Władysław Czarnecki (architekt)

Władysław Czarnecki
Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1895 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	18 lutego 1983 ; Pniewy
Alma Mater	Politechnika Lwowska
Uczelnia	Politechnika Poznańska
Nagrody	Honorowa Nagroda SARP
	Praca
Styl	modernizm
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Czarnecki^[a] (ur. 11 czerwca 1895 we Lwowie, zm. 18 lutego 1983 w Pniewach^[2]) – polski architekt, profesor Politechniki Poznańskiej. Twórca układu przestrzennego zieleni Poznania.

Budynek *Magnolii* przy ulicy Głogowskiej, elewacją zwrócony w stronę parku Wilsona, zaprojektowany przez Władysława Czarneckiego (z późn. zmianami)

Kamienica przy ul. Głogowskiej 48/50, z lat 1927–1928

Collegium Martineum – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR, z lat 1949–1950

Tablica ku czci Władysława Czarneckiego w parku jego imienia na Winogradach w Poznaniu

Życiorys

Lwów

Syn kupca Włodzimierza i Zofii z Wagnerów. Do szkoły średniej uczęszczał we Lwowie. W roku 1912 zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Studia przerwała mu pierwsza wojna światowa. Jako żołnierz austriacki dostał się w roku 1916 do niewoli rosyjskiej. Od 3 lipca 1918 służył w 5 Dywizji Strzelców Polskich na Syberii. W 1921 wrócił do kraju i do następnego roku pełnił służbę w Wojsku Polskim^[3].

W roku 1923 ukończył studia i uzyskał dyplom wyróżniony nagrodą państwową. Pierwsza pracę Czarnecki podjął we Lwowie w biurze architektoniczno-inżynierskim „Tries”. W tym czasie poznał swoją przyszłą żonę Janinę Wiśniowską, również architekta. Ślub odbył się 25 kwietnia 1925 roku. We wrześniu wziął udział w konkursie na architekta miejskiego w Poznaniu^[4].

8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 132. lokatą w korpusie oficerów saperów i inżynierii rezerwy^[5]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 6 Pułku Saperów w Przemyślu^[6].

Poznań

Po wygraniu konkursu, przeniósł się z żoną do Poznania. 1 października rozpoczął pracę w Wydziale Budownictwa Naziemnego. Jego pierwszym, zrealizowanym w Poznaniu projektem był Miejski Ośrodek Zdrowia przy ul. Słowackiego. Z następnych projektów należy wymienić budynek przy ulicy Głogowskiej, elewacją zwrócony w stronę parku Wilsona, oraz budynek na rogu ul. Głogowskiej i ul. Berwińskiego. Lata 1927–1930 były czasem przygotowań do Powszechnej Wystawy Krajowej^[4].

17 kwietnia 1931 roku Czarnecki objął kierownictwo Wydziału Rozbudowy Miasta w miejsce Sylwestra Pajzderskiego^[4]. Pod jego kierownictwem wydział opracował pierwszy ogólny plan rozbudowy miasta. Plan określał kierunki rozwoju, dbając o jego harmonijny rozwój. Uwzględniał system komunikacji, system dzielnicowych ośrodków społeczno-handlowych oraz system zieleni. Plan układu zieleni (nazwany układem klinowo-pierścieniowym, patrz Kliny zieleni w Poznaniu) spotkał się z aprobatą profesora Adama Wodziczki i był przez niego gorąco popierany.

II wojna światowa

W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto^[7]. Posiadał przydział w rezerwie do 7 Batalionu Saperów w Poznaniu^[8].

W 1939 roku walczył w szeregach Armii Poznań. Z końcem września dotarł na Węgry, gdzie był oficerem łącznikowym do spraw przerzutów do Francji. Od 1941 walczył w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Karpackich. W 1944 był w Szkocji wykładowcą w Centrum Wyszkolenia Grup Technicznych Armii Polskiej. W latach 1945–1946 prowadził wykłady na Polish School of Architecture przy uniwersytecie w Liverpool. Tu w 1946 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego uniwersytetu w Londynie, oraz został członkiem brytyjskiego instytutu planowania miasta. W 1947 wrócił do Poznania.

