Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2015-12

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2015-12-01

Wojna o panowanie w Ameryce Północnej, także wojna francusko-indiańska lub wojna z Francuzami i Indianami (ang. French and Indian War, fr. Guerre de la Conquête, niem. Siebenjähriger Krieg in Nordamerika) – ostatnie, rozstrzygające starcie wieloletniego konfliktu pomiędzy Wielką Brytanią a Francją o dominację w Nowym Świecie, które rozpoczęło się w roku 1754. Wojna ta – jak nazwano szereg potyczek i bitew toczonych niewielkimi siłami na nie opanowanych jeszcze obszarach kontynentu – była jedną z pośrednich przyczyn, a zarazem częścią szerszego konfliktu międzynarodowego toczonego głównie w Europie, a zwanego wojną siedmioletnią. 9-letni konflikt zakończył się zawarciem korzystnego dla Brytyjczyków pokoju paryskiego w 1763 roku, ale jednocześnie położył podwaliny pod narodziny separatystycznego (a wkrótce niepodległościowego) ruchu mieszkańców trzynastu kolonii, którzy już wtedy zaczynali nazywać sami siebie Amerykanami. Czytaj więcej…

2015-12-02

Grupa „Kampinos” – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej walczące na terenie Puszczy Kampinoskiej w okresie powstania warszawskiego 1944. Grupa powstała na bazie struktur VIII Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK oraz różnych oddziałów AK, które w wyniku akcji „Burza” znalazły się na terenie Puszczy Kampinoskiej. W sierpniu i wrześniu 1944 grupa wiązała znaczne siły nieprzyjaciela, odciążając tym samym powstańczą Warszawę. Jej oddziały stoczyły 47 bitew i potyczek oraz przejściowo wyzwoliły spod niemieckiej okupacji centralną i wschodnią część puszczy, zamieszkaną przez kilka tysięcy osób. Ponad 900 żołnierzy Grupy wyruszyło także z odsieczą stolicy, biorąc udział w natarciach na Dworzec Gdański oraz w obronie Żoliborza. Pod koniec września 1944 Grupa podjęła próbę przejścia w Góry Świętokrzyskie. Początkowo polskie zgrupowanie skutecznie wymykało się niemieckiej obławie, lecz na skutek błędów dowództwa zostało 29 września otoczone i rozbite pod Jaktorowem. Wielu żołnierzom AK, w tym kilku zwartym oddziałom, udało się jednak wyrwać z okrążenia. Część z nich kontynuowała walkę aż do stycznia 1945 roku. Czytaj więcej…

2015-12-03

Kuchnia rosyjska – narodowa kuchnia Rosjan. Tradycyjna kuchnia rosyjska dominowała na obszarze leżącym pomiędzy zachodnią granicą kraju a Wołgą, włącznie z obszarami metropolitalnymi Moskwą i Sankt Petersburgiem. Występowała w wielu wariantach, od kuchni chłopskiej aż do kuchni carskiej. Wykwintna kuchnia klas średniej i wyższej przeżywała okres swojej największej świetności sto lat przed wybuchem rewolucji w 1917 roku. Prosta kuchnia chłopska wykorzystywała surowce możliwe do wyprodukowania we własnym zakresie w północnym klimacie. Jej podstawę stanowiły: ciemny chleb żytni, różne warianty zupy szczi oraz kasza gryczana. Znaczny wpływ na narodową kuchnię w europejskiej części Rosji wywarł obrządek Kościoła prawosławnego ze względu na bardzo dużą liczbę dni postnych w roku. Lista potraw, charakterystycznych dla tradycyjnej kuchni rosyjskiej, obejmuje: bliny, pieróg i małe pirożki, pielmieni, pierogi i boeuf Stroganow. Z zup tradycyjną kuchnię rosyjską reprezentują szczi, ucha, okroszka i barszcz. Głównym tradycyjnym napojem bezalkoholowym jest herbata, którą Rosjanie piją gorącą, bez mleka, czasami posłodzoną i doprawioną do smaku konfiturą owocową. Dawniej herbatę zaparzano przy użyciu samowaru i serwowano do niej lekko słodkie wypieki o charakterze obwarzanków tzw. suszki. Czytaj więcej…

2015-12-04

Podróże w I Rzeczypospolitej pomimo złego stanu dróg i mostów odbywano często; podróżowali cudzoziemcy, duchowni, mieszczanie i chłopi, najczęściej jednak udawali się w drogę przedstawiciele stanu szlacheckiego. Jeździli do krewnych i znajomych, na procesy sądowe, a także na sejmiki i okazowania. Szczególnie okazałe były orszaki magnackie, często liczące kilkadziesiąt wozów i kilkaset koni. Ze względu na jakość szlaków lądowych duże znaczenie w transporcie masowym miał spław rzeczny towarów i ludzi. Polacy podróżowali także po Europie – zarówno w celach edukacyjnych, jak i krajoznawczych bądź dyplomatycznych. Od połowy XVII wieku zaczęła się jednak ujawniać ksenofobia i ignorancja polskich podróżników, uznających odwiedzane kraje za pośledniejsze względem Rzeczypospolitej, a ich mieszkańców za „prostaków”. Czytaj więcej…
Artykuł, którego głównym współtwórcą był niedawno zmarły Belissarius

