Wawrzyniec Stanisław Benik
Wawrzyniec Stanisław Benik (ur. 17 sierpnia 1674 w Reszlu, zm. 23 kwietnia 1720 w Mławie) – kapłan rzymskokatolicki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo, autor Gorzkich żali, superior domu zakonnego w Mławie i proboszcz Mławski.
 Tablica pamiątkowa w kościele św. Trójcy w Mławie | |
| Kraj działania |
Polska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
17-08-1674 |
| Data i miejsce śmierci |
23-04-1720 |
| Miejsce pochówku |
Kościół św. Wawrzyńca w Mławie |
| Superior domu zakonnego w Mławie | |
| Okres sprawowania |
1712-1720 |
| Proboszcz mławski | |
| Okres sprawowania |
1713-1720 |
| Wyznanie |
Katolicyzm |
| Kościół |
rzymskokatolicki |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
28-08-1698 |
| Prezbiterat |
1703 |
Życiorys
edytujUrodził się 17 sierpnia 1674 w Reszlu[1] w rodzinie mieszczańskiej, jego rodzicami byli Wojciech i Małgorzata, nazwisko rodziny przybierało różne formy: Benik, Bennik, Benigk, Benig, Bönnig.[2] W wieku 14 lat rozpoczął naukę w kolegium jezuitów w Reszlu, do którego został zapisany jako Laurentius Benigk w dniu 11 lipca 1688 roku. Czas nauki w Reszlu nie jest znany. 28 sierpnia 1696 wstąpił do seminarium Zgromadzenia Księży Misjonarzy św Wincentego a Paulo w Warszawie, gdzie 29 sierpnia 1698 wobec rektora seminarium św. Krzyża ks. Jana Paperolle złożył śluby zakonne[3]. W 1700 roku, jeszcze przed ukończeniem studiów teologicznych, które cały czas kontynuował w seminarium księży misjonarzy w Warszawie, władze zakonne wysłały go do Krakowa[3]. W Krakowie nauczał w seminarium zamkowym na Wawelu i w roku 1703 przyjął święcenia kapłańskie[3]. Po otrzymaniu święceń powrócił do Warszawy, gdzie przez następne lata był duszpasterzem przy kościele św. Krzyża, gdzie był min. promotorem Bractwa św.Rocha[2], które organizowało nabożeństwa pasyjne podczas Wielkiego Postu[4]. To właśnie tu z polecenia ks. Michała Bartłomieja Tarły, wizytatora misjonarzy, przystąpił do pracy nad tekstem nabożeństwa pasyjnego w języku polskim, mającym nawiązywać do odprawianego w kościele św. Krzyża od 1698 roku nabożeństwa pasyjnego, na które składały się polskie pieśni pasyjne i łacińskie hymny[3]. Tekst nabożeństwa stworzony przez Benika został w roku 1707 wydany po raz pierwszy drukiem pod tytułem Snopek mirry z Ogrodu Getsemańskiego albo żałosne Męki Syna Bożego rozpamiętywanie i do dzisiaj nabożeństwo to jest znane i odprawiane jako Gorzkie Żale[3]. Benik podczas pracy w Warszawie wyjeżdżał do innych diecezji głosić misje. W roku 1712 wraz z księżmi Michałem Melchierem, Maciejem Znamięckim i Jakubem Mroczkiem głosił misje w diecezji płockiej. Gdy dowiaduje się, że w wyniku dżumy, której ofiarą wiosną 1712 został proboszcz i dziekan mławski ks. Andrzej Mączkowski[5], parafia w Mławie została pozbawiona opieki duszpasterskiej[6], w czerwcu 1712 roku, co jest odnotowane w aktach metrykalnych parafii mławskiej, przybywa wraz z ks. Jakubem Mroczkiem do Mławy[3]. Życzliwe przyjęci przez Mławian misjonarze podjęli starania celem założenia w Mławie domu zgromadzenia[7]. Fundacji domu zakonnego dokonał biskup Seweryn Kazimierz Szczuka administrator diecezji chełmińskiej i także członek Zgromadzenie Misji[3]. Na superiora domu mławskiego ks. Benik został wyznaczony przez wizytatora zgromadzenia Misji na Polskę i Litwę ks. Michała Kownackiego przed 1 grudnia 1712 roku[7]. 29 stycznia 1713 roku został mianowany przez biskupa płockiego Ludwika Bartłomieja Załuskiego proboszczem mławskim[8][9], do czego przyczyniły się starania starosty mławskiego Kazimierza Bielińskiego[10]. W Mławie ks. Benik podjął się odbudowy kościoła farnego na rynku, który spłonął w roku 1692 i od tego czasu przez dwadzieścia lat pozostawał w ruinie. Już w 4 czerwca 1713 wizytując dekanat mławski, biskup płocki Ludwik Bartłomiej Załuski, uroczyście konsekruje odbudowany kościół a kilka dni później 7 czerwca, przekazał na ręce ks. Benika, jako nowego proboszcza mławskiego i superiora domu mławskiego Zgromadzenia Misji, prepozyturę kościoła św. Wawrzyńca na przedmieściach Mławy zwanych Kozielskiem[7]. Po nominacji proboszczowskiej i objęciu prepozytury kościoła św. Wawrzyńca, ks. Benik sprowadza swoich rodziców Wojciecha i Małgorzatę Beników, o których adnotacje pojawiają w księgach metrykalnych parafii mławskiej począwszy od 1716 roku[7]. Jego ojciec zmarł 8 lutego 1734 roku w wieku osiemdziesięciu lat i został pochowany w krypcie pod kościołem św. Wawrzyńca obok syna, matka w chwili śmierci swojego męża żyła. Akta parafialne nie zawierają adnotacji o jej śmierci i trudno jest ustalić coś więcej na jej temat[7]. Probostwo w Mławie sprawował do śmierci w 1720 roku. Zmarł 23 kwietnia 1720 roku w Mławie[11]. Został pochowany w krypcie pod kościołem św. Wawrzyńca gdzie do dziś spoczywa[12].