Po wojnie

W Poznaniu objął stanowisko naczelnika Wydziału Budownictwa i Architektury w Zarządzie Miasta Poznania, które pełnił do 1950 roku. W tym czasie rozpoczął wykłady w Szkole Inżynierskiej na Wydziale Architektury. Od roku 1953 poświęcił się wyłącznie pracy naukowo-dydaktycznej. Na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej objął kierownictwo Katedry Planowania Miast i Osiedli. W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1956–1962 kierował w Poznaniu Wyższym Studium Urbanistyki i Planowania Regionalnego. Z publikacji Władysława Czarneckiego na szczególną uwagę zasługuje praca z dziedziny urbanistyki „Planowanie miast i osiedli”.

Zmarł 18 lutego 1983 roku. 26 listopada 2011 r., po wcześniejszym przeniesieniu szczątków doczesnych małżeństwa Czarneckich z Pniew, nastąpiło odsłonięcie pomnika nagrobnego prof. Władysława Czarneckiego i jego małżonki Janiny na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan. Nagrobek powstał z inicjatywy poznańskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, które to rozpisało konkurs, a następnie sfinansowało jego budowę w ramach obchodów „125-lecia stowarzyszeń architektonicznych w Wielkopolsce”. Autorami nagrobku jest wyłoniony w konkursie zespół: mgr sztuki Emilia Bogucka, mgr sztuki Jarosław Bogucki, mgr inż. arch. Robert Drobnik, dr hab. Wiesław Koronowski prof. UAP, Poznań.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)^[9]
Krzyż Walecznych
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)^[3]
Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)

Realizacje w Poznaniu

Przedwojenne

ośrodek zdrowia wraz z łaźnią – ul. Słowackiego (1925),
restauracja Magnolia – ul. Głogowska (1926),
budynek mieszkalny – ul. Głogowska (pomiędzy Wyspiańskiego i Berwińskiego, 1927-1928),
zespół mieszkalny przy ul. Rolnej i Wspólnej (1926),
wejście do Parku Wilsona i podziemne toalety publiczne (1926),
główne wejście na Międzynarodowe Targi Poznańskie (obecnie nie istnieje, wraz z Adolfem Berezowskim, 1927),
osiedle dla tramwajarzy na Jeżycach (1927),
dworzec PKP Tama Garbarska, niezrealizowany (1927),
sierociniec przy ul. Szamarzewskiego (obecnie szpital – Wielkopolskie Centrum Chorób Płuc i Gruźlicy, 1927),
podziemne szalety miejskie na pl. Wiosny Ludów i Rynku Jeżyckim (1928),
przytulisko dla bezdomnych i 9 baraków rotacyjnych na Zawadach (1928),
dom mieszkalny dla pracowników Banku Komunalnego (ul. Jarochowskiego róg Niegolewskich, 1928),
taras wystawowy i wypoczynkowy przed Palmiarnią Poznańską (1928),
wille: ul. Grunwaldzka (między Reymonta i Iłłakowiczówny, 1928), Osiedle Jana Ostroroga, 1929,
Dworzec Zachodni w ramach dworca kolejowego Poznań Główny (1929)
dom własny przy ul. Szelągowskiej – niezachowany (1930),
schody na Wildzie, łączące Dolną i Górną Wildę, zrealizowane tylko w części (1930),
łaźnia na Wildzie przy ul. Składowej, niezrealizowana (1930),
Osiedle Opieki Społecznej na Naramowicach (1933, inicjator),
Zakład Opieki Społecznej im. Garczyńskich, ul. Nowowiejskiego/Sporna, po II wojnie nieszczęśliwie przebudowany z dewastacją idei założenia (1934),

Powojenne

Dom Żołnierza przy ul. Ratajczaka (1937) i jego odbudowa (1949),
Szpital Onkologiczny na Garbarach (1947–1948),
odbudowa Starego Miasta w Poznaniu po zniszczeniach wojennych,
kościół Dominikanów (1947–1962),
szkoły podstawowe na Jeżycach (ul. Szamarzewskiego, 1948) i Ratajach (ul. Wioślarska, 1949),
Wojewódzka Przychodnia Specjalistyczna, ul. Słowackiego (1948),
Collegium Martineum przy ul. Święty Marcin – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1949–1950),
projekt odbudowy Biblioteki Raczyńskich (1950),
drobne zabudowania przy klasztorze Dominikanów (gospodarcze, ogród, loggia, 1962 i 1965),
garaż przy domu własnym architekta (ul. Grunwaldzka 117, 1968)^[10].

