Wasił Lewski

Wasił Lewski (bułg. Васил Левски, w polskojęzycznych publikacjach także Wasyl Lewski), właściwie Wasił Iwanow Kunczew (bułg. Васил Иванов Кунчев) (ur. 6 lipca^?/18 lipca 1837 w Karłowie, zm. 6 lutego^?/18 lutego 1873 w Sofii) – bułgarski rewolucjonista, ideolog, strateg polityczny, przywódca walk o wyzwolenie Bułgarii spod panowania Imperium Osmańskiego. Jest uznawany za bułgarskiego bohatera narodowego.

Wasił Lewski

Васил Левски

l. 70. XIX w.
Imię i nazwisko urodzenia	Wasił Iwanow Kunczew (Васил Иванов Кунчев)
Data i miejsce urodzenia	lipiec 1837 Karłowo
Data i miejsce śmierci	luty 1873 Sofia
Przyczyna śmierci	powieszenie
Narodowość	bułgarska
Rodzice	Iwan Iwanow Kunczew Gina Wasilewa Karaiwanowa

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w 1837 w mieście Karłowo, w rodzinie Iwana Iwanowa Kunczewa i Giny Wasilewej Karaiwanowej. Miał dwójkę braci i dwie siostry.

W 1858 trafił do zakonu, gdzie przybrał imię Ignacy, by rok później złożyć śluby diakona. Stąd pierwszy jego pseudonim, to właśnie Diakon Ignacy. W późniejszej działalności konspiracyjnej chętnie używał tego pseudonimu, oraz jego wariacji, na przykład Diakon Wasyl. Pseudonim okazał się najtrwalszym śladem jego pobytu w zakonie, który opuścił w 1861 dla działalności patriotycznej.

Wasił Lewski

W 1862 wyjechał do Serbii, by zapisać się do Legionu Bułgarskiego, organizowanego przez Georgiego Rakowskiego. Pseudonim Lewski (lwi), który datuje się na tamten okres, pochodzi od jego umiejętności dalekich, lwich skoków. W latach 1862–1868 walczył w wojnie przeciw Turcji.

Teorie i ideały rewolucyjne

W końcu lat 60. XIX wieku rozwinął teorię rewolucyjną. Zakładała ona zbrojne powstanie Bułgarów przeciw Turcji. Przygotowaniem i prowadzeniem powstania miała zająć się specjalna organizacja, obejmująca zasięgiem cały kraj i mająca przedstawicielstwa w każdym regionie. Plan zakładał przystąpienie do walki bez wsparcia zagranicznego. Lewski poddał krytyce plany Rakowskiego, który wyobrażał sobie, że jest możliwe wywołanie zrywu jedynie wskutek wkroczenia zbrojnych oddziałów z terytorium państw sąsiednich, względnie wywołanie powstania przez ugrupowania emigracyjne.

Lewski opracował również kształt ustroju państwa po ewentualnym sukcesie powstania. Miałoby być ono republiką demokratyczną, opierającą się na ideałach Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z czasów rewolucji francuskiej, gwarantującą podstawowe wolności obywatelskie.

Organizacja sieci powstańczej

W latach 1869–1871 udało mu się stworzyć ogólnokrajową organizację, którą dla odróżnienia od ugrupowań emigracyjnych nazwał Wewnętrzna Organizacja Rewolucyjna. Obejmowała ona sieć komitetów, podporządkowanych zarządowi rezydującemu w mieście Łowecz. Lokalne jej komitety gromadziły broń, organizowały szkolenia bojowe, dokonywały zamachów na Turków i Bułgarów postrzeganych jako zdrajcy.

Dużym sukcesem Lewskiego było doprowadzenie do współpracy, a w maju 1872 – pełnego zjednoczenia z silną organizacją emigrantów bułgarskich – Bułgarskim Rewolucyjnym Komitetem Centralnym Lubena Karawełowa. Nowa organizacja przyjęła nazwę tego drugiego ugrupowania.

Pomnik w Sofii upamiętniający kaźń Lewskiego

Aresztowanie

Jesienią 1872 po licznych napadach rewolucjonistów na przesyłki pocztowe (szczególnie po tzw. Rozboju Arabakonackim w Botewgradzkim prochodzie), Turcy przystąpili do energiczniejszych działań, które zakończyły się częściowym rozbiciem siatki konspiracyjnej, łącznie z centralą. Lewski został pojmany, osądzony i – 18 lutego 1873 – powieszony w Sofii.

Dziedzictwo

Wielu rewolucjonistów działało dalej, a same komitety odegrały dużą rolę w przygotowaniu powstania kwietniowego. Choć ono samo upadło, doprowadziło do wojny rosyjsko-tureckiej, w wyniku której Bułgaria uzyskała niepodległość.

Wiele cytatów z jego pism zyskało dużą popularność. Jedne z najbardziej znanych to:

• Jeśli wygram, wygram dla całego narodu; jeśli przegram – to tylko siebie,
• I będzie flaga, gdzie będzie napis: Święta i czysta republika,
• Czas jest w nas i my jesteśmy w czasie; on obraca nas, my jego.

Upamiętnienia

• Powieszenie Wasyla Lewskiego – wiersz Christo Botewa
• Lewski Sofia – klub piłkarski nazwany na cześć Wasyla Lewskiego
• Stadion Narodowy im. Wasiła Lewskiego – stadion sportowy w Sofii
• Schronisko im. Wasiła Lewskiego