2015-12-05

Stacja kolejowa Katowice – powstała 3 października 1846 jako przelotowa stacja Kolei Górnośląskiej, która z biegiem czasu przekształciła się w jeden z największych i najważniejszych węzłów kolejowych w Polsce, z którego główne linie odchodzą w czterech kierunkach, tj. do Warszawy Centralnej, Legnicy, Oświęcimia i Zwardonia. Odjeżdżają z niej pociągi wszystkich kategorii, w tym Twoich Linii Kolejowych, Express InterCity i Express InterCity Premium, a także pociągi międzynarodowe. Stacja przynależy do Zakładu Linii Kolejowych PKP Polskich Linii Kolejowych w Sosnowcu. Czytaj więcej…

2015-12-06

Czerniak złośliwy – złośliwy nowotwór skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowej oka wywodzący się z melanocytów. Stanowi około 5-7% nowotworów złośliwych skóry u człowieka. Corocznie jest rozpoznawane około 130 000 przypadków tej choroby, większość u osób rasy białej. Zapadalność na świecie wykazuje znaczną zależność geograficzną. Czerniak przed 40. rokiem życia jest rzadki, szczyt zachorowań przypada na siódmą i ósmą dekadę życia. Najczęściej pojawia się na skórze niezmienionej, choć może powstać w obrębie znamion barwnikowych. Do głównych objawów czerniaka należą: asymetryczne zabarwienie, kształt i powierzchnia zmiany, uniesienie się zmiany ponad otaczającą skórę, nieregularne ograniczenie zmiany, a także duży jej wymiar. Również świąd, ból, krwawienie i owrzodzenie w obrębie znamienia lub nowej zmiany skórnej budzą podejrzenie złośliwego charakteru zmiany. Głównymi czynnikami ryzyka są ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe pochodzące z promieniowania słonecznego lub sztucznych źródeł i indywidualna podatność na nowotwór, przede wszystkim przez zwiększone ryzyko genetyczne. Filtry przeciwsłoneczne nie chronią przed czerniakiem, a wręcz paradoksalnie zwiększają jego ryzyko. Czytaj więcej…

2015-12-07

Krokodyle – rząd dużych, wiodących ziemno-wodny tryb życia, drapieżnych gadów z grupy zauropsydów. Pojawiły się 83,5 miliona lat temu w późnokredowym kampanie. Są najbliższymi krewnymi ptaków i jedynymi prócz nich przetrwałymi do dziś archozaurami. Duże, solidnej budowy, jaszczurkowatego kształtu krokodyle cechują się długimi, spłaszczonymi pyskami, bocznie spłaszczonym ogonem oraz ułożeniem oczu, uszu i nozdrzy na szczycie głowy. Świetnie pływają, na lądzie poruszają się wysokim bądź niskim chodem. Mniejsze gatunki zdolne są do galopu. Grubą skórę pokrywają niezachodzące na siebie łuski. Paszczę wypełniają stożkowatego kształtu haczykowate zęby. Gady te dysponują wielką siłą zgryzu. Wyróżnia je czterokomorowe serce, podobne do ptasiego, oraz jednokierunkowy przepływ krwi przez płuca. Z innymi gadami łączy je zmiennocieplność. Zamieszkują głównie tropikalne niziny, ale aligatorowate żyją również na południowym wschodzie USA oraz w chińskiej rzece Jangcy. Czytaj więcej…

2015-12-08

Wojna o panowanie w Ameryce Północnej, także wojna francusko-indiańska lub wojna z Francuzami i Indianami (ang. French and Indian War, fr. Guerre de la Conquête, niem. Siebenjähriger Krieg in Nordamerika) – ostatnie, rozstrzygające starcie wieloletniego konfliktu pomiędzy Wielką Brytanią a Francją o dominację w Nowym Świecie, które rozpoczęło się w roku 1754. Wojna ta – jak nazwano szereg potyczek i bitew toczonych niewielkimi siłami na nie opanowanych jeszcze obszarach kontynentu – była jedną z pośrednich przyczyn, a zarazem częścią szerszego konfliktu międzynarodowego toczonego głównie w Europie, a zwanego wojną siedmioletnią. 9-letni konflikt zakończył się zawarciem korzystnego dla Brytyjczyków pokoju paryskiego w 1763 roku, ale jednocześnie położył podwaliny pod narodziny separatystycznego (a wkrótce niepodległościowego) ruchu mieszkańców trzynastu kolonii, którzy już wtedy zaczynali nazywać sami siebie Amerykanami. Czytaj więcej…

