Włado Czernozemski
Włado Czernozemski, właśc. Weliczko Dimitrow Kerin, Vlad Makedonski, Veličko Georgijev Kerin[1] (ur. 19 października 1897 w Kamenicy, zm. 9 października 1934 w Marsylii) – bułgarski nacjonalista, sprawca zamachu na króla Jugosławii Aleksandra I Karadziordziewicia (operacja „Miecz teutoński”[2]).
| |
| Data i miejsce urodzenia |
19 października 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
kierowca |
Życiorys
edytujUrodził się we wsi Kamenica (obecnie części Welingradu) w południowej Bułgarii jako syn Dimitara Kerina oraz Risy Baltadziewej. W młodości nadużywał alkoholu, wdawał się w bójki z rówieśnikami i popełniał drobne kradzieże, rzucił szkołę nieukończywszy szkoły podstawowej. W drugiej dekadzie XX wieku całkowicie zmienił swój styl życia, unikając używek i wybierając dietę wegetariańską. W czasie I wojny światowej zmobilizowany do armii bułgarskiej, szybko zaraził się ideologią nacjonalistyczną. Służył w wojskach inżynieryjnych, ze służby zwolniony został w 1919 roku[3].
Po zakończeniu wojny ożenił się i podjął pracę m.in. jako kierowca i zegarmistrz. Od 1920 roku mieszkał w Bansku[3]. W 1923 urodziła mu się córka, Latinka.
Działalność w WMRO
edytujW 1922 rozpoczął działalność w Wewnętrznej Macedońskiej Organizacji Rewolucyjnej (WMRO), gdzie przyjął pseudonim Włado Czernozemski. W organizacji specjalizował się w zamachach, w 1925 roku zabił polityka – komunistę Dima Chadżidimowa. Po zamachu szybko aresztowany, skazany na śmierć przez powieszenie, a następnie wypuszczony przez policjantów w trakcie eskorty do więzienia. W związku z dokonanym morderstwem żona wniosła o rozwód, który jej przyznano[3].
Ożenił się ponownie, prawdopodobnie już w następnym roku. Jego żoną została działaczka WMRO, również zabójczyni. W 1927 roku zaproponował wysadzenie paryskiego gmachu obrad Ligi Narodów, ale jego propozycja została odrzucona. W 1930 roku w ramach czystek zamordował ważnego działacza WMRO Nauma Tomalewskiego (wraz z jego ochroniarzem). W 1932 roku skazany na karę śmierci, miesiąc później ułaskawiony przez cara Borysa III[3].
Na początku lat 30. XX wieku WMRO nawiązała kontakt z chorwackimi ustaszami, którzy pod kierunkiem włoskich faszystów planowali zamach na władcę Jugosławii[3]. W 1932 zajął się szkoleniem ustaszy w obozie we włoskim Borgotaro. Wkrótce potem został przeniesiony na Węgry, gdzie pod jego kierunkiem w Janka Puszta ustasze przygotowywali zamach na króla Jugosławii, Aleksandra I[4].
Zamach na króla Aleksandra I
edytuj
Zamach na króla Jugosławii przeprowadzić miała grupa czterech zamachowców, rozlokowanych w różnych miastach, które planował odwiedzić Aleksander I. Czernozemski jako najbardziej doświadczony, został wybrany na wykonawcę pierwszej próby[3], w czasie wizyty króla w Marsylii 9 października 1934 roku[5][6]. Czernozemski stał w tłumie witających króla z bukietem kwiatów, w którym ukrył pistolet Mausera. Udało mu się zbliżyć do samochodu wiozącego króla, wskoczyć na boczny stopień auta i oddać 10 strzałów. Dowódca ochrony, pułkownik Jules Piollet jadący konno z odkrytą szablą uderzył w kark zamachowca, ale nie zapobiegł oddaniu strzałów[7]. W trakcie akcji Czernozemski został dodatkowo postrzelony przez jednego z policjantów i skatowany przez tłum gapiów przy bezczynności policji. Usiłował się zastrzelić, ale w zamieszaniu wytrącono mu broń. Przewieziony na przesłuchanie nie był już w stanie mówić z powodu obrażeń i zmarł tego samego dnia około 20:00. Według Žakliny Petrovskiej miał być przez policjantów torturowany[3].
W zamachu został ranny generał Alphonse Georges, a francuski minister spraw zagranicznych Louis Barthou oraz szofer ponieśli śmierć[3]. W 1974 roku ujawniono, że Barthou został lekko ranny jedną z kul wystrzelonych przez Czernozemskiego, a zginął z ręki policjanta francuskiego, który zaczął strzelać w kierunku zamachowca[8].
Czernozemski miał przy sobie czechosłowacki paszport na nazwisko Peter Kelemen, wystawiony przez konsulat czechosłowacki w Zagrzebiu. Policja francuska zidentyfikowała go na podstawie odcisków palców i tatuażu[9] oraz okazania zwłok aresztowanej już wcześniej żonie Czernozemskiego[3]. Pochowany w nieznanym miejscu.
Przypisy
edytuj- ↑ Felczak i Wasilewski 1985 ↓, s. 453.
- ↑ Zabił króla i ministra – rozszarpał go tłum. wp.pl, 15 września 2011.
- ↑ a b c d e f g h i dr Konrad Sebastian Morawski: Logo dostawcy Zamach na króla Aleksandra I. Grupa Wirtualna Polska, 2015-10-06. [dostęp 2015-10-07]. (pol.).
- ↑ Jozo Tomasevich, War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration, Stanford University Press 2002, s. 33.
- ↑ Richard Hall, Consumed by War: European Conflict in the 20th Century, University Press of Kentucky 2009, s. 101.
- ↑ Kenneth Morrison: Nationalism, Identity and Statehood in Post-Yugoslav Montenegro. books.google.pl, 2018. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).
- ↑ Jan Meysztowicz, Czas przeszły dokonany. Wspomnienia ze służby w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w latach 1932-1939, Kraków 1984, s. 77-78.
- ↑ Jacques De Launay, Les Grands Controverses de l’histoire contemporaine 1914-1945, Nyon 1974, s. 332.
- ↑ Wspomnienia Taszo Aluszewa. macedonian.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
Bibliografia
edytuj- Mitre Stamenow, Атентатът в Марсилия, Владо Черноземски. Живот,отдаден на Македония, Издание на ВМРО-СМД, Sofia 1993.
- Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wyd. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985. ISBN 83-04-01638-9.
- Biogram Czernozemskiego na stronie Welingradu