Konkurs Poznańskiego Oddziału SARP

Poznański Oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich od 1981 r. organizuje Konkurs im. prof. Władysława Czarneckiego na najlepszą pracę semestralną z dziedziny urbanistyki, architektury i projektowania wnętrz, którego celem jest wybranie i nagrodzenie najlepszych projektów semestralnych.

Konkurs adresowany jest do studentów Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej oraz (od 2006 r.) Wydziału Architektury i Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych.

Uwagi

↑ W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Władysław I Czarnecki” (ur. 12 czerwca 1895), w celu odróżnienia od innego oficera noszącego to samo imię i nazwisko^[1].

Przypisy

↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 885, 918.
↑ 18 LUTEGO 1983 – ŚMIERĆ PROF. WŁADYSŁAWA CZARNECKIEGO, BUDOWNICZEGO DOMU MACIERZYSTEGO. Sanktuarium Św. Urszuli Ledóchowskiej, 2018-02-17. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
↑ ^a ^b Łoza 1939 ↓, s. 46.
↑ ^a ^b ^c Władysław Czarnecki, Wspomnienia architekta. Tom pierwszy. 1895-1930, opr. Hanna Grzeszczuk-Brendel, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2005, ISBN 83-89525-57-7.
↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 918.
↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 885.
↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 165.
↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 683.
↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ Maciej Werc, Poznańskie realizacje architektoniczne Władysława Czarneckiego, w: Informator poznańskiego oddziału SARP i Wielkopolskiej Okręgowej Izby Architektów, SARP Oddział w Poznaniu, nr 3/2007, s. 10–15.

Bibliografia

Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 46. [dostęp 2021-07-07].
Wielkopolski słownik biograficzny, Wydawnictwo Miejskie, Warszawa-Poznań 1981 ISBN 83-01-02722-3.
WładysławW. Czarnecki WładysławW., Wspomnienia architekta, HannaH. Grzeszczuk-Brendel (oprac.), Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2005, ISBN 83-89525-57-7, OCLC 69487050 .
Henryk Kondziela, Czarnecki Władysław, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska (red.), z. 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006, ISBN 83-7177-416-8.
Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .

[2] W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Władysław I Czarnecki” (ur. 12 czerwca 1895), w celu odróżnienia od innego oficera noszącego to samo imię i nazwisko^[1].

[CITEREFRocznik_Oficerski1923885,_918-1] Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 885, 918.

[sanktuariumpniewy-3] 18 LUTEGO 1983 – ŚMIERĆ PROF. WŁADYSŁAWA CZARNECKIEGO, BUDOWNICZEGO DOMU MACIERZYSTEGO. Sanktuarium Św. Urszuli Ledóchowskiej, 2018-02-17. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).

[CITEREFŁoza193946-4] Łoza 1939 ↓, s. 46.

[wspo-5] Władysław Czarnecki, Wspomnienia architekta. Tom pierwszy. 1895-1930, opr. Hanna Grzeszczuk-Brendel, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2005, ISBN 83-89525-57-7.

[CITEREFRocznik_Oficerski1923918-6] Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 918.

[CITEREFRocznik_Oficerski1923885-7] Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 885.

[CITEREFRocznik_Oficerski_Rezerw1934165-8] Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 165.

[CITEREFRocznik_Oficerski_Rezerw1934683-9] Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 683.

[10] M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[11] Maciej Werc, Poznańskie realizacje architektoniczne Władysława Czarneckiego, w: Informator poznańskiego oddziału SARP i Wielkopolskiej Okręgowej Izby Architektów, SARP Oddział w Poznaniu, nr 3/2007, s. 10–15.

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]