2015-12-09

Grupa „Kampinos” – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej walczące na terenie Puszczy Kampinoskiej w okresie powstania warszawskiego 1944. Grupa powstała na bazie struktur VIII Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK oraz różnych oddziałów AK, które w wyniku akcji „Burza” znalazły się na terenie Puszczy Kampinoskiej. W sierpniu i wrześniu 1944 grupa wiązała znaczne siły nieprzyjaciela, odciążając tym samym powstańczą Warszawę. Jej oddziały stoczyły 47 bitew i potyczek oraz przejściowo wyzwoliły spod niemieckiej okupacji centralną i wschodnią część puszczy, zamieszkaną przez kilka tysięcy osób. Ponad 900 żołnierzy Grupy wyruszyło także z odsieczą stolicy, biorąc udział w natarciach na Dworzec Gdański oraz w obronie Żoliborza. Pod koniec września 1944 Grupa podjęła próbę przejścia w Góry Świętokrzyskie. Początkowo polskie zgrupowanie skutecznie wymykało się niemieckiej obławie, lecz na skutek błędów dowództwa zostało 29 września otoczone i rozbite pod Jaktorowem. Wielu żołnierzom AK, w tym kilku zwartym oddziałom, udało się jednak wyrwać z okrążenia. Część z nich kontynuowała walkę aż do stycznia 1945 roku. Czytaj więcej…

2015-12-10

Kuchnia rosyjska – narodowa kuchnia Rosjan. Tradycyjna kuchnia rosyjska dominowała na obszarze leżącym pomiędzy zachodnią granicą kraju a Wołgą, włącznie z obszarami metropolitalnymi Moskwą i Sankt Petersburgiem. Występowała w wielu wariantach, od kuchni chłopskiej aż do kuchni carskiej. Wykwintna kuchnia klas średniej i wyższej przeżywała okres swojej największej świetności sto lat przed wybuchem rewolucji w 1917 roku. Prosta kuchnia chłopska wykorzystywała surowce możliwe do wyprodukowania we własnym zakresie w północnym klimacie. Jej podstawę stanowiły: ciemny chleb żytni, różne warianty zupy szczi oraz kasza gryczana. Znaczny wpływ na narodową kuchnię w europejskiej części Rosji wywarł obrządek Kościoła prawosławnego ze względu na bardzo dużą liczbę dni postnych w roku. Lista potraw, charakterystycznych dla tradycyjnej kuchni rosyjskiej, obejmuje: bliny, pieróg i małe pirożki, pielmieni, pierogi i boeuf Stroganow. Z zup tradycyjną kuchnię rosyjską reprezentują szczi, ucha, okroszka i barszcz. Głównym tradycyjnym napojem bezalkoholowym jest herbata, którą Rosjanie piją gorącą, bez mleka, czasami posłodzoną i doprawioną do smaku konfiturą owocową. Dawniej herbatę zaparzano przy użyciu samowaru i serwowano do niej lekko słodkie wypieki o charakterze obwarzanków tzw. suszki. Czytaj więcej…

2015-12-11

Jeńcy japońscy w czasie II wojny światowej – określenie to odnosi się do członków japońskich sił zbrojnych, którzy poddali się – głównie siłom alianckim – od momentu ataku na Pearl Harbor do zakończenia działań zbrojnych na Pacyfiku we wrześniu 1945 roku. Szacuje się, że do niewoli zachodnich aliantów w trakcie działań wojennych trafiło około 50 tysięcy jeńców, a do niewoli radzieckiej ponad 500 tysięcy. Fakt, że liczba poddających się zachodnim aliantom żołnierzy była stosunkowo niewielka, wynikał w dużej mierze z indoktrynacji, której władze wojskowe poddawały swoich podwładnych, każąc im się bić aż do śmierci. Poza tym alianci nie byli skorzy do brania jeńców, a wielu żołnierzy japońskich było przekonanych, że ci, którzy się poddadzą i tak zostaną przez nieprzyjaciół zgładzeni. Rządy krajów zachodnich i wysocy dowódcy wojskowi zachodnich sił alianckich nakazywali traktowanie japońskich jeńców zgodnie z odpowiednimi konwencjami prawa międzynarodowego. W praktyce jednak żołnierze frontowi niechętnie akceptowali poddawanie się żołnierzy japońskich, po części z powodu informacji o zbrodniach wojennych popełnianych przez Japończyków na jeńcach alianckich, a także z powodu dość częstego symulowania przez żołnierzy japońskich zamiaru poddania się, a następnie po zbliżeniu się do przeciwnika dokonywania samobójczego ataku na zaskoczonych żołnierzy alianckich. Pewne znaczenie miał też rasistowski stosunek do Azjatów. Akcja podjęta w roku 1944, a mająca na celu zachęcanie żołnierzy do brania jeńców, odniosła pewien sukces, dzięki czemu w schyłkowym okresie wojny liczba Japończyków branych do niewoli sukcesywnie rosła. Czytaj więcej…
Artykuł, którego głównym współtwórcą był niedawno zmarły Belissarius

2015-12-12

Zgrupowanie Stołpeckie – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej zorganizowane w powiecie stołpeckim na Kresach Wschodnich, walczące w latach 1943–1945 na terenach Nowogródczyzny, w powstaniu warszawskim oraz na Ziemi Piotrkowskiej i Kielecczyźnie. Zgrupowanie powstało na bazie Polskiego Oddziału Partyzanckiego zorganizowanego w czerwcu 1943 w Ośrodku Stołpce Okręgu Nowogródzkiego AK. W pierwszych miesiącach swojego istnienia oddział prowadził intensywną walkę z Niemcami, współpracując przy tym z sowiecką partyzantką. W grudniu 1943 Sowieci podstępnie uprowadzili jednak dowództwo batalionu oraz rozbroili większość jego pododdziałów. Latem 1944 zgrupowanie wycofało się z Puszczy Nalibockiej i przemykając pomiędzy rozbitymi na froncie wschodnim jednostkami niemieckimi, dotarło w rejon Warszawy. W szeregach Grupy „Kampinos” żołnierze naliboccy wzięli udział w powstaniu warszawskim, walcząc w obronie Żoliborza. Po klęsce pod Jaktorowem „Dolina” wraz z częścią ocalałych żołnierzy przedostał się za Pilicę, gdzie kontynuował walkę z okupantem aż do stycznia 1945. Czytaj więcej…

