Wojna francusko-tajlandzka
Wojna francusko-tajlandzka – krótkotrwały konflikt zbrojny pomiędzy Francją a Tajlandią, który miał miejsce na przełomie 1940 i 1941 roku, podczas II wojny światowej.
| II wojna światowa | |||
 Feldmarszałek Plaek Pibulsongkram dokonuje inspekcji wojsk przed atakiem na kolonie francuskie | |||
| Czas |
15 października 1940 – 9 maja 1941 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
chęć odzyskania przez Tajlandię kontroli nad Laosem i Kambodżą | ||
| Wynik |
ustępstwa terytorialne Francji na rzecz Tajlandii | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Podłoże
edytujOd połowy XIX wieku Francja tworzyła na Dalekim Wschodzie swoje posiadłości kolonialne – Indochiny Francuskie. Ich zasadniczą częścią był Wietnam, następnie włączono do nich także Laos i Kambodżę, które wcześniej stanowiły część Syjamu[1]. W 1932 roku w Syjamie władzę objęli wojskowi, którzy 23 czerwca 1939 roku zmienili nazwę kraju na „Tajlandia” oraz ogłosili zamiar odzyskania Laosu i Kambodży[2]. Francja zgadzała się podjąć rokowania w celu przekazania części prowincji, lecz Tajlandia chciała je odzyskać w całości[1], ponadto posiadała przy tym poparcie Japonii[3].
Siły
edytujW latach 30. XX wieku Syjam wzmacniał swoją armię, kupując nowe uzbrojenie za granicą, między innymi samoloty w USA i okręty w Japonii[1]. Armia liczyła około 60 tysięcy żołnierzy, posiadała 30 czołgów i 60 tankietek[4]. Największą wartość wśród sprzętu pancernego miało 18 czołgów lekkich Vickers E, uzbrojonych w działka 47 mm[5].
Dość silne lotnictwo Tajlandii liczyło na początku 1939 roku 150 samolotów bojowych: 48 myśliwców (w tym 12 nowoczesnych jednopłatów Curtiss Hawk 75N), 6 średnich bombowców (Martin 139WSM) i 86 samolotów rozpoznawczo-bombowych[6]. Do końca roku doszło dalsze 25 dwupłatowych myśliwców Hawk III[6]. We wrześniu 1940 roku lotnictwo było zorganizowane w 14 dywizjonów, w tym 6 myśliwskich, 1 bombowy, 4 obserwacyjne i 3 szturmowe[3]. W związku ze wstrzymaniem dostaw nowych samolotów z USA, w obliczu eskalacji napięcia w październiku 1940 roku, Tajlandia zwróciła się ku Japonii i w listopadzie zakupiła 24 nowoczesne lekkie bombowce Mitsubishi Ki-30, które utworzyły dwa dalsze dywizjony, i 8 średnich Mitsubishi Ki-21 (te ostatnie, dostarczone w grudniu, nie wzięły udziału w walkach)[3].
Francuskie wojska w Indochinach liczyły około 50 lub 60 tysięcy żołnierzy (istnieją rozbieżności w publikacjach), w tym około 3/4 miejscowych[7]. Posiadały 20 przestarzałych czołgów Renault FT[4][8]. Najsilniejsza była dywizja tonkińska, rozmieszczona w Wietnamie[4]. Bliżej teatru działań była dywizja kochinchińsko-kambodżańska w Kambodży i najsłabsza brygada annamsko-laotańska w Laosie[7]. Jednostki te były słabo nasycone artylerią, zwłaszcza grupa w Laosie, i posiadały niewiele pocisków do dział[7]. Francuskie lotnictwo posiadało 65 samolotów bojowych, w tym tylko 13 myśliwców (Morane-Saulnier MS.406) i 10 starszych bombowców, natomiast większość stanowiły stare samoloty rozpoznawczo-bombowe Potez 25TOE[9].
Działania
edytuj
Na skutek klęski Francji w wojnie z Niemcami w czerwcu 1940 i ustanowienia rządu w Vichy, Tajlandia postanowiła, korzystając z osłabienia Francji i niemożności dostarczenia posiłków z metropolii, zbrojnie odzyskać sporne posiadłości. 27 września 1940 roku tajskie samoloty po raz pierwszy naruszyły przestrzeń powietrzną Laosu; dochodziło następnie do dalszych incydentów granicznych[3]. Od 15 października rozpoczęły się napaści na francuskie posterunki przygraniczne i działania nieregularnych oddziałów tajskich na terenie Kambodży i Laosu[10]. 23 listopada doszło do pierwszego starcia samolotów w powietrzu, bez skutku dla żadnej ze stron[9]. 28 listopada 1940 roku Tajlandia wystosowała ultimatum dotyczące przekazania jej terenów Laosu i Kambodży na prawym brzegu Mekongu, a następnie rozpoczęła działania wojenne[7]. Tego dnia doszło też do pierwszych bombardowań lotniczych, prowadzonych przez obie strony[9]. Do połowy grudnia 1940 i ponownie od 4 stycznia obie strony prowadziły mało nasilone bombardowania terytorium i pozycji przeciwnika (przy tym Francuzi głównie bombardowania nocne)[9]. Celem francuskich ataków lotniczych było głównie Nakhon Pathom[9].
