Włóczęgostwo
Włóczęgostwo – sposób życia osób, które nie mają stałego zajęcia i stałego centrum życiowego, polegający na nieustannym przemieszczaniu się bez określonego celu, co wyróżnia włóczęgów z grona osób bezdomnych[1]. Słownik języka polskiego PWN określa włóczęgostwo jako wędrówkę bez określonego celu[2]. Według materiałów dydaktycznych policji bywa utożsamiane z żebractwem ruchomym[3]. Jest też pojęciem bliskim bezdomności z wyboru[4].
Do XIX wieku włóczęgów nazywano najczęściej ludźmi luźnymi. Laudum Sejmiku Warszawskiego z 24 marca 1721, mówiło, iż luźni rozumieć się mają ex nobilibus, którzy żadnej posesji podatkowi publicznemu podległej nie mają ani pospolitego ruszenia nie odprawują; a zaś ex plebeis, którzy nikomu żadnej absolutnie pańszczyzny nie robią; a który by choć jeden dzień lub pól dnia pańszczyzny odrabiał, taki i taka za luźnych być nie mają poczytani[1].
Jean-Jacques Rousseau stwierdził, różnicując włóczęgę od podróży: Podróżować dla samej podróży - to słaniać się bez celu, uprawiać włóczęgę!. Polski socjolog, Krzysztof Podemski tak nakreślił różnicę pomiędzy włóczęgami, a podróżnikami: Włóczędzy nie mają […] domu lub, jak kto woli, ich domem jest droga. Z faktu, że są permanentnie w ruchu, wynikają przy tym rozmaite ważne konsekwencje, na przykład w wypadku włóczęgów czas podróży nie jest przeciwstawiony czasowi rutynowemu, nie mają oni swojskiego środowiska, chyba że jest nim świat zajazdów, hoteli, dworców i innych wagabundów. Włóczęga nie jest obcy tam, jest obcy wszędzie. Nie jest obcy czasowo, jest obcy trwale[5].
Od połowy XIV wieku włóczęgostwo traktowano w Anglii jako zagrożenie dla ekonomicznej stabilności kraju. Po śmierci wielu ludzi zdolnych do pracy w 1348 (Wielka Zaraza) władcy tego kraju uznali włóczęgostwo za przestępstwo przeciwko prawu o pracownikach. W 1530 parlament brytyjski uznał za przestępcę każdego włóczęgę zdolnego do pracy. Dalsze surowe prawa w tym zakresie zostały uchwalone w XVI i XVII wieku, m.in. nakaz pracy dla wszystkich ubogich. W 1824 uchwalono akt o włóczęgostwie (ang. Vagrancy Act), co było pokłosiem obaw o narastanie tego problemu wśród byłych żołnierzy, którzy wrócili z wojen napoleońskich. § 3 tego aktu głosił[6]:
Każdy kto włóczy się bez celu, stoi w miejscu publicznym, na ulicy, na drodze, na placu lub w przejściu z zamiarem żebrania lub zbierania jałmużny [...] będzie uznany za próżnującego i naruszającego ład i porządek[6].
Współcześnie w Wielkiej Brytanii włóczędzy (ang. vagant lub tramp) są traktowani przez pomoc społeczną jako odrębna kategoria osób bezdomnych, co znalazło odzwierciedlenie w wydanej w 2004 Encyklopedii bezdomności. W kręgu anglojęzycznym, a zatem również w USA, używa się na tę grupę ludzi określeń hobo, bum, bag ladies albo urban nomads. W Polsce Kazimierz Pospiszyl zdefiniował włóczęgostwo jako zespół różnego rodzaju oraz różnej etiologii stereotypowych dyspozycji psychicznych warunkujących stan ciągłej zmiany miejsca pobytu człowieka. W okresie międzywojennym, Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 14 października 1927 r.[7] za włóczęgę uznawało tego kto bez pracy i środków do życia zmienia stale miejsce swego pobytu nie w celu znalezienia pracy. W okresie PRL włóczęgostwo oficjalnie nie istniało, jednak do lat 50. XX wieku można było za nie zostać skierowanym na przymusową rehabilitację poprzez pracę[8]. Socjolog Jan Kuchta twierdził w 1936, że włóczędzy mają określone i niezależne od epoki predyspozycje psychiczne do włóczęgostwa, czym po raz pierwszy zwrócił uwagę na psychologiczny aspekt włóczęgostwa, które może być wynikiem zmian chorobowych w obrębie psychiki[1] i przybierać postać poriomanii.
Włóczęgostwo (wiązane bardzo często z bezdomnością), bywa rozpatrywane jako specyficzna sytuacja życiowa, zjawisko społeczne, patologia społeczna i społeczny problem. Zarówno bezdomność, jak i włóczęgostwo uznawane są w kulturze europejskiej za przeszkody w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Są zjawiskami kłopotliwymi i stanowiącymi obciążenie finansowe dla obywateli[1].
Historię przepisów o włóczęgostwie zebrał Robert Teir w monografii "Maintaining Safetyand Civility in Public Spaces: A Constitutional Approach to Aggressive Begging"[6].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Marcjanna Nóżka, Włóczęgostwo. Zjawisko społeczne i interwencja socjalna, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 2006, s. 23-26 ISBN 83-906614-3-8
- ↑ Słownik języka polskiego PWN, Włóczęgostwo
- ↑ Dawid Chęsy, Leszek Dyduch, Żebractwo jako zjawisko patologii społecznej, Centrum Szkolenia Policji, Legionowo, 2018, s. 15
- ↑ Eugeniusz Moczuk, Bezdomność – jako znaczący problem społeczny, skala i charakter tego zjawiska na Podkarpaciu, materiały z konferencji: Rozwój gospodarki społecznej w województwie podkarpackim szansą na ograniczenie wykluczenia społecznego, Rzeszów, 2 października 2013
- ↑ Agata Hajda, Włóczęgostwo jako specyficzna kondycja człowieka, w: Barbarzyńca, nr 3-4(16-17)/2009, s.26-27. [dostęp 2019-12-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-17)].
- ↑ a b c G.L. Kelling, C.M. Coles, Wybite szyby: jak zwalczyć przestępczość i przywrócić ład w najbliższym otoczeniu, Poznań: "Media Rodzina", 2000, s. 315, ISBN 978-83-7278-005-8
- ↑ Rozporządzenie z 14 października 1927 r. o zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa (Dz.U. z 1927 r. nr 92, poz. 823).
- ↑ Dekret z 8 stycznia 1946 r. o rejestracji i o obowiązku pracy (Dz.U. z 1946 r. nr 3, poz. 24).