2015-12-13

Czerniak złośliwy – złośliwy nowotwór skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowej oka wywodzący się z melanocytów. Stanowi około 5-7% nowotworów złośliwych skóry u człowieka. Corocznie jest rozpoznawane około 130 000 przypadków tej choroby, większość u osób rasy białej. Zapadalność na świecie wykazuje znaczną zależność geograficzną. Czerniak przed 40. rokiem życia jest rzadki, szczyt zachorowań przypada na siódmą i ósmą dekadę życia. Najczęściej pojawia się na skórze niezmienionej, choć może powstać w obrębie znamion barwnikowych. Do głównych objawów czerniaka należą: asymetryczne zabarwienie, kształt i powierzchnia zmiany, uniesienie się zmiany ponad otaczającą skórę, nieregularne ograniczenie zmiany, a także duży jej wymiar. Również świąd, ból, krwawienie i owrzodzenie w obrębie znamienia lub nowej zmiany skórnej budzą podejrzenie złośliwego charakteru zmiany. Głównymi czynnikami ryzyka są ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe pochodzące z promieniowania słonecznego lub sztucznych źródeł i indywidualna podatność na nowotwór, przede wszystkim przez zwiększone ryzyko genetyczne. Filtry przeciwsłoneczne nie chronią przed czerniakiem, a wręcz paradoksalnie zwiększają jego ryzyko. Czytaj więcej…

2015-12-14

Krokodyle – rząd dużych, wiodących ziemno-wodny tryb życia, drapieżnych gadów z grupy zauropsydów. Pojawiły się 83,5 miliona lat temu w późnokredowym kampanie. Są najbliższymi krewnymi ptaków i jedynymi prócz nich przetrwałymi do dziś archozaurami. Duże, solidnej budowy, jaszczurkowatego kształtu krokodyle cechują się długimi, spłaszczonymi pyskami, bocznie spłaszczonym ogonem oraz ułożeniem oczu, uszu i nozdrzy na szczycie głowy. Świetnie pływają, na lądzie poruszają się wysokim bądź niskim chodem. Mniejsze gatunki zdolne są do galopu. Grubą skórę pokrywają niezachodzące na siebie łuski. Paszczę wypełniają stożkowatego kształtu haczykowate zęby. Gady te dysponują wielką siłą zgryzu. Wyróżnia je czterokomorowe serce, podobne do ptasiego, oraz jednokierunkowy przepływ krwi przez płuca. Z innymi gadami łączy je zmiennocieplność. Zamieszkują głównie tropikalne niziny, ale aligatorowate żyją również na południowym wschodzie USA oraz w chińskiej rzece Jangcy. Czytaj więcej…

2015-12-15

Wojna o panowanie w Ameryce Północnej, także wojna francusko-indiańska lub wojna z Francuzami i Indianami (ang. French and Indian War, fr. Guerre de la Conquête, niem. Siebenjähriger Krieg in Nordamerika) – ostatnie, rozstrzygające starcie wieloletniego konfliktu pomiędzy Wielką Brytanią a Francją o dominację w Nowym Świecie, które rozpoczęło się w roku 1754. Wojna ta – jak nazwano szereg potyczek i bitew toczonych niewielkimi siłami na nie opanowanych jeszcze obszarach kontynentu – była jedną z pośrednich przyczyn, a zarazem częścią szerszego konfliktu międzynarodowego toczonego głównie w Europie, a zwanego wojną siedmioletnią. 9-letni konflikt zakończył się zawarciem korzystnego dla Brytyjczyków pokoju paryskiego w 1763 roku, ale jednocześnie położył podwaliny pod narodziny separatystycznego (a wkrótce niepodległościowego) ruchu mieszkańców trzynastu kolonii, którzy już wtedy zaczynali nazywać sami siebie Amerykanami. Czytaj więcej…

2015-12-16

Grupa „Kampinos” – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej walczące na terenie Puszczy Kampinoskiej w okresie powstania warszawskiego 1944. Grupa powstała na bazie struktur VIII Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK oraz różnych oddziałów AK, które w wyniku akcji „Burza” znalazły się na terenie Puszczy Kampinoskiej. W sierpniu i wrześniu 1944 grupa wiązała znaczne siły nieprzyjaciela, odciążając tym samym powstańczą Warszawę. Jej oddziały stoczyły 47 bitew i potyczek oraz przejściowo wyzwoliły spod niemieckiej okupacji centralną i wschodnią część puszczy, zamieszkaną przez kilka tysięcy osób. Ponad 900 żołnierzy Grupy wyruszyło także z odsieczą stolicy, biorąc udział w natarciach na Dworzec Gdański oraz w obronie Żoliborza. Pod koniec września 1944 Grupa podjęła próbę przejścia w Góry Świętokrzyskie. Początkowo polskie zgrupowanie skutecznie wymykało się niemieckiej obławie, lecz na skutek błędów dowództwa zostało 29 września otoczone i rozbite pod Jaktorowem. Wielu żołnierzom AK, w tym kilku zwartym oddziałom, udało się jednak wyrwać z okrążenia. Część z nich kontynuowała walkę aż do stycznia 1945 roku. Czytaj więcej…

