie zawsze pozostawia on dużą możliwość interpretacji, tego co ma się właściwie zgodnie z wróżbą wydarzyć.
- Ludzie wierzący we wróżby mają skłonność do zapominania nieudanych przepowiedni. Za to doskonale pamiętają te, które się sprawdziły.
- Wróżbiarze są dobrymi psychologami praktycznymi i umieją odgadywać, czego od nich oczekują klienci, „przepowiadając” im taką przyszłość, której się klienci podświadomie obawiają, lub odwrotnie – mówiąc im to, co chcą usłyszeć. Niektóre techniki dywinacyjne mają wiele wspólnego z testami projekcyjnymi, jakie obecnie stosuje się we współczesnej psychologii.
Wróżbiarze i ich entuzjaści zarzucają przeciwnikom i krytykom pomijanie w próbach interpretacji zjawiska współczesnej nauki, zwłaszcza odkryć fizyki, zgodnie z którymi wszechświat jest wielowymiarowy, czas zaś tylko jednym z jego wymiarów, specyficznym tylko dla naszego typu czasoprzestrzeni. Zdaniem wróżbiarzy miałoby to tłumaczyć fenomen wróżenia. Fizycy sądzą, że taka interpretacja ich badań, to pseudonauka pozbawiona jakichkolwiek dowodów eksperymentalnych. Niektórzy przeciwnicy wróżbiarstwa w swej krytyce opierają się głównie na interpretacjach religijnych. Postawa taka nie ma nic wspólnego z naukowym podejściem do badanego przedmiotu, bo nie odrzuca samej możliwość skutecznego przepowiadania przyszłości, lecz uznaje je za niemoralne (z punktu widzenia danej religii).
Wróżenie a religia
edytujPróby przepowiadania przyszłości, kontaktów ze zmarłymi czy czytania w myślach podejmowano już w odległej starożytności. Czarownicy, wróżbici i astrologowie występowali we wszystkich znanych kulturach starożytnych, gdzie pełnili często rolę kapłanów. Magia, w tym wróżbiarstwo, współistniała najczęściej z religią. Tak było u starożytnych Babilończyków, Egipcjan, Kananejczyków, Greków, Rzymian, Celtów, Słowian oraz wśród ludów zamieszkujących Afrykę, Australię i obie Ameryki. Techniki dywinacyjne są też znane i stosowane w wielu światowych religiach pochodzących z rejonów Indii i Chin: buddyzmie, taoizmie, hinduizmie.
Jedynym znanym wyjątkiem są wyznania oparte na wierzeniach starożytnych Hebrajczyków (judaizm, chrześcijaństwo, islam), ze względu na bardzo specyficzny obraz świata duchowego jaki został przez nie zaadaptowany ze Starego Testamentu.
Świat duchowy w religiach abrahamicznych
edytuj- Kontakt z duchami zmarłych był niemożliwy, gdyż odchodziły one do krainy snu i zapomnienia zwanej szeolem (Księga Wyjścia 37:35; Księga Psalmów 6:5, 89:48; Księga Koheleta 9:10; Księga Izajasza 38:18). Bóg zezwalał zmarłym na kontakt z żywymi jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach (1 Księga Samuela 28), zaś w pozostałych przypadkach dochodziło do kontaktów z duchami demonicznymi podszywającymi się pod zmarłych (Izajasza 8:19), stąd też Stary Testament określa spirytyzm i wróżbiarstwo mianem duchowego cudzołóstwa (Księga Kapłańska 20:6).
- Przepowiadanie przyszłości należało do proroków Jahwe, ale Mojżesz ostrzegał, że czasami będą je skutecznie stosowali także prorocy innych bóstw (Księga Powtórzonego Prawa 13:2, 3), za którymi stały duchy demoniczne (Powtórzonego Prawa 32:17). Dlatego też Mojżesz zakazał wszelkich praktyk okultystycznych (Powtórzonego Prawa 18:10, 11), zaś późniejsi prorocy potępiali astrologię i jasnowidzenie (Izajasza 47:13; Księga Jeremiasza 27:9; Księga Micheasza 3:7; Księga Zachariasza 10:2).
