Wielki porządek

Wielki porządek także kolosalny porządek – w architekturze to uporządkowanie elewacji poprzez zastosowanie pilastrów, kolumn lub półkolumn obejmujących kilka (minimum dwie) kondygnacji, pozwoliło uzyskać równowagę proporcji gzymsu wieńczącego do skali porządku występującego w układzie ściany.

Wielki porządek wprowadził do architektury w okresie renesansu Leone Battista Alberti w kościele di Sant'Andrea w Mantui z około 1472 roku. Z projektów Rafaela wynika, że zamierzał wznieść w Rzymie pałac, w którym wszystkie pilastry miały kolosalny porządek, rozciągając się na dwóch piętrach do pełnej wysokości piano nobile. Michał Anioł zaprojektował Pałac na Kapitolu w Rzymie (1564-1568), używając kombinacji pilastrów korynckich z małymi jońskimi kolumnami otaczającymi okna na piętrze i otwartą loggią w parterze. Wielki porządek stał się główną cechą włoskiej architektury barokowej i manierystycznej w końcu XVI wieku.

Jego wykorzystanie zostało ugruntowane przez Andreę Palladio w XVII wieku stanowiąc główną cechę późniejszego kierunku palladiańskiego. Palladiański typ pałacowy był popularny w Polsce pod koniec XVIII wieku i uważany jest za charakterystyczny dla architektury klasycyzmu polskiego.

Wielki porządek zastosowano także m.in. w Mauritshuis w Hadze z 1633-44 roku, Eltham Lodge z 1664 r., na wschodniej fasadzie Luwru z 1667-74 roku i Buckingham Palace w Londynie.

• 
  Mantua - Bazylika Sant Andrea, ok. 1472
• 
  Rzym - Muzeum Kapitolińskie (Palazzo dei Conservatori), proj. Michał Anioł z lat 30. XVI wieku
• 
  Rzym - Palazzo Senatorio na Kapitolu (1541-1605)
• 
  Vicenza - Palazzo del Capitanio proj. Andrea Palladio z 1565 r. (budowa 1571-72)
• 
  Haga - Mauritshuis, 1633-44
• 
  Gdańsk - Kaplica Królewska z 1678-81 r., proj. Tylman van Gameren,
• 
  Warszawa - kościół Sakramentek z 1688 r.
• 
  Mediolan - Palazzo Saporiti z 1812 r.
• 
  Pałac w Śmiełowie z 1797 r.
• 
  Poznań - Biblioteka Raczyńskich z lat 1822-28
• 
  Kraków - Bank PKO z 1922 r.

Zobacz też

• porządek dorycki
• porządek joński
• porządek koryncki
• porządek toskański
• porządek kompozytowy
• porządek spiętrzony
• style architektoniczne

Bibliografia

• Klemens Krajewski, Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1974
• Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974
• Monika Melters, Kolossalordnung. Zum Palastbau in Italien und Frankreich zwischen 1420 und 1670, Berlin 2008