2015-12-17

Kuchnia rosyjska – narodowa kuchnia Rosjan. Tradycyjna kuchnia rosyjska dominowała na obszarze leżącym pomiędzy zachodnią granicą kraju a Wołgą, włącznie z obszarami metropolitalnymi Moskwą i Sankt Petersburgiem. Występowała w wielu wariantach, od kuchni chłopskiej aż do kuchni carskiej. Wykwintna kuchnia klas średniej i wyższej przeżywała okres swojej największej świetności sto lat przed wybuchem rewolucji w 1917 roku. Prosta kuchnia chłopska wykorzystywała surowce możliwe do wyprodukowania we własnym zakresie w północnym klimacie. Jej podstawę stanowiły: ciemny chleb żytni, różne warianty zupy szczi oraz kasza gryczana. Znaczny wpływ na narodową kuchnię w europejskiej części Rosji wywarł obrządek Kościoła prawosławnego ze względu na bardzo dużą liczbę dni postnych w roku. Lista potraw, charakterystycznych dla tradycyjnej kuchni rosyjskiej, obejmuje: bliny, pieróg i małe pirożki, pielmieni, pierogi i boeuf Stroganow. Z zup tradycyjną kuchnię rosyjską reprezentują szczi, ucha, okroszka i barszcz. Głównym tradycyjnym napojem bezalkoholowym jest herbata, którą Rosjanie piją gorącą, bez mleka, czasami posłodzoną i doprawioną do smaku konfiturą owocową. Dawniej herbatę zaparzano przy użyciu samowaru i serwowano do niej lekko słodkie wypieki o charakterze obwarzanków tzw. suszki. Czytaj więcej…

2015-12-18

ORP Orkan – jeden z szesnastu niszczycieli brytyjskiego typu M z okresu II wojny światowej, zwodowany 2 marca 1942 roku w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company Ltd. w Glasgow jako HMS „Myrmidon”. Przekazany Marynarce Wojennej w grudniu 1942 roku. Nosił numer burtowy G-90. Okręt uczestniczył w bitwie o Atlantyk w eskorcie zespołów floty Royal Navy oraz w operacjach konwojowych na trasach do ZSRR, na Atlantyku środkowym i północnym. W lipcu 1943 roku przewiózł z Gibraltaru na Wyspy Brytyjskie trumnę z ciałem premiera Rządu RP, gen. Sikorskiego, który zginął w katastrofie lotniczej. „Orkan” został zatopiony przez niemiecką torpedę akustyczną 8 października 1943 roku podczas eskortowania konwoju SC 143. Na okręcie zginęło 178 Polaków i około 20 Brytyjczyków – była to największa pod względem liczby ofiar strata Marynarki Wojennej w trakcie drugiej wojny światowej. Czytaj więcej…
Artykuł, którego głównym współtwórcą był niedawno zmarły Belissarius

2015-12-19

Zgrupowanie Stołpeckie – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej zorganizowane w powiecie stołpeckim na Kresach Wschodnich, walczące w latach 1943–1945 na terenach Nowogródczyzny, w powstaniu warszawskim oraz na Ziemi Piotrkowskiej i Kielecczyźnie. Zgrupowanie powstało na bazie Polskiego Oddziału Partyzanckiego zorganizowanego w czerwcu 1943 w Ośrodku Stołpce Okręgu Nowogródzkiego AK. W pierwszych miesiącach swojego istnienia oddział prowadził intensywną walkę z Niemcami, współpracując przy tym z sowiecką partyzantką. W grudniu 1943 Sowieci podstępnie uprowadzili jednak dowództwo batalionu oraz rozbroili większość jego pododdziałów. Latem 1944 zgrupowanie wycofało się z Puszczy Nalibockiej i przemykając pomiędzy rozbitymi na froncie wschodnim jednostkami niemieckimi, dotarło w rejon Warszawy. W szeregach Grupy „Kampinos” żołnierze naliboccy wzięli udział w powstaniu warszawskim, walcząc w obronie Żoliborza. Po klęsce pod Jaktorowem „Dolina” wraz z częścią ocalałych żołnierzy przedostał się za Pilicę, gdzie kontynuował walkę z okupantem aż do stycznia 1945. Czytaj więcej…