- Czytanie w myślach innych ludzi oraz poznanie ukrytych faktów z ich życia było możliwe tylko na drodze Bożego objawienia, gdyż Bóg jako jedyny zna głębię ludzkich serc (Księga Wyjścia 41; 1 Księga Królewska 8:39; Księga Psalmów 139; Księga Daniela 2). Jednak duchy demoniczne poruszające się po ziemi mogły przekazać część swojej wiedzy osobom praktykującym różne formy okultyzmu (Księga Hioba 1:7, 2:2; Księga Powtórzonego Prawa 18:14).
Dla powyższych przyczyn wróżbiarstwo w Prawie Mojżeszowym karano śmiercią, zaś w praktyce wszystkich okultystów wypędzano z Izraela (1 Samuela 28:3, 2 Księga Królewska 23:24; Zachariasza 13:2).
Jeden z nurtów judaizmu zaadaptował kabałę, będącą formą wróżbiarstwa.
Chrześcijaństwo potępiło wszelkie praktyki okultystyczne (Dzieje Apostolskie 19:19; List do Galatów 5:20; Apokalipsa 22:15), lecz odrzucono jednocześnie karne wymogi prawa Mojżeszowego (Ewangelia Jana 8:3–11). Kiedy chrześcijaństwo stało się w starożytnym Rzymie religią państwową, powrócono do zasad starotestamentowych, przywracając w IV wieku karę śmierci za praktykowanie wszelkich form astrologii. Od XVI wieku w wyniku procesów o czary, zarówno w krajach protestanckich, jak i katolickich, na stosach spalono lub powieszono wiele kobiet (także pewna liczbę mężczyzn) podejrzewanych o wróżenie lub uprawianie innej formy magii. Początkowo sprzeciwiali się temu jedynie wyznawcy pacyfistycznych wyznań protestanckich (waldensi, anabaptyści–huterianie, kwakrzy). W Polsce ostatnie procesy zakończone spaleniem czarownic przeprowadzono w początku XVIII wieku, w krajach skandynawskich, a nawet w Stanach Zjednoczonych trwały one do końca XVIII w.
Również Koran (5;3 oraz 5;90) zabrania wyznawcom Allaha praktykowania wróżbiarstwa.
Najsłynniejsi wróżbici i wróżbitki
edytuj
Statystyki
edytujWedług badań CBOS, w 2018 roku 11% Polaków korzystało z wróżbitów, przy czym kobiety trzykrotnie częściej od mężczyzn[9]. Usługi wróżbiarskie były także popularne wśród rozwodników[9].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at Collin de Plancy: Słownik wiedzy tajemnej. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza POLCZEK Polskiego Czerwonego Krzyża, 1993. ISBN 83-85272-11-9.
- ↑ Michał Rozmysł, Ezoteryzm w zachodniej kulturze, Robert T. Ptaszek, Diana Sobieraj (red.), Religijność Alternatywna, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013, s. 132, ISBN 978-83-7702-666-3 (pol.).
- ↑ a b c Maciej Popko: Mitologia hetyckiej Anatolii. Warszawa: WAiF, 1987. ISBN 83-221-0103-1.
- ↑ Collins Dictionary [online] [dostęp 2024-11-25] (ang.).
- ↑ Hijeromancyja, [w:] Encyklopedyja Powszechna S. Orgelbranda. T. 11, Gui.-Hof., Warszawa: Nakład, druk i własność S. Orgelbranda Księgarza i Typografa, 1862, s. 843.
- ↑ hasło „katoptromancja” w Słowniku języka polskiego PWN.
- ↑ Tadeusz Boy-Żeleński, Gargantua i Pantagruel [online], wolnelektury.pl [dostęp 2024-09-08] (pol.).
- ↑ litomancja. sjp.pwn.pl. [dostęp 2017-03-19]. (pol.).
- ↑ a b CBOS, Co przyniesie przyszłość – horoskowy, wróżki i talizmany, 2018, ISSN 2353-5822.