Dokonania
edytujDziełem, które zapewniło Benikowi do dziś żywą pamięć[1] jest nabożeństwo pasyjne Gorzkie Żale, uznawane za arcydzieło religijnej poezji baroku polskiego[1], które przetrwało w świadomości społecznej spośród wielu innych podobnych nabożeństw tego okresu[13] i do dziś powszechnie odprawiane w okresie wielkanocnym. Lokalnie w Mławie, gdzie blisko osiem lat sprawował probostwo, do dziś jest pamiętany jako jeden z najwybitniejszych proboszczów[14], odnowiciel życia duchowego i ten, który odbudował po pożarze kościół św. Trójcy[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Leszek Zygner, Ks. Andrzej zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 136, ISSN 1509-9873.
- ↑ a b Leszek Zygner, Ks. Andrzej zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 136, ISSN 1509-9873. Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik
<ref>; nazwę „CzasPrzeszłości” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartościąBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d e f g Leszek Zygner, Ks. Andrzej Zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 137, ISSN 1509-9873.
- ↑ Irena Świerdzewska, Ojciec gorzkich żali [online], idziemy.pl, 1 marca 2022 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
- ↑ Leszek Zygner, Historia parafii mławskiej, wyd. 2, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995, s. 43, ISBN 8386014096.
- ↑ W cieniu mławskiej fary, [w:] Leszek Zygner, Maria Luberadzka Cobas, Kościół Świętej Trójcy w Mławie 1713-2013, Mława 2013, s. 40.
- ↑ a b c d e Leszek Zygner, Ks. Andrzej zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 138, DOI: 10.31648/ep.4832, ISSN 1509-9873.
- ↑ Leszek Zygner, Ks. Andrzej Zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 138, ISSN 1509-9873.
- ↑ Leszek Zygner, Z ludu wzięci i dla ludu ustanowieni, czyli mławscy duchowni w blaskach i cieniach historii, [w:] Jacek Dusza (red.), Mława – miasto pogranicza, Ciechanów: Drukarz S.C. Ciechanów we współpracy ze Stowarzyszeniem Wiedzy i Umiejętności w Mławie, 2002, s. 134–135, ISBN 83-905127-7-7.
- ↑ Leszek Zygner, Historia parafii mławskiej, wyd. 2, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995, s. 43–44, ISBN 8386014096.
- ↑ Katolicka Agencja Informacyjna KAI, 300. rocznica śmierci ks. Wawrzyńca Stanisława Benika – twórcy Gorzkich Żali | eKAI [online], eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej, 11 lipca 2020 [dostęp 2022-11-05].
- ↑ W cieniu mławskiej fary, [w:] Leszek Zygner, Maria Luberadzka Cobas, Kościół Świętej Trójcy w Mławie 1713-2013, Mława 2013, s. 41.
- ↑ Trzechsetlecie Gorzkich Żali, [w:] Leszek Zygner, Maria Luberadzka Cobas, Kościół Świętej Trójcy w Mławie 1713-2013, Mława 2013, s. 87.
- ↑ Leszek Zygner, Ks. Andrzej Zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 139, DOI: 10.31648/ep.4832, ISSN 1509-9873.
- ↑ Leszek Zygner, Ks. Andrzej Zagórny i ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Z dziejów kontaktów mazowiecko-warmińskich epoki nowożytnej, [w:] Norbert Kasparek i inni red., Echa przeszłości, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019 (20/1/2019), s. 139, DOI: 10.31648/ep.4832, ISSN 1509-9873.