2015-12-20

Czerniak złośliwy – złośliwy nowotwór skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowej oka wywodzący się z melanocytów. Stanowi około 5-7% nowotworów złośliwych skóry u człowieka. Corocznie jest rozpoznawane około 130 000 przypadków tej choroby, większość u osób rasy białej. Zapadalność na świecie wykazuje znaczną zależność geograficzną. Czerniak przed 40. rokiem życia jest rzadki, szczyt zachorowań przypada na siódmą i ósmą dekadę życia. Najczęściej pojawia się na skórze niezmienionej, choć może powstać w obrębie znamion barwnikowych. Do głównych objawów czerniaka należą: asymetryczne zabarwienie, kształt i powierzchnia zmiany, uniesienie się zmiany ponad otaczającą skórę, nieregularne ograniczenie zmiany, a także duży jej wymiar. Również świąd, ból, krwawienie i owrzodzenie w obrębie znamienia lub nowej zmiany skórnej budzą podejrzenie złośliwego charakteru zmiany. Głównymi czynnikami ryzyka są ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe pochodzące z promieniowania słonecznego lub sztucznych źródeł i indywidualna podatność na nowotwór, przede wszystkim przez zwiększone ryzyko genetyczne. Filtry przeciwsłoneczne nie chronią przed czerniakiem, a wręcz paradoksalnie zwiększają jego ryzyko. Czytaj więcej…

2015-12-21

Krokodyle – rząd dużych, wiodących ziemno-wodny tryb życia, drapieżnych gadów z grupy zauropsydów. Pojawiły się 83,5 miliona lat temu w późnokredowym kampanie. Są najbliższymi krewnymi ptaków i jedynymi prócz nich przetrwałymi do dziś archozaurami. Duże, solidnej budowy, jaszczurkowatego kształtu krokodyle cechują się długimi, spłaszczonymi pyskami, bocznie spłaszczonym ogonem oraz ułożeniem oczu, uszu i nozdrzy na szczycie głowy. Świetnie pływają, na lądzie poruszają się wysokim bądź niskim chodem. Mniejsze gatunki zdolne są do galopu. Grubą skórę pokrywają niezachodzące na siebie łuski. Paszczę wypełniają stożkowatego kształtu haczykowate zęby. Gady te dysponują wielką siłą zgryzu. Wyróżnia je czterokomorowe serce, podobne do ptasiego, oraz jednokierunkowy przepływ krwi przez płuca. Z innymi gadami łączy je zmiennocieplność. Zamieszkują głównie tropikalne niziny, ale aligatorowate żyją również na południowym wschodzie USA oraz w chińskiej rzece Jangcy. Czytaj więcej…

2015-12-22

Wojna o panowanie w Ameryce Północnej, także wojna francusko-indiańska lub wojna z Francuzami i Indianami (ang. French and Indian War, fr. Guerre de la Conquête, niem. Siebenjähriger Krieg in Nordamerika) – ostatnie, rozstrzygające starcie wieloletniego konfliktu pomiędzy Wielką Brytanią a Francją o dominację w Nowym Świecie, które rozpoczęło się w roku 1754. Wojna ta – jak nazwano szereg potyczek i bitew toczonych niewielkimi siłami na nie opanowanych jeszcze obszarach kontynentu – była jedną z pośrednich przyczyn, a zarazem częścią szerszego konfliktu międzynarodowego toczonego głównie w Europie, a zwanego wojną siedmioletnią. 9-letni konflikt zakończył się zawarciem korzystnego dla Brytyjczyków pokoju paryskiego w 1763 roku, ale jednocześnie położył podwaliny pod narodziny separatystycznego (a wkrótce niepodległościowego) ruchu mieszkańców trzynastu kolonii, którzy już wtedy zaczynali nazywać sami siebie Amerykanami. Czytaj więcej…

2015-12-23

Grupa „Kampinos” – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej walczące na terenie Puszczy Kampinoskiej w okresie powstania warszawskiego 1944. Grupa powstała na bazie struktur VIII Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK oraz różnych oddziałów AK, które w wyniku akcji „Burza” znalazły się na terenie Puszczy Kampinoskiej. W sierpniu i wrześniu 1944 grupa wiązała znaczne siły nieprzyjaciela, odciążając tym samym powstańczą Warszawę. Jej oddziały stoczyły 47 bitew i potyczek oraz przejściowo wyzwoliły spod niemieckiej okupacji centralną i wschodnią część puszczy, zamieszkaną przez kilka tysięcy osób. Ponad 900 żołnierzy Grupy wyruszyło także z odsieczą stolicy, biorąc udział w natarciach na Dworzec Gdański oraz w obronie Żoliborza. Pod koniec września 1944 Grupa podjęła próbę przejścia w Góry Świętokrzyskie. Początkowo polskie zgrupowanie skutecznie wymykało się niemieckiej obławie, lecz na skutek błędów dowództwa zostało 29 września otoczone i rozbite pod Jaktorowem. Wielu żołnierzom AK, w tym kilku zwartym oddziałom, udało się jednak wyrwać z okrążenia. Część z nich kontynuowała walkę aż do stycznia 1945 roku. Czytaj więcej…

