Włókiennictwo

Włókiennictwo – dziedzina nauki i przemysłu zajmująca się produkcją półwyrobów i wyrobów włókienniczych (tekstyliów) z różnorodnych surowców włókienniczych.

Włókiennictwo jako dziedzina nauki

Obecnie, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją wprowadzoną przez Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 roku, włókiennictwo jest częścią inżynierii materiałowej i inżynierii produkcji, które znajdują się w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych. Włókiennictwo, ze względu na swój charakter, obejmuje nie tylko badania nad technologiami wytwarzania tekstyliów, ale również nowoczesne rozwiązania w zakresie nanotechnologii, biomateriałów i inżynierii środowiska.

Współczesne włókiennictwo to także tekstronika. Obejmuje techniki informatyczne, elektroniczne oraz włókiennicze, które są stosowane do tworzenia inteligentnych systemów automatyki sterującej, a także systemów służących do detekcji środowiskowej. Dzięki elektrodom umieszczonym np. w skarpetkach, rękawiczkach czy specjalnych opaskach można stworzyć system pobudzania czujności kierowcy, inteligentną tapicerkę samochodową, buty dla osób niewidomych, czy rękawicę pozwalającą na konwersję języka migowego w język mówiony.

Włókiennictwo jako dział przemysłu

Włókiennictwo jako dział przemysłu (przemysł włókienniczy) to szeroka gałąź, która obejmuje między innymi:

• roszarnictwo,
• przędzalnictwo,
• tkactwo,
• dziewiarstwo,
• technologie związane z włókninami, przędzinami, wyrobami pasmanteryjnymi (pasamonictwo, pasmanteria), produkcją lin i powrozów, odzieżownictwem oraz chemiczną obróbką surowców, półwyrobów i gotowych produktów,
• wykończalnictwo,
• konserwacja odzieży.

Historia

Wrzeciona ręczne oraz krosna ręczne do tkania były używane już 7000 lat temu. Rozkwit przemysłu włókienniczego nastąpił podczas rewolucji przemysłowej w Anglii na przełomie XVIII i XIX wieku, gdy wprowadzono mechanizację procesów przędzenia i tkania. Z czasem nowe technologie rozprzestrzeniły się na inne kraje Europy, a później na Amerykę i Azję, co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju tej branży na świecie.

Tradycje włókiennicze na ziemiach polskich sięgają ponad 400 lat i mają swoje korzenie w wielu ośrodkach. Tkactwo lniarskie, a później bawełniarstwo, rozwinęło się najwcześniej w Bielawie już na początku XV wieku. Sukiennictwo zapoczątkowano w Bielsku-Białej w XVI wieku, natomiast w Białymstoku w XVIII wieku powstały manufaktury specjalizujące się w produkcji sukna i dywanów.

Przemysł włókienniczy powstał w Polsce w XIX wieku (Łódź, Żyrardów) i na początku XX wieku. Napływał wówczas do przyszłych ośrodków włókienniczych kapitał polski, niemiecki, francuski, potem także belgijski i szwajcarski. W latach 30. XX wieku przemysł włókienniczy był największym wśród przemysłów przetwórczych w Polsce – 1850 przędzalni, tkalni i wykończalni zatrudniało około 170 tys. pracowników. Najbardziej był rozwinięty przemysł bawełniarski, głównie w okręgu łódzkim, a ponadto w czterech wielkich przedsiębiorstwach: w Andrychowie, Zawierciu, Warszawie i Żyrardowie. Ówczesny przemysł włókienniczy dawał około 17% wartości polskiego eksportu. Kolejna znaczna rozbudowa i unowocześnienie polskiego przemysłu włókienniczego nastąpiły w latach 1970–1980, kiedy to zbudowano około 70 nowoczesnych zakładów, a ponad 140 zmodernizowano. Największą produkcję włókienniczą osiągnięto w 1980 roku.

W II poł. XX wieku wprowadzono nowe techniki wytwarzania, powstały nowe wyroby, przędze oraz tekstylia. Istotną rolę we włókiennictwie odgrywa plastyka. Polscy twórcy mają w tej dziedzinie znaczące osiągnięcia, zwłaszcza w tkactwie artystycznym (np. w kilimkarstwie).

Zastosowanie

Włókiennictwo, oprócz takich tradycyjnych wyrobów, jak: odzież, bielizna, materiały dekoracyjne, wytwarza coraz więcej wyrobów specjalnych; są nimi:

• wyroby techniczne – budowle pneumatyczne, transportery, poszycia balonów, spadochrony, pneumatyczny sprzęt pływający, namioty, wyposażenie turystów, filtry, ochrony balistyczne, zbrojenia w kompozycjach, materiały elektroizolacyjne, wyroby o własnościach elektroprzewodzących, ferromagnetyczne, skafandry do użytku w trudnych warunkach – dla jednostek specjalnych, policjantów, strażaków, lotników, kosmonautów, nurków;
• geotekstylia – wspomagające budowę dróg, autostrad, nasypów, zbiorników wodnych;
• agrotekstylia – maty izolacyjne, podkłady do wegetacji roślin;
• medtekstylia.