6 stycznia 1941 roku ruszyła tajska ofensywa lądowa[11], która posuwała się powoli z powodu trudnego terenu i słabej sieci dróg[10]. W Laosie uzyskała postępy bez większego oporu. Główne uderzenie ruszyło na Phnom Penh w Kambodży. 16 stycznia mieszana brygada francuska, której trzon stanowił 5. Pułk Legii Cudzoziemskiej, wykonała kontruderzenie na skrzydło armii tajskiej[10][8]. Do starcia głównych sił doszło tego dnia pod Yang Dam Koum w prowincji Battambang[8]. Wojska tajskie wspierane były przez czołgi Vickers E, z których trzy zostały zniszczone[8]. Francuzi zostali odparci i wycofali się, lecz Tajlandia wstrzymała ofensywę[12].
Bardziej udane były działania Francji na morzu. 17 stycznia 1941 roku doszło do bitwy pod Ko Chang, w której francuski zespół z krążownikiem „Lamotte-Picquet” zatopił tajski okręt pancerny obrony wybrzeża „Dhonburi” i dwa torpedowce „Chonburi” i „Songkla”[13].
W walkach powietrznych podczas wojny lotnictwo Tajlandii zgłosiło 5 zwycięstw w powietrzu i zniszczenie 17 samolotów na ziemi, a lotnictwo francuskie – 4 zwycięstwa i zniszczenie 15 samolotów na ziemi (Tajlandia przyznała utratę 3 samolotów w walkach powietrznych, 5–10 zniszczonych na ziemi i jednego zdobytego po przymusowym lądowaniu)[14].
Zakończenie wojny
edytuj
21 stycznia 1941 roku Japonia zaoferowała mediację w konflikcie, na którą przystały obie strony[15]. 28 stycznia o godzinie 10:00 ogłoszono zawieszenie broni[16]. 9 maja 1941 został podpisany pokój w Tokio, na mocy którego Francja zgodziła się oddać część Kambodży zamieszkaną przez ludność tajską (prawie 1/3 terenu)[12]. Były to dwie prowincje kambodżańskie (Battambang i Siem Reap). Do Tajlandii włączono także terytorium Laosu leżące na prawym brzegu Mekongu[17]. Tajlandia jednakże zobowiązała się do zapłacenia reparacji wojennych w wysokości 6 milionów piastrów[14].
Dla uczczenia tych wydarzeń, w czerwcu 1941 roku odsłonięto w centrum Bangkoku stojący do dziś Pomnik Zwycięstwa[18] (ang: Victory Monument, taj: อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ, RTGS: Anusawari Chai Samoraphum).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Pawłowski 2013 ↓, s. 42.
- ↑ Kasziejew 2015 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Garlicki 2001b ↓, s. 37.
- ↑ a b c Kasziejew 2015 ↓, s. 3.
- ↑ Ledwoch 2009 ↓, s. 24.
- ↑ a b Garlicki 2001a ↓, s. 36-38.
- ↑ a b c d Kasziejew 2015 ↓, s. 3-4.
- ↑ a b c d Ledwoch 2009 ↓, s. 39.
- ↑ a b c d e Garlicki 2001b ↓, s. 38.
- ↑ a b c Pawłowski 2013 ↓, s. 43.
- ↑ Garlicki 2001b ↓, s. 39.
- ↑ a b Pawłowski 2013 ↓, s. 44.
- ↑ Kasziejew 2015 ↓, s. 31.
- ↑ a b Garlicki 2001b ↓, s. 41.
- ↑ Pawłowski 2013 ↓, s. 43-44.
- ↑ Kasziejew 2015 ↓, s. 28-29.
- ↑ Robert Guillain, Sorge, Warszawa 1987 (tłum. Adam Galica), s. 88 (informacja z przypisu redakcji).
- ↑ Victory Monument - Bangkok [online], ThailandMagazine.com, 30 czerwca 2020 [dostęp 2021-01-01] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Tymoteusz Pawłowski. Francja Vichy i jej armia. „Technika Wojskowa Historia”. 6/2013, s. 42-44, listopad-grudzień 2013. ISSN 2080-9743.
- L. Kasziejew. Bitwa pri Ko Changie. Francuzskije awizo w gody wtoroj mirowoj wojny. „Morskaja Kollekcija”. 8/2015, 2015. (ros.).
- Jarosław B. Garlicki. Historia lotnictwa wojskowego Królestwa Tajlandii w latach 1912 - 1945. Część 2. „Militaria i Fakty”. 1-2/2001. II (6), s. 33-38, 2001. ISSN 1509-8524.
- Jarosław B. Garlicki. Historia lotnictwa wojskowego Królestwa Tajlandii w latach 1912 - 1945. Część 3. Wojna tajsko-francuska. „Militaria i Fakty”. 4/2001. II (8), s. 37-41, 2001. ISSN 1509-8524.
- Janusz Ledwoch: Vickers 6-ton Mark E/F vol. II. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2009, seria: Tank Power. vol. LXXXV (325). ISBN 978-83-7219-325-4.