2015-12-24

Kuchnia rosyjska – narodowa kuchnia Rosjan. Tradycyjna kuchnia rosyjska dominowała na obszarze leżącym pomiędzy zachodnią granicą kraju a Wołgą, włącznie z obszarami metropolitalnymi Moskwą i Sankt Petersburgiem. Występowała w wielu wariantach, od kuchni chłopskiej aż do kuchni carskiej. Wykwintna kuchnia klas średniej i wyższej przeżywała okres swojej największej świetności sto lat przed wybuchem rewolucji w 1917 roku. Prosta kuchnia chłopska wykorzystywała surowce możliwe do wyprodukowania we własnym zakresie w północnym klimacie. Jej podstawę stanowiły: ciemny chleb żytni, różne warianty zupy szczi oraz kasza gryczana. Znaczny wpływ na narodową kuchnię w europejskiej części Rosji wywarł obrządek Kościoła prawosławnego ze względu na bardzo dużą liczbę dni postnych w roku. Lista potraw, charakterystycznych dla tradycyjnej kuchni rosyjskiej, obejmuje: bliny, pieróg i małe pirożki, pielmieni, pierogi i boeuf Stroganow. Z zup tradycyjną kuchnię rosyjską reprezentują szczi, ucha, okroszka i barszcz. Głównym tradycyjnym napojem bezalkoholowym jest herbata, którą Rosjanie piją gorącą, bez mleka, czasami posłodzoną i doprawioną do smaku konfiturą owocową. Dawniej herbatę zaparzano przy użyciu samowaru i serwowano do niej lekko słodkie wypieki o charakterze obwarzanków tzw. suszki. Czytaj więcej…

2015-12-25

ORP Orkan – jeden z szesnastu niszczycieli brytyjskiego typu M z okresu II wojny światowej, zwodowany 2 marca 1942 roku w stoczni Fairfield Shipbuilding and Engineering Company Ltd. w Glasgow jako HMS „Myrmidon”. Przekazany Marynarce Wojennej w grudniu 1942 roku. Nosił numer burtowy G-90. Okręt uczestniczył w bitwie o Atlantyk w eskorcie zespołów floty Royal Navy oraz w operacjach konwojowych na trasach do ZSRR, na Atlantyku środkowym i północnym. W lipcu 1943 roku przewiózł z Gibraltaru na Wyspy Brytyjskie trumnę z ciałem premiera Rządu RP, gen. Sikorskiego, który zginął w katastrofie lotniczej. „Orkan” został zatopiony przez niemiecką torpedę akustyczną 8 października 1943 roku podczas eskortowania konwoju SC 143. Na okręcie zginęło 178 Polaków i około 20 Brytyjczyków – była to największa pod względem liczby ofiar strata Marynarki Wojennej w trakcie drugiej wojny światowej. Czytaj więcej…
Artykuł, którego głównym współtwórcą był niedawno zmarły Belissarius

2015-12-26

Zgrupowanie Stołpeckie – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej zorganizowane w powiecie stołpeckim na Kresach Wschodnich, walczące w latach 1943–1945 na terenach Nowogródczyzny, w powstaniu warszawskim oraz na Ziemi Piotrkowskiej i Kielecczyźnie. Zgrupowanie powstało na bazie Polskiego Oddziału Partyzanckiego zorganizowanego w czerwcu 1943 w Ośrodku Stołpce Okręgu Nowogródzkiego AK. W pierwszych miesiącach swojego istnienia oddział prowadził intensywną walkę z Niemcami, współpracując przy tym z sowiecką partyzantką. W grudniu 1943 Sowieci podstępnie uprowadzili jednak dowództwo batalionu oraz rozbroili większość jego pododdziałów. Latem 1944 zgrupowanie wycofało się z Puszczy Nalibockiej i przemykając pomiędzy rozbitymi na froncie wschodnim jednostkami niemieckimi, dotarło w rejon Warszawy. W szeregach Grupy „Kampinos” żołnierze naliboccy wzięli udział w powstaniu warszawskim, walcząc w obronie Żoliborza. Po klęsce pod Jaktorowem „Dolina” wraz z częścią ocalałych żołnierzy przedostał się za Pilicę, gdzie kontynuował walkę z okupantem aż do stycznia 1945. Czytaj więcej…

2015-12-27

Czerniak złośliwy – złośliwy nowotwór skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowej oka wywodzący się z melanocytów. Stanowi około 5-7% nowotworów złośliwych skóry u człowieka. Corocznie jest rozpoznawane około 130 000 przypadków tej choroby, większość u osób rasy białej. Zapadalność na świecie wykazuje znaczną zależność geograficzną. Czerniak przed 40. rokiem życia jest rzadki, szczyt zachorowań przypada na siódmą i ósmą dekadę życia. Najczęściej pojawia się na skórze niezmienionej, choć może powstać w obrębie znamion barwnikowych. Do głównych objawów czerniaka należą: asymetryczne zabarwienie, kształt i powierzchnia zmiany, uniesienie się zmiany ponad otaczającą skórę, nieregularne ograniczenie zmiany, a także duży jej wymiar. Również świąd, ból, krwawienie i owrzodzenie w obrębie znamienia lub nowej zmiany skórnej budzą podejrzenie złośliwego charakteru zmiany. Głównymi czynnikami ryzyka są ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe pochodzące z promieniowania słonecznego lub sztucznych źródeł i indywidualna podatność na nowotwór, przede wszystkim przez zwiększone ryzyko genetyczne. Filtry przeciwsłoneczne nie chronią przed czerniakiem, a wręcz paradoksalnie zwiększają jego ryzyko. Czytaj więcej…

2015-12-28

Krokodyle – rząd dużych, wiodących ziemno-wodny tryb życia, drapieżnych gadów z grupy zauropsydów. Pojawiły się 83,5 miliona lat temu w późnokredowym kampanie. Są najbliższymi krewnymi ptaków i jedynymi prócz nich przetrwałymi do dziś archozaurami. Duże, solidnej budowy, jaszczurkowatego kształtu krokodyle cechują się długimi, spłaszczonymi pyskami, bocznie spłaszczonym ogonem oraz ułożeniem oczu, uszu i nozdrzy na szczycie głowy. Świetnie pływają, na lądzie poruszają się wysokim bądź niskim chodem. Mniejsze gatunki zdolne są do galopu. Grubą skórę pokrywają niezachodzące na siebie łuski. Paszczę wypełniają stożkowatego kształtu haczykowate zęby. Gady te dysponują wielką siłą zgryzu. Wyróżnia je czterokomorowe serce, podobne do ptasiego, oraz jednokierunkowy przepływ krwi przez płuca. Z innymi gadami łączy je zmiennocieplność. Zamieszkują głównie tropikalne niziny, ale aligatorowate żyją również na południowym wschodzie USA oraz w chińskiej rzece Jangcy. Czytaj więcej…

2015-12-29

Wojna o panowanie w Ameryce Północnej, także wojna francusko-indiańska lub wojna z Francuzami i Indianami (ang. French and Indian War, fr. Guerre de la Conquête, niem. Siebenjähriger Krieg in Nordamerika) – ostatnie, rozstrzygające starcie wieloletniego konfliktu pomiędzy Wielką Brytanią a Francją o dominację w Nowym Świecie, które rozpoczęło się w roku 1754. Wojna ta – jak nazwano szereg potyczek i bitew toczonych niewielkimi siłami na nie opanowanych jeszcze obszarach kontynentu – była jedną z pośrednich przyczyn, a zarazem częścią szerszego konfliktu międzynarodowego toczonego głównie w Europie, a zwanego wojną siedmioletnią. 9-letni konflikt zakończył się zawarciem korzystnego dla Brytyjczyków pokoju paryskiego w 1763 roku, ale jednocześnie położył podwaliny pod narodziny separatystycznego (a wkrótce niepodległościowego) ruchu mieszkańców trzynastu kolonii, którzy już wtedy zaczynali nazywać sami siebie Amerykanami. Czytaj więcej…

2015-12-30

Grupa „Kampinos” – zgrupowanie partyzanckie Armii Krajowej walczące na terenie Puszczy Kampinoskiej w okresie powstania warszawskiego 1944. Grupa powstała na bazie struktur VIII Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego AK oraz różnych oddziałów AK, które w wyniku akcji „Burza” znalazły się na terenie Puszczy Kampinoskiej. W sierpniu i wrześniu 1944 grupa wiązała znaczne siły nieprzyjaciela, odciążając tym samym powstańczą Warszawę. Jej oddziały stoczyły 47 bitew i potyczek oraz przejściowo wyzwoliły spod niemieckiej okupacji centralną i wschodnią część puszczy, zamieszkaną przez kilka tysięcy osób. Ponad 900 żołnierzy Grupy wyruszyło także z odsieczą stolicy, biorąc udział w natarciach na Dworzec Gdański oraz w obronie Żoliborza. Pod koniec września 1944 Grupa podjęła próbę przejścia w Góry Świętokrzyskie. Początkowo polskie zgrupowanie skutecznie wymykało się niemieckiej obławie, lecz na skutek błędów dowództwa zostało 29 września otoczone i rozbite pod Jaktorowem. Wielu żołnierzom AK, w tym kilku zwartym oddziałom, udało się jednak wyrwać z okrążenia. Część z nich kontynuowała walkę aż do stycznia 1945 roku. Czytaj więcej…

2015-12-31

Kuchnia rosyjska – narodowa kuchnia Rosjan. Tradycyjna kuchnia rosyjska dominowała na obszarze leżącym pomiędzy zachodnią granicą kraju a Wołgą, włącznie z obszarami metropolitalnymi Moskwą i Sankt Petersburgiem. Występowała w wielu wariantach, od kuchni chłopskiej aż do kuchni carskiej. Wykwintna kuchnia klas średniej i wyższej przeżywała okres swojej największej świetności sto lat przed wybuchem rewolucji w 1917 roku. Prosta kuchnia chłopska wykorzystywała surowce możliwe do wyprodukowania we własnym zakresie w północnym klimacie. Jej podstawę stanowiły: ciemny chleb żytni, różne warianty zupy szczi oraz kasza gryczana. Znaczny wpływ na narodową kuchnię w europejskiej części Rosji wywarł obrządek Kościoła prawosławnego ze względu na bardzo dużą liczbę dni postnych w roku. Lista potraw, charakterystycznych dla tradycyjnej kuchni rosyjskiej, obejmuje: bliny, pieróg i małe pirożki, pielmieni, pierogi i boeuf Stroganow. Z zup tradycyjną kuchnię rosyjską reprezentują szczi, ucha, okroszka i barszcz. Głównym tradycyjnym napojem bezalkoholowym jest herbata, którą Rosjanie piją gorącą, bez mleka, czasami posłodzoną i doprawioną do smaku konfiturą owocową. Dawniej herbatę zaparzano przy użyciu samowaru i serwowano do niej lekko słodkie wypieki o charakterze obwarzanków tzw. suszki. Czytaj więcej…